कर्म-उदक-मार्गं उचितं रुन्धतः कुर्वतोअनुचितं वा पूर्वः साहस-दण्डः । सेतु-कूप-पुण्य-स्थान-चैत्य-देव-आयतनानि च पर-भूमौ निवेशयतः ।। ०३.१०.०१ ।।
karma-udaka-mārgaṃ ucitaṃ rundhataḥ kurvatoanucitaṃ vā pūrvaḥ sāhasa-daṇḍaḥ | setu-kūpa-puṇya-sthāna-caitya-deva-āyatanāni ca para-bhūmau niveśayataḥ || 03.10.01 ||
पूर्व-अनुवृत्तं धर्म-सेतुं आधानं विक्रयं वा नयतो नाययतो वा मध्यमः साहस-दण्डः । श्रोतृऋणां उत्तमः । अन्यत्र भग्न-उत्सृष्टात् ।। ०३.१०.०२ ।।
pūrva-anuvṛttaṃ dharma-setuṃ ādhānaṃ vikrayaṃ vā nayato nāyayato vā madhyamaḥ sāhasa-daṇḍaḥ | śrotṛṛṇāṃ uttamaḥ | anyatra bhagna-utsṛṣṭāt || 03.10.02 ||
स्वाम्यभावे ग्रामाः पुण्य-शीला वा प्रतिकुर्युः ।। ०३.१०.०३ ।।
svāmyabhāve grāmāḥ puṇya-śīlā vā pratikuryuḥ || 03.10.03 ||
पथि-प्रमाणं दुर्ग-निवेशे व्याख्यातं ।। ०३.१०.०४ ।।
pathi-pramāṇaṃ durga-niveśe vyākhyātaṃ || 03.10.04 ||
क्षुद्र-पशु-मनुष्य-पथं रुन्धतो द्वादश-पणो दण्डः । महा-पशु-पथं चतुर्-विंशति-पणः । हस्ति-क्षेत्र-पथं चतुष्-पञ्चाशत्-पणः । सेतु-वन-पथं षट्-शतः । श्मशान-ग्राम-पथं द्विशतः । द्रोण-मुख-पथं पञ्च-शतः । स्थानीय-राष्ट्र-विवीत-पथं साहस्रः ।। ०३.१०.०५ ।।
kṣudra-paśu-manuṣya-pathaṃ rundhato dvādaśa-paṇo daṇḍaḥ | mahā-paśu-pathaṃ catur-viṃśati-paṇaḥ | hasti-kṣetra-pathaṃ catuṣ-pañcāśat-paṇaḥ | setu-vana-pathaṃ ṣaṭ-śataḥ | śmaśāna-grāma-pathaṃ dviśataḥ | droṇa-mukha-pathaṃ pañca-śataḥ | sthānīya-rāṣṭra-vivīta-pathaṃ sāhasraḥ || 03.10.05 ||
अतिकर्षणे चएषां दण्ड-चतुर्था दण्डाः ।। ०३.१०.०६ ।।
atikarṣaṇe caeṣāṃ daṇḍa-caturthā daṇḍāḥ || 03.10.06 ||
कर्षणे पूर्व-उक्ताः ।। ०३.१०.०७ ।।
karṣaṇe pūrva-uktāḥ || 03.10.07 ||
क्षेत्रिकस्याक्षिपतः क्षेत्रं उपवासस्य वा त्यजतो बीज-काले द्वादश-पणो दण्डः । अन्यत्र दोष-उपनिपात-अविषह्येभ्यः ।। ०३.१०.०८ ।।
kṣetrikasyākṣipataḥ kṣetraṃ upavāsasya vā tyajato bīja-kāle dvādaśa-paṇo daṇḍaḥ | anyatra doṣa-upanipāta-aviṣahyebhyaḥ || 03.10.08 ||
करदाः करदेष्वाधानं विक्रयं वा कुर्युः । ब्रह्म-देयिका ब्रह्म-देयिकेषु ।। ०३.१०.०९ ।।
karadāḥ karadeṣvādhānaṃ vikrayaṃ vā kuryuḥ | brahma-deyikā brahma-deyikeṣu || 03.10.09 ||
अन्यथा पूर्वः साहस-दण्डः ।। ०३.१०.१० ।।
anyathā pūrvaḥ sāhasa-daṇḍaḥ || 03.10.10 ||
करदस्य वाअकरद-ग्रामं प्रविशतः ।। ०३.१०.११ ।।
karadasya vāakarada-grāmaṃ praviśataḥ || 03.10.11 ||
करदं तु प्रविशतः सर्व-द्रव्येषु प्राकाम्यं स्यात् । अन्यत्रागारात् ।। ०३.१०.१२ ।।
karadaṃ tu praviśataḥ sarva-dravyeṣu prākāmyaṃ syāt | anyatrāgārāt || 03.10.12 ||
तदप्यस्मै दद्यात् ।। ०३.१०.१३ ।।
tadapyasmai dadyāt || 03.10.13 ||
अनादेयं अकृषतोअन्यः पञ्च-वर्षाण्युपभुज्य प्रयास-निष्क्रयेण दद्यात् ।। ०३.१०.१४ ।।
anādeyaṃ akṛṣatoanyaḥ pañca-varṣāṇyupabhujya prayāsa-niṣkrayeṇa dadyāt || 03.10.14 ||
अकरदाः परत्र वसन्तो भोगं उपजीवेयुः ।। ०३.१०.१५ ।।
akaradāḥ paratra vasanto bhogaṃ upajīveyuḥ || 03.10.15 ||
ग्राम-अर्थेन ग्रामिकं व्रजन्तं उपवासाः पर्यायेणानुगच्छेयुः ।। ०३.१०.१६ ।।
grāma-arthena grāmikaṃ vrajantaṃ upavāsāḥ paryāyeṇānugaccheyuḥ || 03.10.16 ||
अननुगच्छन्तः पण-अर्ध-पणिकं योजनं दद्युः ।। ०३.१०.१७ ।।
ananugacchantaḥ paṇa-ardha-paṇikaṃ yojanaṃ dadyuḥ || 03.10.17 ||
ग्रामिकस्य ग्रामादस्तेन-पारदारिकं निरस्यतश्चतुर्-विंशति-पणो दण्डः । ग्रामस्यौत्तमः ।। ०३.१०.१८ ।।
grāmikasya grāmādastena-pāradārikaṃ nirasyataścatur-viṃśati-paṇo daṇḍaḥ | grāmasyauttamaḥ || 03.10.18 ||
निरस्तस्य प्रवेशो ह्यभिगमेन व्याख्यातः ।। ०३.१०.१९ ।।
nirastasya praveśo hyabhigamena vyākhyātaḥ || 03.10.19 ||
स्तम्भैः समन्ततो ग्रामाद्धनुः-शत-अपकृष्टं उपसालं कारयेत् ।। ०३.१०.२० ।।
stambhaiḥ samantato grāmāddhanuḥ-śata-apakṛṣṭaṃ upasālaṃ kārayet || 03.10.20 ||
पशु-प्रचार-अर्थं विवीतं आलवनेनौपजीवेयुः ।। ०३.१०.२१ ।।
paśu-pracāra-arthaṃ vivītaṃ ālavanenaupajīveyuḥ || 03.10.21 ||
विवीतं भक्षयित्वाअपसृतानां उष्ट्र-महिषाणां पादिकं रूपं गृह्णीयुः । गव-अश्व-खराणां चार्ध-पादिकम् । क्षुद्र-पशूनां षोडश-भागिकं ।। ०३.१०.२२ ।।
vivītaṃ bhakṣayitvāapasṛtānāṃ uṣṭra-mahiṣāṇāṃ pādikaṃ rūpaṃ gṛhṇīyuḥ | gava-aśva-kharāṇāṃ cārdha-pādikam | kṣudra-paśūnāṃ ṣoḍaśa-bhāgikaṃ || 03.10.22 ||
भक्षयित्वा निषण्णानां एत एव द्वि-गुणा दण्डाः । परिवसतां चतुर्-गुणाः ।। ०३.१०.२३ ।।
bhakṣayitvā niṣaṇṇānāṃ eta eva dvi-guṇā daṇḍāḥ | parivasatāṃ catur-guṇāḥ || 03.10.23 ||
ग्राम-देव-वृषा वाअनिर्दश-अहा वा धेनुरुक्षाणो गो-वृषाश्चादण्ड्याः ।। ०३.१०.२४ ।।
grāma-deva-vṛṣā vāanirdaśa-ahā vā dhenurukṣāṇo go-vṛṣāścādaṇḍyāḥ || 03.10.24 ||
सस्य-भक्षणे सस्य-उपघातं निष्पत्तितः परिसंख्याय द्वि-गुणं दापयेत् ।। ०३.१०.२५ ।।
sasya-bhakṣaṇe sasya-upaghātaṃ niṣpattitaḥ parisaṃkhyāya dvi-guṇaṃ dāpayet || 03.10.25 ||
स्वामिनश्चानिवेद्य चारयतो द्वादश-पणो दण्दः । प्रमुञ्चतश्चतुर्-विंशति-पणः ।। ०३.१०.२६ ।।
svāminaścānivedya cārayato dvādaśa-paṇo daṇdaḥ | pramuñcataścatur-viṃśati-paṇaḥ || 03.10.26 ||
पालिनां अर्ध-दण्डाः ।। ०३.१०.२७ ।।
pālināṃ ardha-daṇḍāḥ || 03.10.27 ||
तदेव षण्ड-भक्षणे कुर्यात् ।। ०३.१०.२८ ।।
tadeva ṣaṇḍa-bhakṣaṇe kuryāt || 03.10.28 ||
वाट-भेदे द्वि-गुणः वेश्म-खल-वलय-गतानां च धान्यानां भक्षणे ।। ०३.१०.२९ ।।
vāṭa-bhede dvi-guṇaḥ veśma-khala-valaya-gatānāṃ ca dhānyānāṃ bhakṣaṇe || 03.10.29 ||
हिंसा-प्रतीकारं कुर्यात् ।। ०३.१०.३० ।।
hiṃsā-pratīkāraṃ kuryāt || 03.10.30 ||
अभय-वन-मृगाः परिगृहीता वा भक्षयन्तः स्वामिनो निवेद्य यथाअवध्यास्तथा प्रतिषेद्धव्याः ।। ०३.१०.३१ ।।
abhaya-vana-mṛgāḥ parigṛhītā vā bhakṣayantaḥ svāmino nivedya yathāavadhyāstathā pratiṣeddhavyāḥ || 03.10.31 ||
पशवो रश्मि-प्रतोदाभ्यां वारयितव्याः ।। ०३.१०.३२ ।।
paśavo raśmi-pratodābhyāṃ vārayitavyāḥ || 03.10.32 ||
तेषां अन्यथा हिंसायां दण्ड-पारुष्य-दण्डाः ।। ०३.१०.३३ ।।
teṣāṃ anyathā hiṃsāyāṃ daṇḍa-pāruṣya-daṇḍāḥ || 03.10.33 ||
प्रार्थयमाना दृष्ट-अपराधा वा सर्व-उपायैर्नियन्तव्याः इति क्षेत्र-पथ-हिंसा । ।। ०३.१०.३४ ।।
prārthayamānā dṛṣṭa-aparādhā vā sarva-upāyairniyantavyāḥ iti kṣetra-patha-hiṃsā | || 03.10.34 ||
कर्षकस्य ग्रामं अभ्युपेत्याकुर्वतो ग्राम एवात्ययं हरेत् ।। ०३.१०.३५ ।।
karṣakasya grāmaṃ abhyupetyākurvato grāma evātyayaṃ haret || 03.10.35 ||
कर्म-अकरणे कर्म-वेतन-द्वि-गुणम् । हिरण्य-अदाने प्रत्यंश-द्वि-गुणम् । भक्ष्य-पेय-अदाने च प्रहवणेषु द्वि-गुणं अंशं दद्यात् ।। ०३.१०.३६ ।।
karma-akaraṇe karma-vetana-dvi-guṇam | hiraṇya-adāne pratyaṃśa-dvi-guṇam | bhakṣya-peya-adāne ca prahavaṇeṣu dvi-guṇaṃ aṃśaṃ dadyāt || 03.10.36 ||
प्रेक्षायां अनंशदः । सस्व-जनो न प्रेक्षेत ।। ०३.१०.३७ ।।
prekṣāyāṃ anaṃśadaḥ | sasva-jano na prekṣeta || 03.10.37 ||
प्रच्छन्न-श्रवण-ईक्षणे च सर्व-हिते च कर्मणि निग्रहेण द्वि-गुणं अंशं दद्यात् ।। ०३.१०.३८ ।।
pracchanna-śravaṇa-īkṣaṇe ca sarva-hite ca karmaṇi nigraheṇa dvi-guṇaṃ aṃśaṃ dadyāt || 03.10.38 ||
सर्व-हितं एकस्य ब्रुवतः कुर्युराज्ञां ।। ०३.१०.३९ ।।
sarva-hitaṃ ekasya bruvataḥ kuryurājñāṃ || 03.10.39 ||
अकरणे द्वादश-पणो दण्डः ।। ०३.१०.४० ।।
akaraṇe dvādaśa-paṇo daṇḍaḥ || 03.10.40 ||
तं चेत्सम्भूय वा हन्युः पृथगेषां अपराध-द्वि-गुणो दण्डः ।। ०३.१०.४१ ।।
taṃ cetsambhūya vā hanyuḥ pṛthageṣāṃ aparādha-dvi-guṇo daṇḍaḥ || 03.10.41 ||
उपहन्तृषु विशिष्टः ।। ०३.१०.४२ ।।
upahantṛṣu viśiṣṭaḥ || 03.10.42 ||
ब्राह्मणश्चएषां ज्यैष्ठ्यं नियम्येत ।। ०३.१०.४३ ।।
brāhmaṇaścaeṣāṃ jyaiṣṭhyaṃ niyamyeta || 03.10.43 ||
प्रहवणेषु चएषां ब्राह्मणा नाकामाः कुर्युः । अंशं च लभेरन् ।। ०३.१०.४४ ।।
prahavaṇeṣu caeṣāṃ brāhmaṇā nākāmāḥ kuryuḥ | aṃśaṃ ca labheran || 03.10.44 ||
तेन देश-जाति-कुल-संघानां समयस्यानपाकर्म व्याख्यातं ।। ०३.१०.४५ ।।
tena deśa-jāti-kula-saṃghānāṃ samayasyānapākarma vyākhyātaṃ || 03.10.45 ||
राजा देश-हितान्सेतून्कुर्वतां पथि संक्रमान् । ।। ०३.१०.४६अ ब ।।
rājā deśa-hitānsetūnkurvatāṃ pathi saṃkramān | || 03.10.46a ba ||
ग्राम-शोभाश्च रक्षाश्च तेषां प्रिय-हितं चरेत् ।। ०३.१०.४६च्द् ।।
grāma-śobhāśca rakṣāśca teṣāṃ priya-hitaṃ caret || 03.10.46cd ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
