ऋषय ऊचुः ।
कथं दारुवनं प्राप्तो भगवान् गोवृषध्वजः ।मोहयामास विप्रेन्द्रान् सूत वक्तुमिहार्हसि ।। ३८.१
kathaṃ dāruvanaṃ prāpto bhagavān govṛṣadhvajaḥ |mohayāmāsa viprendrān sūta vaktumihārhasi || 38.1
सूत उवाच ।
पुरा दारुवने रम्ये देवसिद्धनिषेविते ।सपुत्रदारतनयास्तपश्चेरुः सहस्रशः ।। ३८.२
purā dāruvane ramye devasiddhaniṣevite |saputradāratanayāstapaśceruḥ sahasraśaḥ || 38.2
प्रवृत्तं विविधं कर्म प्रकुर्वाणा यथाविधि ।यजन्ति विविधैर्यज्ञैस्तपन्ति च महर्षयः ।। ३८.३
pravṛttaṃ vividhaṃ karma prakurvāṇā yathāvidhi |yajanti vividhairyajñaistapanti ca maharṣayaḥ || 38.3
तेषां प्रवृत्तिविन्यस्तचेतसामथ शूलधृक् ।व्याख्यापयन् स महादोषं ययौ दारुवनं हरः ।। ३८.४
teṣāṃ pravṛttivinyastacetasāmatha śūladhṛk |vyākhyāpayan sa mahādoṣaṃ yayau dāruvanaṃ haraḥ || 38.4
कृत्वा विश्वगुरुं विष्णुं पार्श्वे देवो महेश्वरः ।ययौ निवृत्तविज्ञानस्थापनार्थं च शंकरः ।। ३८.५
kṛtvā viśvaguruṃ viṣṇuṃ pārśve devo maheśvaraḥ |yayau nivṛttavijñānasthāpanārthaṃ ca śaṃkaraḥ || 38.5
आस्थाय विपुलञ्चैष जनं विंशतिवत्सरम् ।लीलालसो महाबाहुः पीनाङ्गश्चारुलोचनः ।। ३८.६
āsthāya vipulañcaiṣa janaṃ viṃśativatsaram |līlālaso mahābāhuḥ pīnāṅgaścārulocanaḥ || 38.6
चामीकरवपुः श्रीमान् पूर्णचन्द्रनिभाननः ।मत्तमातङ्गगामनो दिग्वासा जगदीश्वरः ।। ३८.७
cāmīkaravapuḥ śrīmān pūrṇacandranibhānanaḥ |mattamātaṅgagāmano digvāsā jagadīśvaraḥ || 38.7
कुशेशयमयीं मालां सर्वरत्नैरलंकृताम् ।दधानो भगवानीशः समागच्छति सस्मितः ।। ३८.८
kuśeśayamayīṃ mālāṃ sarvaratnairalaṃkṛtām |dadhāno bhagavānīśaḥ samāgacchati sasmitaḥ || 38.8
योऽनन्तः पुरुषो योनिर्लोकानामव्ययो हरिः ।स्त्रीवेषं विष्णुरास्थाय सोऽनुगच्छति शूलिनम् ।। ३८.९
yo'nantaḥ puruṣo yonirlokānāmavyayo hariḥ |strīveṣaṃ viṣṇurāsthāya so'nugacchati śūlinam || 38.9
सम्पूर्णचन्द्रवदनं पीनोन्नतपयोधरम् ।शुचिस्मितं सुप्रसन्नं रणन्नुपुरकद्वयम् ।। ३८.१०
sampūrṇacandravadanaṃ pīnonnatapayodharam |śucismitaṃ suprasannaṃ raṇannupurakadvayam || 38.10
सुपीतवसनं दिव्यं श्यामलं चारुलोचनम् ।उदारहंसचलनं विलासि सुमनोहरम् ।। ३८.११
supītavasanaṃ divyaṃ śyāmalaṃ cārulocanam |udārahaṃsacalanaṃ vilāsi sumanoharam || 38.11
एवं स भगवानीशो देवदारुवने हरः ।चचार हरिणा सार्द्धं मायया मोहयन् जगत् ।। ३८.१२
evaṃ sa bhagavānīśo devadāruvane haraḥ |cacāra hariṇā sārddhaṃ māyayā mohayan jagat || 38.12
दृष्ट्वा चरन्तं विश्वेशं तत्र तत्र पिनाकिनम् ।मायया मोहिता नार्यो देवदेवं समन्वयुः ।। ३८.१३
dṛṣṭvā carantaṃ viśveśaṃ tatra tatra pinākinam |māyayā mohitā nāryo devadevaṃ samanvayuḥ || 38.13
विस्त्रस्तवस्त्राभरणास्त्यक्त्वा लज्जां पतिव्रताः ।सहैव तेन कामार्त्ता विलासिन्यश्चरन्तिहि ।। ३८.१४
vistrastavastrābharaṇāstyaktvā lajjāṃ pativratāḥ |sahaiva tena kāmārttā vilāsinyaścarantihi || 38.14
ऋषीणां पुत्रका ये स्युर्युवानो जितमानसाः ।अन्वगच्छन् हृषीकेशं सर्वे कामप्रपीडिताः ।। ३८.१५
ṛṣīṇāṃ putrakā ye syuryuvāno jitamānasāḥ |anvagacchan hṛṣīkeśaṃ sarve kāmaprapīḍitāḥ || 38.15
गायन्ति नृत्यन्ति विलासयुक्ता नारीगणा नायिकमेकमीशम् ।दृष्ट्वा सपत्नीकमतीवकान्त- मिच्छन्त्यथालिङ्गनमाचरन्ति ।। ३८.१६
gāyanti nṛtyanti vilāsayuktā nārīgaṇā nāyikamekamīśam |dṛṣṭvā sapatnīkamatīvakānta- micchantyathāliṅganamācaranti || 38.16
पार्श्वे निपेतुः स्मितमाचरन्तिगायन्ति गीतानि मुनीशपुत्राः ।आलोक्य पद्मापतिमादिदेवंभ्रूभङ्गमन्ये विचरन्ति तेन ।। ३८.१७
pārśve nipetuḥ smitamācarantigāyanti gītāni munīśaputrāḥ |ālokya padmāpatimādidevaṃbhrūbhaṅgamanye vicaranti tena || 38.17
आसामथैषामपि वासुदेवो मायी मुरारिर्मनसि प्रविष्टः ।करोति भोगान् मनसि प्रवृत्तिं मायानुभूयन्त इतिव सम्यक् ।। ३८.१८
āsāmathaiṣāmapi vāsudevo māyī murārirmanasi praviṣṭaḥ |karoti bhogān manasi pravṛttiṃ māyānubhūyanta itiva samyak || 38.18
विभाति विश्वामरभूतभर्त्ता स माधवः स्त्रीगणमध्यविष्टः ।अशेषशक्त्यासनसंनिविष्टो यथैकशक्त्या सह देवदेवः ।। ३८.१९
vibhāti viśvāmarabhūtabharttā sa mādhavaḥ strīgaṇamadhyaviṣṭaḥ |aśeṣaśaktyāsanasaṃniviṣṭo yathaikaśaktyā saha devadevaḥ || 38.19
करोति नृत्यं परमम् प्रधानं। तदा विरूढः पुनरेव भूयः ।ययौ समारुह्य हरिः स्वभावं तदीशवृत्तामृतमादिदेवः ।। ३८.२०
karoti nṛtyaṃ paramam pradhānaṃ| tadā virūḍhaḥ punareva bhūyaḥ |yayau samāruhya hariḥ svabhāvaṃ tadīśavṛttāmṛtamādidevaḥ || 38.20
दृष्ट्वा नारीकुलं रुद्रं पुत्रानपि च केशवम् ।मोहयन्तं मुनिश्रेष्ठाः कोपं संदधिरे भृशम् ।। ३८.२१
dṛṣṭvā nārīkulaṃ rudraṃ putrānapi ca keśavam |mohayantaṃ muniśreṣṭhāḥ kopaṃ saṃdadhire bhṛśam || 38.21
अतीव परुषं वाक्यं प्रोचुर्देवं कपर्दिनम् ।शेपुश्च र्विविधै र्वाक्यै र्मायया तस्य मोहिताः ।। ३८.२२
atīva paruṣaṃ vākyaṃ procurdevaṃ kapardinam |śepuśca rvividhai rvākyai rmāyayā tasya mohitāḥ || 38.22
तपांसि तेषां सर्वेषां प्रत्याहन्यन्त शंकरे ।यथादित्यप्रकाशेन तारका नभसि स्थिताः ।। ३८.२३
tapāṃsi teṣāṃ sarveṣāṃ pratyāhanyanta śaṃkare |yathādityaprakāśena tārakā nabhasi sthitāḥ || 38.23
ते भग्नतपसो विप्राः समेत्य वृषभध्वजम् ।को भवानिति देवेशं पृच्छन्ति स्म विमोहिताः ।। ३८.२४
te bhagnatapaso viprāḥ sametya vṛṣabhadhvajam |ko bhavāniti deveśaṃ pṛcchanti sma vimohitāḥ || 38.24
सोऽब्रवीद् भगवानीशस्तपश्चर्तुमिहागतः ।इदानीं भार्यया देशे भवद्भिरिह सुव्रताः ।। ३८.२५
so'bravīd bhagavānīśastapaścartumihāgataḥ |idānīṃ bhāryayā deśe bhavadbhiriha suvratāḥ || 38.25
तस्य ते वाक्यमाकर्ण्य भृग्वाद्या मुनिपुंगवाः ।ऊचुर्गृहीत्वा वसनं त्यक्त्वा भार्यां तपश्चर ।। ३८.२६
tasya te vākyamākarṇya bhṛgvādyā munipuṃgavāḥ |ūcurgṛhītvā vasanaṃ tyaktvā bhāryāṃ tapaścara || 38.26
अथोवाच विहस्येशः पिनाकी नीललोहितः ।संप्रेक्ष्य जगतां योनिं पार्श्वस्थं च जनार्दनम् ।। ३८.२७
athovāca vihasyeśaḥ pinākī nīlalohitaḥ |saṃprekṣya jagatāṃ yoniṃ pārśvasthaṃ ca janārdanam || 38.27
कथं भवद्भिरुदितं स्वभार्यापोषणोत्सुकैः ।त्यक्तव्या मम भार्येति धर्मज्ञैः शान्तमानसैः ।। ३८.२८
kathaṃ bhavadbhiruditaṃ svabhāryāpoṣaṇotsukaiḥ |tyaktavyā mama bhāryeti dharmajñaiḥ śāntamānasaiḥ || 38.28
ऋषय ऊचुः ।
व्यभिचाररता भार्याः संत्याज्याः पतिनेरिताः ।अस्माभिरेषा सुभगा तादृशी त्यागमर्हति ।। ३८.२९
vyabhicāraratā bhāryāḥ saṃtyājyāḥ patineritāḥ |asmābhireṣā subhagā tādṛśī tyāgamarhati || 38.29
महादेव उवाच ।
न कदाचिदियं विप्रा मनसाप्यन्यमिच्छति ।नाहमेनामपि तथा विमुञ्चामि कदाचन ।। ३८.३०
na kadācidiyaṃ viprā manasāpyanyamicchati |nāhamenāmapi tathā vimuñcāmi kadācana || 38.30
ऋषय ऊचुः ।
दृष्ट्वा व्यभिचरन्तीह ह्यस्माभिः पुरुषाधम ।उक्तं ह्यसत्यं भवता गम्यतां क्षिप्रमेव हि ।। ३८.३१
dṛṣṭvā vyabhicarantīha hyasmābhiḥ puruṣādhama |uktaṃ hyasatyaṃ bhavatā gamyatāṃ kṣiprameva hi || 38.31
एवमुक्ते महादेवः सत्यमेव मयेरितम् ।भवतां प्रतिभात्येषेत्युक्त्वासौ विचचार ह ।। ३८.३२
evamukte mahādevaḥ satyameva mayeritam |bhavatāṃ pratibhātyeṣetyuktvāsau vicacāra ha || 38.32
सोऽगच्छद्धरिणा सार्द्धं मुनिन्द्रस्य महात्मनः ।वसिष्ठस्याश्रमं पुण्यं भिक्षार्थी परमेश्वरः ।। ३८.३३
so'gacchaddhariṇā sārddhaṃ munindrasya mahātmanaḥ |vasiṣṭhasyāśramaṃ puṇyaṃ bhikṣārthī parameśvaraḥ || 38.33
दृष्ट्वा समागतं देवं भिक्षमाणमरुन्धती ।वसिष्ठस्य प्रिया भार्या प्रत्युद्गम्य ननाम नम् ।। ३८.३४
dṛṣṭvā samāgataṃ devaṃ bhikṣamāṇamarundhatī |vasiṣṭhasya priyā bhāryā pratyudgamya nanāma nam || 38.34
प्रक्षाल्य पादौ विमलं दत्त्वा चासनमुत्तमम् ।संप्रेक्ष्य शिथिलं गात्रमभिघातहतं द्विजैः ।संधयामास भैषज्यैर्विषण्ण वदना सती ।। ३८.३५
prakṣālya pādau vimalaṃ dattvā cāsanamuttamam |saṃprekṣya śithilaṃ gātramabhighātahataṃ dvijaiḥ |saṃdhayāmāsa bhaiṣajyairviṣaṇṇa vadanā satī || 38.35
चकार महतीं पूजां प्रार्थयामास भार्यया ।को भवान् कुत आयातः किमाचारो भवानिति ।उवाच तां महादेवः सिद्धानां प्रवरोऽस्म्यहम् ।। ३८.३६
cakāra mahatīṃ pūjāṃ prārthayāmāsa bhāryayā |ko bhavān kuta āyātaḥ kimācāro bhavāniti |uvāca tāṃ mahādevaḥ siddhānāṃ pravaro'smyaham || 38.36
यदेतन्मण्डलं शुद्धं भाति ब्रह्ममयं सदा ।एषैव देवता मह्यं धारयामि सदैव तत् ।। ३८.३७
yadetanmaṇḍalaṃ śuddhaṃ bhāti brahmamayaṃ sadā |eṣaiva devatā mahyaṃ dhārayāmi sadaiva tat || 38.37
हत्युक्त्वा प्रययौ श्रीमाननुगृह्य पतिव्रताम् ।ताडयाञ्चक्रिरे दण्डैर्लोष्टिभिर्मुष्टिभिद्विजाः ।। ३८.३८
hatyuktvā prayayau śrīmānanugṛhya pativratām |tāḍayāñcakrire daṇḍairloṣṭibhirmuṣṭibhidvijāḥ || 38.38
दृष्ट्वा चरन्तं गिरिशं नग्नं विकृतलक्षणम् ।प्रोचुरेतद् भवाँल्लिङ्गमुत्पाटयतु दुर्मते ।। ३८.३९
dṛṣṭvā carantaṃ giriśaṃ nagnaṃ vikṛtalakṣaṇam |procuretad bhavāँlliṅgamutpāṭayatu durmate || 38.39
तानब्रवीन्महायोगी करिष्यामीति शंकरः ।युष्माकं मामके लिङ्गे यदि द्वेषोऽभिजायते ।। ३८.४०
tānabravīnmahāyogī kariṣyāmīti śaṃkaraḥ |yuṣmākaṃ māmake liṅge yadi dveṣo'bhijāyate || 38.40
इत्युक्त्वोत्पाटयामास भगवान् भगनेत्रहा ।नापश्यंस्तत्क्षणेनेशं केशवं लिङ्गमेव च ।। ३८.४१
ityuktvotpāṭayāmāsa bhagavān bhaganetrahā |nāpaśyaṃstatkṣaṇeneśaṃ keśavaṃ liṅgameva ca || 38.41
तदोत्पाता बभूवुर्हि लोकानां भयशंसिनः ।न राजते सहस्रांशुश्चचाल पृथिवी पुनः ।निष्प्रभाश्च ग्रहाः सर्वे चुक्षुभे च महोदधिः ।। ३८.४२
tadotpātā babhūvurhi lokānāṃ bhayaśaṃsinaḥ |na rājate sahasrāṃśuścacāla pṛthivī punaḥ |niṣprabhāśca grahāḥ sarve cukṣubhe ca mahodadhiḥ || 38.42
अपश्यच्चानुसूयात्रेः स्वप्नं भार्या पतिव्रता ।कथयामास विप्राणां भयादाकुलितेक्षणा ।। ३८.४३
apaśyaccānusūyātreḥ svapnaṃ bhāryā pativratā |kathayāmāsa viprāṇāṃ bhayādākulitekṣaṇā || 38.43
तेजसा भासयन् कृत्स्नं नारायणसहायवान् ।भिक्षमाणः शिवो नूनं दृष्टोऽस्माकं गृहेष्विति ।। ३८.४४
tejasā bhāsayan kṛtsnaṃ nārāyaṇasahāyavān |bhikṣamāṇaḥ śivo nūnaṃ dṛṣṭo'smākaṃ gṛheṣviti || 38.44
तस्या वचनमाकर्ण्य शङ्कमाना महर्षयः ।सर्वे जग्मुर्महायोगं ब्रह्माणं विश्वसंभवम् ।। ३८.४५
tasyā vacanamākarṇya śaṅkamānā maharṣayaḥ |sarve jagmurmahāyogaṃ brahmāṇaṃ viśvasaṃbhavam || 38.45
उपास्यमानममलैर्योगिभिर्ब्रह्मवित्तमैः ।चतुर्वेदैर्मूर्तिमद्भिः सावित्र्या सहितं प्रभुम् ।। ३८.४६
upāsyamānamamalairyogibhirbrahmavittamaiḥ |caturvedairmūrtimadbhiḥ sāvitryā sahitaṃ prabhum || 38.46
आसीनमासने रम्ये नानाश्चर्यसमन्विते ।प्रभासहस्रकलिले ज्ञानैश्वर्यादिसंयुते ।। ३८.४७
āsīnamāsane ramye nānāścaryasamanvite |prabhāsahasrakalile jñānaiśvaryādisaṃyute || 38.47
विभ्राजमानं वपुषा सस्मितं शुभ्रलोचनम् ।चतुर्मुखं महाबाहुं छन्दोमयमजं परम् ।। ३८.४८
vibhrājamānaṃ vapuṣā sasmitaṃ śubhralocanam |caturmukhaṃ mahābāhuṃ chandomayamajaṃ param || 38.48
विलोक्य देवपुरुषं प्रसन्नवदनं शुभम् ।शिरोभिर्धरणीं गत्वा तोषयामासुरीश्वरम् ।। ३८.४९
vilokya devapuruṣaṃ prasannavadanaṃ śubham |śirobhirdharaṇīṃ gatvā toṣayāmāsurīśvaram || 38.49
तान् प्रसन्नमना देवश्चतुर्मूर्त्तिश्चतुर्मुखः ।व्याजहार मुनिश्रेष्ठाः किमागमनकारणम् ।। ३८.५०
tān prasannamanā devaścaturmūrttiścaturmukhaḥ |vyājahāra muniśreṣṭhāḥ kimāgamanakāraṇam || 38.50
तस्य ते वृत्तमखिलं ब्रह्मणः परमात्मनः ।ज्ञापयाञ्चक्रिरे सर्वे कृत्वा शिरसि चाञ्जलिम् ।। ३८.५१
tasya te vṛttamakhilaṃ brahmaṇaḥ paramātmanaḥ |jñāpayāñcakrire sarve kṛtvā śirasi cāñjalim || 38.51
ऋषय ऊचुः ।
कश्चिद् दारुवनं पुण्यं पुरुषोऽतीवशोभनः ।भार्यया चारुसर्वाङ्ग्या प्रविष्टो नग्न एव हि ।। ३८.५२
kaścid dāruvanaṃ puṇyaṃ puruṣo'tīvaśobhanaḥ |bhāryayā cārusarvāṅgyā praviṣṭo nagna eva hi || 38.52
मोहयामास वपुषा नारीणां कुलमीश्वरः ।कन्यकानां प्रिया चास्य दूषयामास पुत्रकान् ।। ३८.५३
mohayāmāsa vapuṣā nārīṇāṃ kulamīśvaraḥ |kanyakānāṃ priyā cāsya dūṣayāmāsa putrakān || 38.53
अस्माभिर्विविधाः शापाः प्रदत्ताश्च पराहताः ।ताडितोऽस्माभिरत्यर्थं लिङ्गंतु विनिपातितम् ।। ३८.५४
asmābhirvividhāḥ śāpāḥ pradattāśca parāhatāḥ |tāḍito'smābhiratyarthaṃ liṅgaṃtu vinipātitam || 38.54
अन्तर्हितश्च भगवान् सभार्यो लिङ्गमेव च ।उत्पाताश्चाभवन् घोराः सर्वभूतभयंकराः ।। ३८.५५
antarhitaśca bhagavān sabhāryo liṅgameva ca |utpātāścābhavan ghorāḥ sarvabhūtabhayaṃkarāḥ || 38.55
क एष पुरुषो देव भीताः स्म पुरुषोत्तम ।भवन्तमेव शरणं प्रपन्ना वयमच्युत ।। ३८.५६
ka eṣa puruṣo deva bhītāḥ sma puruṣottama |bhavantameva śaraṇaṃ prapannā vayamacyuta || 38.56
त्वं हि वेत्सि जगत्यस्मिन् यत्किञ्चिदपि चेष्टितम् ।अनुग्रहेण विश्वेश तदस्माननुपालय ।। ३८.५७
tvaṃ hi vetsi jagatyasmin yatkiñcidapi ceṣṭitam |anugraheṇa viśveśa tadasmānanupālaya || 38.57
विज्ञापितो मुनिगणैर्विश्वात्मा कमलोद्भवः ।ध्यात्वा देवं त्रिशूलाङ्कं कृताञ्जलिरभाषत ।। ३८.५८
vijñāpito munigaṇairviśvātmā kamalodbhavaḥ |dhyātvā devaṃ triśūlāṅkaṃ kṛtāñjalirabhāṣata || 38.58
ब्रह्मोवाच ।
हा कष्टं भवतामद्य जातं सर्वार्थनाशनम् ।धिग्बलं धिक् तपश्चर्या मिथ्यैव भवतामिह ।। ३८.५९
hā kaṣṭaṃ bhavatāmadya jātaṃ sarvārthanāśanam |dhigbalaṃ dhik tapaścaryā mithyaiva bhavatāmiha || 38.59
संप्राप्य पुण्यसंस्कारान्निधीनां परमं निधिम् ।उपेक्षितं वृथाचारैर्भवद्भिरिह मोहितैः ।। ३८.६०
saṃprāpya puṇyasaṃskārānnidhīnāṃ paramaṃ nidhim |upekṣitaṃ vṛthācārairbhavadbhiriha mohitaiḥ || 38.60
काङ्क्षन्ते योगिनो नित्यं यतन्तो यतयो निधिम् ।यमेव तं समासाद्य हा भवद्भिरुपेक्षितम् ।। ३८.६१
kāṅkṣante yogino nityaṃ yatanto yatayo nidhim |yameva taṃ samāsādya hā bhavadbhirupekṣitam || 38.61
यजन्ति यज्ञैर्विविधैर्यत्प्राप्त्यैर्वेदवादिनः ।महानिधिं समासाद्य हा भवद्भिरुपेक्षितम् ।। ३८.६२
yajanti yajñairvividhairyatprāptyairvedavādinaḥ |mahānidhiṃ samāsādya hā bhavadbhirupekṣitam || 38.62
यं समासाद्य देवानैमैश्वर्यमखिलं जगत् ।तमासाद्याक्षयनिधिं हा भवद्भिरुपेक्षितम् ।
yaṃ samāsādya devānaimaiśvaryamakhilaṃ jagat |tamāsādyākṣayanidhiṃ hā bhavadbhirupekṣitam |
यत्समापत्तिजनितं विश्वेशत्वमिदं मम ।तदेवोपेक्षितं दृष्ट्वा निधानं भाग्यवर्जितैः ।३८.६३
yatsamāpattijanitaṃ viśveśatvamidaṃ mama |tadevopekṣitaṃ dṛṣṭvā nidhānaṃ bhāgyavarjitaiḥ |38.63
यस्मिन् समाहितं दिव्यमैश्वर्यं यत् तदव्ययम् ।तमासाद्य निधिं ब्राह्म हा भवद्भिर्वृथाकृतम् ।। ३८.६४
yasmin samāhitaṃ divyamaiśvaryaṃ yat tadavyayam |tamāsādya nidhiṃ brāhma hā bhavadbhirvṛthākṛtam || 38.64
एष देवो महादेवो विज्ञेयस्तु महेश्वरः ।न तस्य परमं किञ्चित् पदं समधिगम्यते ।। ३८.६५
eṣa devo mahādevo vijñeyastu maheśvaraḥ |na tasya paramaṃ kiñcit padaṃ samadhigamyate || 38.65
देवतानामृषीणां च पितॄणां चापि शाश्वतः ।सहस्रयुगपर्यन्ते प्रलये सर्वदेहिनाम् ।३८.६६
devatānāmṛṣīṇāṃ ca pitṝṇāṃ cāpi śāśvataḥ |sahasrayugaparyante pralaye sarvadehinām |38.66
संहरत्येष भगवान् कालो भूत्वा महेश्वरः ।एष चैव प्रजाः सर्वाः सृजत्येषः स्वतेजसा ।३८.६७
saṃharatyeṣa bhagavān kālo bhūtvā maheśvaraḥ |eṣa caiva prajāḥ sarvāḥ sṛjatyeṣaḥ svatejasā |38.67
एष चक्री चक्रवर्ती श्रीवत्सकृतलक्षणः ।योगी कृतयुगे देवस्त्रेतायां यज्ञ उच्यते ।द्वापरे भगवान् कालो धर्मकेतुः कलौ युगे ।। ३८.६८
eṣa cakrī cakravartī śrīvatsakṛtalakṣaṇaḥ |yogī kṛtayuge devastretāyāṃ yajña ucyate |dvāpare bhagavān kālo dharmaketuḥ kalau yuge || 38.68
रुद्रस्य मूर्त्तयस्तिस्त्रो याभिर्विश्वमिदं ततम् ।तमो ह्यग्नी रजो ब्रह्मा सत्त्वं विष्णुरिति प्रभुः ।। ३८.६९
rudrasya mūrttayastistro yābhirviśvamidaṃ tatam |tamo hyagnī rajo brahmā sattvaṃ viṣṇuriti prabhuḥ || 38.69
मूर्त्तिरन्या स्मृता चास्य दिग्वासा वै शिवा ध्रुवा ।यत्र तिष्ठति तद् ब्रह्म योगेन तु समन्वितम् ।। ३८.७०
mūrttiranyā smṛtā cāsya digvāsā vai śivā dhruvā |yatra tiṣṭhati tad brahma yogena tu samanvitam || 38.70
या चास्य पार्श्वगा भार्या भवद्भिरभिवीक्षिता ।सा हि नारायणो देवः परमात्मा सनातनः ।। ३८.७१
yā cāsya pārśvagā bhāryā bhavadbhirabhivīkṣitā |sā hi nārāyaṇo devaḥ paramātmā sanātanaḥ || 38.71
तस्मात् सर्वमिदं जातं तत्रैव च लयं व्रजेत् ।स एष मोचयेत् कृत्स्नं स एष परमा गतिः ।। ३८.७२
tasmāt sarvamidaṃ jātaṃ tatraiva ca layaṃ vrajet |sa eṣa mocayet kṛtsnaṃ sa eṣa paramā gatiḥ || 38.72
सहस्रशीर्षा पुरुषः सहस्राक्षः सहस्रपात् ।एकश्रृङ्गो महानात्मा पुराणोऽष्टाक्षरो हरिः ।। ३८.७३
sahasraśīrṣā puruṣaḥ sahasrākṣaḥ sahasrapāt |ekaśrṛṅgo mahānātmā purāṇo'ṣṭākṣaro hariḥ || 38.73
चतुर्वेदश्चतुर्मूर्त्तिस्त्रिमूर्त्तिस्त्रिगुणः परः ।एकमूर्त्तिरमेयात्मा नारायण इति श्रुतिः ।रेतोऽस्य गर्भो भगवानापो मायातनुः प्रभुः ।स्तूयते विविधैर्मन्त्रैर्ब्राह्मणैर्मोक्षकांक्षिभिः ।। ३८.७४
caturvedaścaturmūrttistrimūrttistriguṇaḥ paraḥ |ekamūrttirameyātmā nārāyaṇa iti śrutiḥ |reto'sya garbho bhagavānāpo māyātanuḥ prabhuḥ |stūyate vividhairmantrairbrāhmaṇairmokṣakāṃkṣibhiḥ || 38.74
संहृत्य सकलं विश्वं कल्पान्ते पुरुषोत्तमः ।शेते योगामृतं पीत्वा यत् तद् विष्णोः परं पदम् ।। ३८.७५
saṃhṛtya sakalaṃ viśvaṃ kalpānte puruṣottamaḥ |śete yogāmṛtaṃ pītvā yat tad viṣṇoḥ paraṃ padam || 38.75
न जायते न म्रियते वर्द्धते न च विश्वसृक् ।मूलप्रकृतिरव्यक्ता गीयते वैदिकैरजः ।। ३८.७६
na jāyate na mriyate varddhate na ca viśvasṛk |mūlaprakṛtiravyaktā gīyate vaidikairajaḥ || 38.76
ततो निशायां वृत्तायां सिसृक्षुरखिलञ्जगत् ।अजस्य नाभौ तद् बीजं क्षिपत्येष महेश्वरः ।। ३८.७७
tato niśāyāṃ vṛttāyāṃ sisṛkṣurakhilañjagat |ajasya nābhau tad bījaṃ kṣipatyeṣa maheśvaraḥ || 38.77
तं मां वित्त महात्मानं ब्रह्माणं विश्वतो मुखम् ।महान्तं पुरुषं विश्वमपां गर्भमनुत्तमम् ।। ३८.७८
taṃ māṃ vitta mahātmānaṃ brahmāṇaṃ viśvato mukham |mahāntaṃ puruṣaṃ viśvamapāṃ garbhamanuttamam || 38.78
न तं जानीथ जनकं मोहितास्तस्य मायया ।देवदेवं महादेवं भूतानामीश्वरं हरम् ।। ३८.७९
na taṃ jānītha janakaṃ mohitāstasya māyayā |devadevaṃ mahādevaṃ bhūtānāmīśvaraṃ haram || 38.79
एष देवो महादेवो ह्यनादिर्भगवान् हरः ।विष्णुना सह संयुक्तः करोति विकरोति च ।। ३८.८०
eṣa devo mahādevo hyanādirbhagavān haraḥ |viṣṇunā saha saṃyuktaḥ karoti vikaroti ca || 38.80
न तस्य विद्यते कार्यं न तस्माद् विद्यते परम् ।स वेदान् प्रददौ पूर्वं योगमायातनुर्मम ।। ३८.८१
na tasya vidyate kāryaṃ na tasmād vidyate param |sa vedān pradadau pūrvaṃ yogamāyātanurmama || 38.81
स मायी मायया सर्वं करोति विकरोति च ।तमेव मुक्तये ज्ञात्वा व्रजेत शरणं भवम् ।। ३८.८२
sa māyī māyayā sarvaṃ karoti vikaroti ca |tameva muktaye jñātvā vrajeta śaraṇaṃ bhavam || 38.82
इतीरिता भगवता मरीचिप्रमुखा विभुम् ।प्रणम्य देवं ब्रह्माणं पृच्छन्ति स्म सुदुः खिताः ।। ३८.८३
itīritā bhagavatā marīcipramukhā vibhum |praṇamya devaṃ brahmāṇaṃ pṛcchanti sma suduḥ khitāḥ || 38.83
इति अष्टाचत्वारिंशोध्यायः ॥
iti aṣṭācatvāriṃśodhyāyaḥ ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
