वामदेव उवाच ।।
भगवन्षण्मुखाशेष विज्ञानामृतवारिधे ।। विश्वामरेश्वरसुत प्रणतार्त्तिप्रभञ्जन ।। १।।
bhagavanṣaṇmukhāśeṣa vijñānāmṛtavāridhe || viśvāmareśvarasuta praṇatārttiprabhañjana || 1||
षड्विधार्त्थपरिज्ञानमिष्टदं किमुदाहृतम् ।। के तत्र षड्विधा अर्थाः परिज्ञानञ्च किं प्रभो ।। २।।
ṣaḍvidhārtthaparijñānamiṣṭadaṃ kimudāhṛtam || ke tatra ṣaḍvidhā arthāḥ parijñānañca kiṃ prabho || 2||
प्रतिपाद्यश्च कस्तस्य परिज्ञाने च किं फलम् ।। एतत्सर्वं समाचक्ष्व यद्यत्पृष्टं मया गुह ।। ३ ।।
pratipādyaśca kastasya parijñāne ca kiṃ phalam || etatsarvaṃ samācakṣva yadyatpṛṣṭaṃ mayā guha || 3 ||
एतमर्त्थमविज्ञाय पशुशास्त्रविमोहितः।।अद्याप्यहम्महासेन भ्रान्तश्च शिवमायया।।४।।
etamartthamavijñāya paśuśāstravimohitaḥ||adyāpyahammahāsena bhrāntaśca śivamāyayā||4||
अहं शिवपदद्वंद्वज्ञानामृतरसायनम्।।पीत्त्वा विगतसम्मोहो भविष्यामि यथा तथा ।। ५ ।।
ahaṃ śivapadadvaṃdvajñānāmṛtarasāyanam||pīttvā vigatasammoho bhaviṣyāmi yathā tathā || 5 ||
कृपामृतार्द्रया दृष्ट्या विलोक्य सुचिरं मयि ।। कर्त्तव्योऽनुग्रहः श्रीमत्पादाब्जशरणागते ।। ६ ।।
kṛpāmṛtārdrayā dṛṣṭyā vilokya suciraṃ mayi || karttavyo'nugrahaḥ śrīmatpādābjaśaraṇāgate || 6 ||
इति श्रुत्वा मुनीन्द्रोक्तं ज्ञानशक्तिधरो विभुः ।। प्राहान्यदर्शनमहासंत्रासजनकं वचः ।। ७।।
iti śrutvā munīndroktaṃ jñānaśaktidharo vibhuḥ || prāhānyadarśanamahāsaṃtrāsajanakaṃ vacaḥ || 7||
सुब्रह्मण्य उवाच ।।
श्रूयताम्मुनिशार्दूल त्वया यत्पृष्टमादरात्।।समष्टिव्यष्टिभावेन परिज्ञानम्महेशितुः ।। ८।।
śrūyatāmmuniśārdūla tvayā yatpṛṣṭamādarāt||samaṣṭivyaṣṭibhāvena parijñānammaheśituḥ || 8||
प्रणवार्त्थपरिज्ञानरूपं तद्विस्तरादहम् ।। वदामि षड्विधार्थैक्य परिज्ञानेन सुव्रत ।। ९ ।।
praṇavārtthaparijñānarūpaṃ tadvistarādaham || vadāmi ṣaḍvidhārthaikya parijñānena suvrata || 9 ||
प्रथमो मंत्ररूपः स्याद्द्वितीयो मंत्रभावितः ।। देवतार्त्थस्तृतीयोऽर्थः प्रपञ्चार्थस्ततः परम्।।6.14.१०।।
prathamo maṃtrarūpaḥ syāddvitīyo maṃtrabhāvitaḥ || devatārtthastṛtīyo'rthaḥ prapañcārthastataḥ param||6.14.10||
चतुर्थः पञ्चमार्थस्स्याद्गुरुरूपप्रदर्शकः।षष्ठश्शिष्यात्मरूपोऽर्थः षड्विधार्थाः प्रकीर्त्तिताः ।। ११।।
caturthaḥ pañcamārthassyādgururūpapradarśakaḥ|ṣaṣṭhaśśiṣyātmarūpo'rthaḥ ṣaḍvidhārthāḥ prakīrttitāḥ || 11||
तत्र मन्त्रस्वरूपन्ते वदामि मुनिसत्तम।।येन विज्ञातमात्रेण महाज्ञानी भवेन्नरः ।। १२।।
tatra mantrasvarūpante vadāmi munisattama||yena vijñātamātreṇa mahājñānī bhavennaraḥ || 12||
आद्यस्स्वरः पंचमश्च पञ्चमान्तस्ततः परः ।। बिन्दुनादौ च पञ्चार्णाः प्रोक्ता वेदैर्न चान्यथा ।। १३।।
ādyassvaraḥ paṃcamaśca pañcamāntastataḥ paraḥ || bindunādau ca pañcārṇāḥ proktā vedairna cānyathā || 13||
एतत्समष्टिरूपो हि वेदादिस्समुदाहृतः ।। नादस्सर्व्वसमष्टिः स्याद्बिंद्वाढ्यं यच्चतुष्टयम् ।। १४ ।।
etatsamaṣṭirūpo hi vedādissamudāhṛtaḥ || nādassarvvasamaṣṭiḥ syādbiṃdvāḍhyaṃ yaccatuṣṭayam || 14 ||
व्यष्टिरूपेण संसिद्धं प्रणवे शिववाचके ।। यंत्ररूपं शृणु प्राज्ञ शिवलिंगं तदेव हि ।। १५ ।।
vyaṣṭirūpeṇa saṃsiddhaṃ praṇave śivavācake || yaṃtrarūpaṃ śṛṇu prājña śivaliṃgaṃ tadeva hi || 15 ||
सर्व्वाधस्ताल्लिखेत्पीठं तदूर्ध्वम्प्रथमं स्वरम् ।। उवर्णं च तदूर्द्ध्वं स्थम्पवर्गान्तं तदूर्ध्वगम् ।। १६।।
sarvvādhastāllikhetpīṭhaṃ tadūrdhvamprathamaṃ svaram || uvarṇaṃ ca tadūrddhvaṃ sthampavargāntaṃ tadūrdhvagam || 16||
तन्मस्तकस्थं बिंदुं च तदूर्द्ध्वं नादमालिखेत् ।। यंत्रे संपूर्णतां याति सर्वकामः प्रसिध्यति ।। १७।।
tanmastakasthaṃ biṃduṃ ca tadūrddhvaṃ nādamālikhet || yaṃtre saṃpūrṇatāṃ yāti sarvakāmaḥ prasidhyati || 17||
एतं यंत्रं समालिख्य प्रणवे नव वेष्टयेत् ।। तदुत्थेनैव नादेन विद्यन्नादावसानकम् ।। १८ ।।
etaṃ yaṃtraṃ samālikhya praṇave nava veṣṭayet || tadutthenaiva nādena vidyannādāvasānakam || 18 ||
देवतार्त्थम्प्रवक्ष्यामि गूढं सर्व्वत्र यन्मुने ।। तव स्नेहाद्वामदेव यथा शंकरभाषितम् ।। १९ ।।
devatārtthampravakṣyāmi gūḍhaṃ sarvvatra yanmune || tava snehādvāmadeva yathā śaṃkarabhāṣitam || 19 ||
सद्योजातम्प्रपद्यामीत्युपक्रम्य सदाशिवोम् ।। इति प्राह श्रुतिस्तारं ब्रह्मपंचकवाचकम् ।। 6.14.२० ।।
sadyojātamprapadyāmītyupakramya sadāśivom || iti prāha śrutistāraṃ brahmapaṃcakavācakam || 6.14.20 ||
विज्ञेया ब्रह्मरूपिण्यस्सूक्ष्माः पंचैव देवताः ।। एता एव शिवस्यापि मूर्तित्वे नोपबृंहिताः ।। २१ ।।
vijñeyā brahmarūpiṇyassūkṣmāḥ paṃcaiva devatāḥ || etā eva śivasyāpi mūrtitve nopabṛṃhitāḥ || 21 ||
शिवस्य वाचको मन्त्रश्शिवमूर्त्तेश्च वाचकः ।। मूर्त्तिमूर्तिमतोर्भेदो नात्यन्तं विद्यते यतः ।। २२ ।।
śivasya vācako mantraśśivamūrtteśca vācakaḥ || mūrttimūrtimatorbhedo nātyantaṃ vidyate yataḥ || 22 ||
ईशानमुकुटोपेत इत्यारभ्य पुरोदितः ।। शिवस्य विग्रहः पञ्चवक्त्राणि शृणु सांप्रतम्।। २३ ।।
īśānamukuṭopeta ityārabhya puroditaḥ || śivasya vigrahaḥ pañcavaktrāṇi śṛṇu sāṃpratam|| 23 ||
पंचमादि समारभ्य सद्योजाताद्यनुक्रमात् ।। उर्द्ध्वांतमीशानांतं च मुखपंचकमीरितम् ।। २४ ।।
paṃcamādi samārabhya sadyojātādyanukramāt || urddhvāṃtamīśānāṃtaṃ ca mukhapaṃcakamīritam || 24 ||
ईशानस्यैव देवस्य चतुर्व्यूहपदे स्थितम् ।। पुरुषाद्यं च सद्यांतं ब्रह्मरूपं चतुष्टयम् ।। २५ ।।
īśānasyaiva devasya caturvyūhapade sthitam || puruṣādyaṃ ca sadyāṃtaṃ brahmarūpaṃ catuṣṭayam || 25 ||
पंच ब्रह्मसमष्टिस्स्यादीशानं ब्रह्म विश्रुतम् ।। पुरुषाद्यं तु तद्व्यष्टिस्सद्योजातान्तिकं मुने ।। २६ ।।
paṃca brahmasamaṣṭissyādīśānaṃ brahma viśrutam || puruṣādyaṃ tu tadvyaṣṭissadyojātāntikaṃ mune || 26 ||
अनुग्रहमयं चक्रमिदं पंचार्त्थकारणम् ।। परब्रह्मात्मकं सूक्ष्मं निर्विकारमनामयम् ।। २७ ।।
anugrahamayaṃ cakramidaṃ paṃcārtthakāraṇam || parabrahmātmakaṃ sūkṣmaṃ nirvikāramanāmayam || 27 ||
अनुग्रहोऽपि द्विविधस्तिरोभावादिगोचरः ।। प्रभुश्चान्यस्तु जीवानां परावरविमुक्तिदः ।। २८ ।।
anugraho'pi dvividhastirobhāvādigocaraḥ || prabhuścānyastu jīvānāṃ parāvaravimuktidaḥ || 28 ||
एतत्सदाशिवस्यैव कृत्यद्वयमुदाहृतम् ।। अनुग्रहेऽपि सृष्ट्यादिकृत्यानां पंचकं विभोः ।। २९।।
etatsadāśivasyaiva kṛtyadvayamudāhṛtam || anugrahe'pi sṛṣṭyādikṛtyānāṃ paṃcakaṃ vibhoḥ || 29||
मुने तत्रापि सद्याद्या देवताः परिकीर्त्तिताः ।। परब्रह्मस्वरूपास्ताः पंच कल्याणदास्सदा ।। 6.14.३० ।।
mune tatrāpi sadyādyā devatāḥ parikīrttitāḥ || parabrahmasvarūpāstāḥ paṃca kalyāṇadāssadā || 6.14.30 ||
अनुग्रहमयं चक्रं शांत्यतीतकलामयम् ।। सदाशिवाधिष्ठितं च परमं पदमुच्यते ।। ३१।।
anugrahamayaṃ cakraṃ śāṃtyatītakalāmayam || sadāśivādhiṣṭhitaṃ ca paramaṃ padamucyate || 31||
एतदेव पदं प्राप्यं यतीनां भवितात्मनाम् ।। सदाशिवोपासकानां प्रणवासक्तचेतसाम् ।। ३२ ।।
etadeva padaṃ prāpyaṃ yatīnāṃ bhavitātmanām || sadāśivopāsakānāṃ praṇavāsaktacetasām || 32 ||
एतदेव पदं प्राप्य तेन साकं मुनीश्वराः ।। भुक्त्वा सुविपुलान्भोगान्देवेन ब्रह्मरूपिणा ।। ३३ ।।
etadeva padaṃ prāpya tena sākaṃ munīśvarāḥ || bhuktvā suvipulānbhogāndevena brahmarūpiṇā || 33 ||
महाप्रलयसंभूतौ शिवसाम्यं भजंति हि ।। न पतंति पुनः क्वापि संसाराब्धौ जनाश्च ते ।। ३४ ।।
mahāpralayasaṃbhūtau śivasāmyaṃ bhajaṃti hi || na pataṃti punaḥ kvāpi saṃsārābdhau janāśca te || 34 ||
ते ब्रह्मलोक इति च श्रुतिराह सनातनी ।। ऐश्वर्य्यं तु शिवस्यापि समष्टिरिदमेव हि ।। ३५ ।।
te brahmaloka iti ca śrutirāha sanātanī || aiśvaryyaṃ tu śivasyāpi samaṣṭiridameva hi || 35 ||
सर्वैश्वर्येण सम्पन्न इत्याहाथर्व्वणी शिखा ।। सर्वैश्वर्य्यप्रदातृत्वमस्यैव प्रवदन्ति हि ।। ३६ ।।
sarvaiśvaryeṇa sampanna ityāhātharvvaṇī śikhā || sarvaiśvaryyapradātṛtvamasyaiva pravadanti hi || 36 ||
चमकस्य पदान्नान्य दधिकं विद्यते पदम् ।। ब्रह्मपंचकविस्तारप्रपंचः खलु दृश्यते ।। ३७।।
camakasya padānnānya dadhikaṃ vidyate padam || brahmapaṃcakavistāraprapaṃcaḥ khalu dṛśyate || 37||
ब्रह्मभ्य एवं संजाता निवृत्त्याद्याः कला मताः ।। सूक्ष्मभूतस्वरूपिण्यः कारणत्वेन विश्रुताः ।। ३८ ।।
brahmabhya evaṃ saṃjātā nivṛttyādyāḥ kalā matāḥ || sūkṣmabhūtasvarūpiṇyaḥ kāraṇatvena viśrutāḥ || 38 ||
स्थूलरूपस्वरूपस्य प्रपंचस्यास्य सुव्रत ।। पंचधावस्थितं यत्तद्ब्रह्मपंचकमिष्यते ।। ३९ ।।
sthūlarūpasvarūpasya prapaṃcasyāsya suvrata || paṃcadhāvasthitaṃ yattadbrahmapaṃcakamiṣyate || 39 ||
पुरुषः श्रोत्रवाण्यौ च शब्दकाशौ च पंचकम् ।। व्याप्तमीशानरूपेण ब्रह्मणा मुनिसत्तम ।। 6.14.४० ।।
puruṣaḥ śrotravāṇyau ca śabdakāśau ca paṃcakam || vyāptamīśānarūpeṇa brahmaṇā munisattama || 6.14.40 ||
प्रकृतिस्त्वक्च पाणिश्च स्पर्शो वायुश्च पंचकम् ।। व्याप्तं पुरुषरूपेण ब्रह्मणैव मुनीश्वर ।। ४१ ।।
prakṛtistvakca pāṇiśca sparśo vāyuśca paṃcakam || vyāptaṃ puruṣarūpeṇa brahmaṇaiva munīśvara || 41 ||
अहंकारस्तथा चक्षुः पादो रूपं च पावकः ।। अघोरब्रह्मणा व्याप्तमेतत्पंचकमंचितम् ।। ४२।।
ahaṃkārastathā cakṣuḥ pādo rūpaṃ ca pāvakaḥ || aghorabrahmaṇā vyāptametatpaṃcakamaṃcitam || 42||
बुद्धिश्च रसना पायू रस आपश्च पंचकम् ।। ब्रह्मणा वामदेवेन व्याप्तं भवति नित्यशः ।। ४३।।
buddhiśca rasanā pāyū rasa āpaśca paṃcakam || brahmaṇā vāmadevena vyāptaṃ bhavati nityaśaḥ || 43||
मनो नासा तथोपस्थो गन्धो भूमिश्च पंचकम्।।सद्येन ब्रह्मणा व्याप्तं पंचब्रह्ममयं जगत् ।। ४४।।
mano nāsā tathopastho gandho bhūmiśca paṃcakam||sadyena brahmaṇā vyāptaṃ paṃcabrahmamayaṃ jagat || 44||
यंत्ररूपेणोपदिष्टः प्रणवश्शिववाचकः।।समष्टिः पंचवर्णानां बिंद्वाद्यं यच्चतुष्टयम् ।। ४५।।
yaṃtrarūpeṇopadiṣṭaḥ praṇavaśśivavācakaḥ||samaṣṭiḥ paṃcavarṇānāṃ biṃdvādyaṃ yaccatuṣṭayam || 45||
शिवोपदिष्टमार्गेण यंत्ररूपं विभावयेत्।।प्रणवम्परमं मन्त्राधिराजं शिवरूपिणम्।।४६।।
śivopadiṣṭamārgeṇa yaṃtrarūpaṃ vibhāvayet||praṇavamparamaṃ mantrādhirājaṃ śivarūpiṇam||46||
इति श्रीशिवमहापुराणे षष्ठ्यां कैलाससंहितायां शिवरूपप्रणववर्णनं नाम चतुर्द्दशोध्यायः ।। १४ ।।
iti śrīśivamahāpurāṇe ṣaṣṭhyāṃ kailāsasaṃhitāyāṃ śivarūpapraṇavavarṇanaṃ nāma caturddaśodhyāyaḥ || 14 ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
