ज्ञाति-सामन्त-धनिकाः क्रमेण भूमि-परिग्रहान्क्रेतुं अभ्याभवेयुः ।। ०३.९.०१ ।।
jñāti-sāmanta-dhanikāḥ krameṇa bhūmi-parigrahānkretuṃ abhyābhaveyuḥ || 03.9.01 ||
ततोअन्ये बाह्याः ।। ०३.९.०२ ।।
tatoanye bāhyāḥ || 03.9.02 ||
सामन्त-चत्वारिंशत्-कुल्येषु गृह-प्रतिमुखे वेश्म श्रावयेयुः । सामन्त-ग्राम-वृद्धेषु क्षेत्रं आरामं सेतु-बन्धं तटाकं आधारं वा मर्यादासु यथा-सेतु-भोगं "अनेनार्घेण कः क्रेता" इति ।। ०३.९.०३ ।।
sāmanta-catvāriṃśat-kulyeṣu gṛha-pratimukhe veśma śrāvayeyuḥ | sāmanta-grāma-vṛddheṣu kṣetraṃ ārāmaṃ setu-bandhaṃ taṭākaṃ ādhāraṃ vā maryādāsu yathā-setu-bhogaṃ "anenārgheṇa kaḥ kretā" iti || 03.9.03 ||
त्रिराघुषितं अव्याहतं क्रेता क्रेतुं लभेत ।। ०३.९.०४ ।।
trirāghuṣitaṃ avyāhataṃ kretā kretuṃ labheta || 03.9.04 ||
स्पर्धया वा मूल्य-वर्धने मूल्य-वृद्धिः सशुल्का कोशं गच्छेत् ।। ०३.९.०५ ।।
spardhayā vā mūlya-vardhane mūlya-vṛddhiḥ saśulkā kośaṃ gacchet || 03.9.05 ||
विक्रय-प्रतिक्रोष्टा शुल्कं दद्यात् ।। ०३.९.०६ ।।
vikraya-pratikroṣṭā śulkaṃ dadyāt || 03.9.06 ||
अस्वामि-प्रतिक्रोशे चतुर्-विंशति-पणो दण्डः ।। ०३.९.०७ ।।
asvāmi-pratikrośe catur-viṃśati-paṇo daṇḍaḥ || 03.9.07 ||
सप्त-रात्रादूर्ध्वं अनभिसरतः प्रतिक्रुष्टो विक्रीणीत ।। ०३.९.०८ ।।
sapta-rātrādūrdhvaṃ anabhisarataḥ pratikruṣṭo vikrīṇīta || 03.9.08 ||
प्रतिक्रुष्ट-अतिक्रमे वास्तुनि द्विशतो दण्डः । अन्यत्र चतुर्-विंशति-पणो दण्डः इति वास्तु-विक्रयः । ।। ०३.९.०९ ।।
pratikruṣṭa-atikrame vāstuni dviśato daṇḍaḥ | anyatra catur-viṃśati-paṇo daṇḍaḥ iti vāstu-vikrayaḥ | || 03.9.09 ||
सीम-विवादं ग्रामयोरुभयोः सामन्ता पञ्च-ग्रामी दश-ग्रामी वा सेतुभिः स्थावरैः कृत्रिमैर्वा कुर्यात् ।। ०३.९.१० ।।
sīma-vivādaṃ grāmayorubhayoḥ sāmantā pañca-grāmī daśa-grāmī vā setubhiḥ sthāvaraiḥ kṛtrimairvā kuryāt || 03.9.10 ||
कर्षक-गो-पालक-वृद्धाः पूर्व-भुक्तिका वा बाह्याः सेतूनां अभिज्ञा बहव एको वा निर्दिश्य सीम-सेतून्विपरीत-वेषाः सीमानं नयेयुः ।। ०३.९.११ ।।
karṣaka-go-pālaka-vṛddhāḥ pūrva-bhuktikā vā bāhyāḥ setūnāṃ abhijñā bahava eko vā nirdiśya sīma-setūnviparīta-veṣāḥ sīmānaṃ nayeyuḥ || 03.9.11 ||
उद्दिष्टानां सेतूनां अदर्शने सहस्रं दण्डः । ।। ०३.९.१२ ।।
uddiṣṭānāṃ setūnāṃ adarśane sahasraṃ daṇḍaḥ | || 03.9.12 ||
तदेव नीते सीम-अपहारिणां सेतुच्-छिदां च कुर्यात् ।। ०३.९.१३ ।।
tadeva nīte sīma-apahāriṇāṃ setuc-chidāṃ ca kuryāt || 03.9.13 ||
प्रनष्ट-सेतु-भोगं वा सीमानं राजा यथा-उपकारं विभजेत् इति सीम-विवादः । ।। ०३.९.१४ ।।
pranaṣṭa-setu-bhogaṃ vā sīmānaṃ rājā yathā-upakāraṃ vibhajet iti sīma-vivādaḥ | || 03.9.14 ||
क्षेत्र-विवादं सामन्त-ग्राम-वृद्धाः कुर्युः ।। ०३.९.१५ ।।
kṣetra-vivādaṃ sāmanta-grāma-vṛddhāḥ kuryuḥ || 03.9.15 ||
तेषां द्वैधी-भावे यतो बहवः शुचयोअनुमता वा ततो नियच्छेयुः मध्यं वा गृह्णीयुः ।। ०३.९.१६ ।।
teṣāṃ dvaidhī-bhāve yato bahavaḥ śucayoanumatā vā tato niyaccheyuḥ madhyaṃ vā gṛhṇīyuḥ || 03.9.16 ||
तद्-उभय-परा-उक्तं वास्तु राजा हरेत् । प्रनष्ट-स्वामिकं च ।। ०३.९.१७ ।।
tad-ubhaya-parā-uktaṃ vāstu rājā haret | pranaṣṭa-svāmikaṃ ca || 03.9.17 ||
यथा-उपकारं वा विभजेत् ।। ०३.९.१८ ।।
yathā-upakāraṃ vā vibhajet || 03.9.18 ||
प्रसह्य-आदाने वास्तुनि स्तेय-दण्डः ।। ०३.९.१९ ।।
prasahya-ādāne vāstuni steya-daṇḍaḥ || 03.9.19 ||
कारण-आदाने प्रयासं आजीवं च परिसंख्याय बन्धं दद्यात् इति क्षेत्र-विवादः । ।। ०३.९.२० ।।
kāraṇa-ādāne prayāsaṃ ājīvaṃ ca parisaṃkhyāya bandhaṃ dadyāt iti kṣetra-vivādaḥ | || 03.9.20 ||
मर्यादा-अपहरणे पूर्वः साहस-दण्डः ।। ०३.९.२१ ।।
maryādā-apaharaṇe pūrvaḥ sāhasa-daṇḍaḥ || 03.9.21 ||
मर्यादा-भेदे चतुर्-विंशति-पणः ।। ०३.९.२२ ।।
maryādā-bhede catur-viṃśati-paṇaḥ || 03.9.22 ||
तेन तपो-वन-विवीत-महा-पथ-श्मशान-देव-कुल-यजन-पुण्य-स्थान-विवादा व्याख्याताः इति मर्यादा-स्थापनं । ।। ०३.९.२३ ।।
tena tapo-vana-vivīta-mahā-patha-śmaśāna-deva-kula-yajana-puṇya-sthāna-vivādā vyākhyātāḥ iti maryādā-sthāpanaṃ | || 03.9.23 ||
सर्व एव विवादाः सामन्त-प्रत्ययाः ।। ०३.९.२४ ।।
sarva eva vivādāḥ sāmanta-pratyayāḥ || 03.9.24 ||
विवीत-स्थल-केदार-षण्ड-खल-वेश्म-वाहन-कोष्ठानां पूर्वं-पूर्वं आबाधं सहेत ।। ०३.९.२५ ।।
vivīta-sthala-kedāra-ṣaṇḍa-khala-veśma-vāhana-koṣṭhānāṃ pūrvaṃ-pūrvaṃ ābādhaṃ saheta || 03.9.25 ||
ब्रह्म-सोम-अरण्य-देव-यजन-पुण्य-स्थान-वर्जाः स्थल-प्रदेशाः ।। ०३.९.२६ ।।
brahma-soma-araṇya-deva-yajana-puṇya-sthāna-varjāḥ sthala-pradeśāḥ || 03.9.26 ||
आधार-परिवाह-केदार-उपभोगैः पर-क्षेत्र-कृष्ट-बीज-हिंसायां यथा-उपघातं मूल्यं दद्युः ।। ०३.९.२७ ।।
ādhāra-parivāha-kedāra-upabhogaiḥ para-kṣetra-kṛṣṭa-bīja-hiṃsāyāṃ yathā-upaghātaṃ mūlyaṃ dadyuḥ || 03.9.27 ||
केदार-आराम-सेतु-बन्धानां परस्पर-हिंसायां हिंसा-द्वि-गुणो दण्डः ।। ०३.९.२८ ।।
kedāra-ārāma-setu-bandhānāṃ paraspara-hiṃsāyāṃ hiṃsā-dvi-guṇo daṇḍaḥ || 03.9.28 ||
पश्चान्-निविष्टं अधर-तटाकं नौपरि-तटाकस्य केदारं उदकेनऽप्लावयेत् ।। ०३.९.२९ ।।
paścān-niviṣṭaṃ adhara-taṭākaṃ naupari-taṭākasya kedāraṃ udakena'plāvayet || 03.9.29 ||
उपरि-निविष्टं नाधर-तटाकस्य पूर-आस्रावं वारयेद् । अन्यत्र त्रि-वर्ष-उपरत-कर्मणः ।। ०३.९.३० ।।
upari-niviṣṭaṃ nādhara-taṭākasya pūra-āsrāvaṃ vārayed | anyatra tri-varṣa-uparata-karmaṇaḥ || 03.9.30 ||
तस्यातिक्रमे पूर्वः साहस-दण्डः । तटाक-वामनं च ।। ०३.९.३१ ।।
tasyātikrame pūrvaḥ sāhasa-daṇḍaḥ | taṭāka-vāmanaṃ ca || 03.9.31 ||
पञ्च-वर्ष-उपरत-कर्मणः सेतु-बन्धस्य स्वाम्यं लुप्येत । अन्यत्रऽपद्भ्यः ।। ०३.९.३२ ।।
pañca-varṣa-uparata-karmaṇaḥ setu-bandhasya svāmyaṃ lupyeta | anyatra'padbhyaḥ || 03.9.32 ||
तटाक-सेतु-बन्धानां नव-प्रवर्तने पाञ्चवर्षिकः परिहारः । भग्न-उत्सृष्टानां चातुर्वर्षिकः । समुपारूढानां त्रैवर्षिकः । स्थलस्य द्वैवर्षिकः ।। ०३.९.३३ ।।
taṭāka-setu-bandhānāṃ nava-pravartane pāñcavarṣikaḥ parihāraḥ | bhagna-utsṛṣṭānāṃ cāturvarṣikaḥ | samupārūḍhānāṃ traivarṣikaḥ | sthalasya dvaivarṣikaḥ || 03.9.33 ||
स्व-आत्म-आधाने विक्रये च ।। ०३.९.३४ ।।
sva-ātma-ādhāne vikraye ca || 03.9.34 ||
खात-प्रावृत्तिं अनदी-निबन्ध-आयतन-तटाक-केदार-आराम-षण्ड-वापानां सस्य-वर्ण-भाग-उत्तरिकं अन्येभ्यो वा यथा-उपकारं दद्युः ।। ०३.९.३५ ।।
khāta-prāvṛttiṃ anadī-nibandha-āyatana-taṭāka-kedāra-ārāma-ṣaṇḍa-vāpānāṃ sasya-varṇa-bhāga-uttarikaṃ anyebhyo vā yathā-upakāraṃ dadyuḥ || 03.9.35 ||
प्रक्रय-अवक्रय-अधिभाग-भोगनिषृष्ट-उपभोक्तारश्चएषां प्रतिकुर्युः ।। ०३.९.३६ ।।
prakraya-avakraya-adhibhāga-bhoganiṣṛṣṭa-upabhoktāraścaeṣāṃ pratikuryuḥ || 03.9.36 ||
अर्पतीकारे हीन-द्वि-गुणो दण्डः ।। ०३.९.३७ ।।
arpatīkāre hīna-dvi-guṇo daṇḍaḥ || 03.9.37 ||
सेतुभ्यो मुञ्चतस्तोयं अवारे षट्-पणो दमः । ।। ०३.९.३८अ ब ।।
setubhyo muñcatastoyaṃ avāre ṣaṭ-paṇo damaḥ | || 03.9.38a ba ||
वारे वा तोयं अन्येषां प्रमादेनौपरुन्धतः ।। ०३.९.३८च्द् ।।
vāre vā toyaṃ anyeṣāṃ pramādenauparundhataḥ || 03.9.38cd ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
