वामदेव उवाच ।।
नियत्यधस्तात्प्रकृतेरुपरिस्थः पुमानिति ।। पूर्वत्र भवता प्रोक्तमिदानीं कथमन्यथा।।१।।
niyatyadhastātprakṛteruparisthaḥ pumāniti || pūrvatra bhavatā proktamidānīṃ kathamanyathā||1||
मायया संकुचद्रूपस्तदधस्तादिति प्रभो ।। इति मे संशयं नाथ छेत्तुमर्हसि तत्त्वतः ।। २ ।।
māyayā saṃkucadrūpastadadhastāditi prabho || iti me saṃśayaṃ nātha chettumarhasi tattvataḥ || 2 ||
श्रीसुबह्मण्य उवाच ।।
अद्वैतशैववादोऽयं द्वैतन्न सहते क्वचित् ।। द्वैतं च नश्वरं ब्रह्माद्वैतम्परमनश्वरम् ।। ३ ।।
advaitaśaivavādo'yaṃ dvaitanna sahate kvacit || dvaitaṃ ca naśvaraṃ brahmādvaitamparamanaśvaram || 3 ||
सर्वज्ञस्सर्वकर्ता च शिवस्सर्वेश्वरोऽगुणः ।। त्रिदेवजनको ब्रह्मा सच्चिदानन्दविग्रहः ।। ४ ।।
sarvajñassarvakartā ca śivassarveśvaro'guṇaḥ || tridevajanako brahmā saccidānandavigrahaḥ || 4 ||
स एव शंकरो देवस्स्वेच्छया च स्वमायया ।। संकुचद्रूप इव सन्पुरुषस्संबभूव ह ।। ५।।
sa eva śaṃkaro devassvecchayā ca svamāyayā || saṃkucadrūpa iva sanpuruṣassaṃbabhūva ha || 5||
कलादि पञ्चकेनैव भोक्तृत्वेन प्रकल्पितः ।। प्रकृतिस्थः पुमानेष भुङ्क्ते प्रकृतिजान्गुणान् ।। ६ ।।
kalādi pañcakenaiva bhoktṛtvena prakalpitaḥ || prakṛtisthaḥ pumāneṣa bhuṅkte prakṛtijānguṇān || 6 ||
इति स्थानद्वयान्तस्थः पुरुषो न विरोधकः ।। संकुचन्निजरूपाणां ज्ञानादीनां समष्टिमान् ।। ७ ।।
iti sthānadvayāntasthaḥ puruṣo na virodhakaḥ || saṃkucannijarūpāṇāṃ jñānādīnāṃ samaṣṭimān || 7 ||
सत्त्वादिगुणसाध्यं च बुध्यादित्रितयात्मकम्।।चित्तम्प्रकृतितत्त्वं तदासीत्सत्त्वादिकारणात् ।। ८ ।।
sattvādiguṇasādhyaṃ ca budhyāditritayātmakam||cittamprakṛtitattvaṃ tadāsītsattvādikāraṇāt || 8 ||
सात्त्विकादिविभेदेन गुणाः प्रकृतिसम्भवाः ।। गुणेभ्यो बुद्धिरुत्पन्ना वस्तुनिश्चयकारिणी ।। ९ ।।
sāttvikādivibhedena guṇāḥ prakṛtisambhavāḥ || guṇebhyo buddhirutpannā vastuniścayakāriṇī || 9 ||
ततो महानहङ्कारस्ततो बुद्धीन्द्रियाणि च ।। जातानि मनसो रूपं स्यात्संकल्पविकल्पकम् ।। 6.17.१० ।।
tato mahānahaṅkārastato buddhīndriyāṇi ca || jātāni manaso rūpaṃ syātsaṃkalpavikalpakam || 6.17.10 ||
बुद्धीन्द्रियाणि श्रोत्रं त्वक् चक्षुर्जिह्वा च नासिका ।। शब्दः स्पर्शश्च रूपं च रसो गन्धश्च गोचरः ।। ११ ।।
buddhīndriyāṇi śrotraṃ tvak cakṣurjihvā ca nāsikā || śabdaḥ sparśaśca rūpaṃ ca raso gandhaśca gocaraḥ || 11 ||
बुद्धीन्द्रियाणां कथितः श्रोत्रादिक्रमतस्ततः ।। वैकारिकादहंकारात्तन्मात्राण्यभवन्क्रमात् ।। १२।।
buddhīndriyāṇāṃ kathitaḥ śrotrādikramatastataḥ || vaikārikādahaṃkārāttanmātrāṇyabhavankramāt || 12||
तानि प्रोक्तानि सूक्ष्माणि मुनिभि स्तत्त्वदर्शिभिः ।। कर्मेन्द्रियाणि ज्ञेयानि स्वकार्य्यसहितानि च ।। १३।।
tāni proktāni sūkṣmāṇi munibhi stattvadarśibhiḥ || karmendriyāṇi jñeyāni svakāryyasahitāni ca || 13||
विप्रर्षे वाक्करौ पादौ पायूपस्थौ च तत्क्रियाः ।। वचनादानगमनविसर्ग्गानन्दसंज्ञिताः।।१४।।
viprarṣe vākkarau pādau pāyūpasthau ca tatkriyāḥ || vacanādānagamanavisarggānandasaṃjñitāḥ||14||
भूतादिकादहंकारात्तन्मात्राण्यभवन्क्रमात्।।तानि सूक्ष्माणि रूपाणी शब्दादीनामिति स्थितिः।। ।। १५ ।।
bhūtādikādahaṃkārāttanmātrāṇyabhavankramāt||tāni sūkṣmāṇi rūpāṇī śabdādīnāmiti sthitiḥ|| || 15 ||
तेभ्यश्चाकाशवाय्वग्निजलभूमिजनिः क्रमात् ।। विज्ञेया मुनिशार्दूल पञ्चभूतमितीष्यते ।। १६।।
tebhyaścākāśavāyvagnijalabhūmijaniḥ kramāt || vijñeyā muniśārdūla pañcabhūtamitīṣyate || 16||
अवकाशप्रदानं च वाहकत्वञ्च पावनम् ।। संरम्भो धारणन्तेषां व्यापाराः परिकीर्तिताः ।। १७ ।।
avakāśapradānaṃ ca vāhakatvañca pāvanam || saṃrambho dhāraṇanteṣāṃ vyāpārāḥ parikīrtitāḥ || 17 ||
वामदेव उवाच ।।
भूतसृष्टिः पुरा प्रोक्ता कलादिभ्यः कथम्पुनः ।। अन्यथा प्रोच्यते स्कन्द संदेहोऽत्र महान्मम ।। १८ ।।
bhūtasṛṣṭiḥ purā proktā kalādibhyaḥ kathampunaḥ || anyathā procyate skanda saṃdeho'tra mahānmama || 18 ||
आत्मतत्त्वमकारस्स्याद्विद्या स्यादुस्ततः परम् ।। शिवतत्त्वम्मकारस्स्याद्वामदेवेति चिंत्यताम् ।। १९।।
ātmatattvamakārassyādvidyā syādustataḥ param || śivatattvammakārassyādvāmadeveti ciṃtyatām || 19||
बिन्दुनादौ तु विज्ञेयौ सर्वतत्त्वार्थकावुभौ।।तत्रत्या देवतायाश्च ता मुने शृणु साम्प्रतम्।।6.17.२०।।
bindunādau tu vijñeyau sarvatattvārthakāvubhau||tatratyā devatāyāśca tā mune śṛṇu sāmpratam||6.17.20||
ब्रह्मा विष्णुश्च रुद्रश्च महेश्वरसदाशिवौ ।। ते हि साक्षाच्छिवस्यैव मूर्तयः श्रुतिविश्रुताः ।। २१।।
brahmā viṣṇuśca rudraśca maheśvarasadāśivau || te hi sākṣācchivasyaiva mūrtayaḥ śrutiviśrutāḥ || 21||
इत्युक्तम्भवता पूर्वमिदानीमुच्यतेऽन्यथा ।। तन्मात्रेभ्यो भवन्तीति सन्देहोऽत्र महान्मम ।। २२।।
ityuktambhavatā pūrvamidānīmucyate'nyathā || tanmātrebhyo bhavantīti sandeho'tra mahānmama || 22||
कृत्वा तत्करुणां स्कन्द संशयं छेत्तुमर्हसि ।। इत्याकर्ण्य मुनेर्वाक्यं कुमारः प्रत्यभाषत ।। २३।।
kṛtvā tatkaruṇāṃ skanda saṃśayaṃ chettumarhasi || ityākarṇya munervākyaṃ kumāraḥ pratyabhāṣata || 23||
श्रीसुब्रह्मण्य उवाच ।।
तस्माद्वेति समारभ्य भूतसृष्टिक्रमे मुने ।। ताञ्छृणुष्व महाप्राज्ञ सावधानतया द रात् ।। २४।।
tasmādveti samārabhya bhūtasṛṣṭikrame mune || tāñchṛṇuṣva mahāprājña sāvadhānatayā da rāt || 24||
जातानि पञ्च भूतानि कलाभ्य इति निश्चितम्।।स्थूलप्रपञ्चरूपाणि तानि भूतपतेर्वपुः ।। २५।।
jātāni pañca bhūtāni kalābhya iti niścitam||sthūlaprapañcarūpāṇi tāni bhūtapatervapuḥ || 25||
शिवतत्त्वादि पृथ्व्यन्तं तत्त्वानामुदयक्रमे।।तन्मात्रेभ्यो भवन्तीति वक्तव्यानि क्रमान्मुने।।२६।।
śivatattvādi pṛthvyantaṃ tattvānāmudayakrame||tanmātrebhyo bhavantīti vaktavyāni kramānmune||26||
तन्मात्राणां कलानामप्यैक्यं स्याद्भूतकारणम्।।अविरुद्धत्व मेवात्र विद्धि ब्रह्माविदांवर ।। २७ ।।
tanmātrāṇāṃ kalānāmapyaikyaṃ syādbhūtakāraṇam||aviruddhatva mevātra viddhi brahmāvidāṃvara || 27 ||
स्थूलसूक्ष्मात्मके विश्वे चन्द्रसूर्य्यादयो ग्रहाः ।। सनक्षत्राश्च संजातास्तथान्ये ज्योतिषां गणाः ।। २८।।
sthūlasūkṣmātmake viśve candrasūryyādayo grahāḥ || sanakṣatrāśca saṃjātāstathānye jyotiṣāṃ gaṇāḥ || 28||
ब्रह्मविष्णुमहेशादिदेवता भूतजातयः ।। इन्द्रादयोऽपि दिक्पाला देवाश्च पितरोऽसुराः ।। २९।।
brahmaviṣṇumaheśādidevatā bhūtajātayaḥ || indrādayo'pi dikpālā devāśca pitaro'surāḥ || 29||
राक्षसा मानुषाश्चान्ये जंगमत्वविभागिनः ।। पशवः पक्षिणः कीटाः पन्नगादि प्रभेदिनः ।। 6.17.३० ।।
rākṣasā mānuṣāścānye jaṃgamatvavibhāginaḥ || paśavaḥ pakṣiṇaḥ kīṭāḥ pannagādi prabhedinaḥ || 6.17.30 ||
तरुगुल्मलतौषध्यः पर्वताश्चाष्ट विश्रुताः ।। गंगाद्यास्सरितस्सप्त सागराश्च महर्द्धयः ।। ३१ ।।
tarugulmalatauṣadhyaḥ parvatāścāṣṭa viśrutāḥ || gaṃgādyāssaritassapta sāgarāśca maharddhayaḥ || 31 ||
यत्किंचिद्वस्तुजातन्तत्सर्वमत्र प्रतिष्ठितम् ।। विचारणीयं सद्बुध्या न बहिर्मुनिसत्तम ।। ३२।।
yatkiṃcidvastujātantatsarvamatra pratiṣṭhitam || vicāraṇīyaṃ sadbudhyā na bahirmunisattama || 32||
स्त्रीपुंरूपमिदं विश्वं शिवशक्त्यात्मकं बुधैः ।। भवादृशैरुपास्यं स्याच्छिवज्ञानविशारदैः ।। ३३ ।।
strīpuṃrūpamidaṃ viśvaṃ śivaśaktyātmakaṃ budhaiḥ || bhavādṛśairupāsyaṃ syācchivajñānaviśāradaiḥ || 33 ||
सर्वं ब्रह्मेत्युपासीत सर्वं वै रुद्र इत्यपि।।श्रुतिराह मुने तस्मात्प्रपञ्चात्मा सदाशिवः ।। ३४।।
sarvaṃ brahmetyupāsīta sarvaṃ vai rudra ityapi||śrutirāha mune tasmātprapañcātmā sadāśivaḥ || 34||
अष्टत्रिंशत्कलान्याससामर्थ्याद्वैतभावना।।सदाशिवोऽहमेवेति भावि तात्मा गुरुः शिवः।।३५।।
aṣṭatriṃśatkalānyāsasāmarthyādvaitabhāvanā||sadāśivo'hameveti bhāvi tātmā guruḥ śivaḥ||35||
एवं विचारी सच्छिष्यो गुरुस्स्यात्स शिवस्स्वयम्।।प्रपञ्चदेवतायंत्रमंत्रात्मा न हि संशयः ।। ३६ ।।
evaṃ vicārī sacchiṣyo gurussyātsa śivassvayam||prapañcadevatāyaṃtramaṃtrātmā na hi saṃśayaḥ || 36 ||
आचार्य्य रूपया विप्र संछिन्नाखिलबन्धनः ।। शिशुः शिवपदासक्तो गुर्वात्मा भवति धुवम् ।। ३७ ।।
ācāryya rūpayā vipra saṃchinnākhilabandhanaḥ || śiśuḥ śivapadāsakto gurvātmā bhavati dhuvam || 37 ||
यदस्ति वस्तु तत्सर्वं गुण प्राधान्ययोगतः ।। समस्तं व्यस्तमपि च प्रणवार्थम्प्रचक्षते ।। ३८ ।।
yadasti vastu tatsarvaṃ guṇa prādhānyayogataḥ || samastaṃ vyastamapi ca praṇavārthampracakṣate || 38 ||
रागादिदोषरहितं वेदसारः शिवो दिशः।।तुभ्यम्मे कथितम्प्रीत्याऽद्वैतज्ञानं शिवप्रियम् ।। ३९ ।।
rāgādidoṣarahitaṃ vedasāraḥ śivo diśaḥ||tubhyamme kathitamprītyā'dvaitajñānaṃ śivapriyam || 39 ||
यो ह्यन्यथैतन्मनुते मद्वचो मदगर्वितः ।। देवो वा मानवस्सिद्धो गन्धर्वो मनुजोऽपि वा ।। 6.17.४० ।।
yo hyanyathaitanmanute madvaco madagarvitaḥ || devo vā mānavassiddho gandharvo manujo'pi vā || 6.17.40 ||
दुरात्मनस्तस्य शिरश्छिंद्यां समतयाद्ध्रुवम् ।। सच्छक्त्या रिपुकालाग्निकल्पया न हि संशयः ।। ४१ ।।
durātmanastasya śiraśchiṃdyāṃ samatayāddhruvam || sacchaktyā ripukālāgnikalpayā na hi saṃśayaḥ || 41 ||
भवानेव मुने साक्षाच्छिवाद्वैतविदांवरः।।शिवज्ञानोपदेशे हि शिवाचारप्रदर्शकः ।। ४२।।
bhavāneva mune sākṣācchivādvaitavidāṃvaraḥ||śivajñānopadeśe hi śivācārapradarśakaḥ || 42||
यद्देहभस्मसम्पर्कात्संछिन्नाघव्रजोऽशुचिः।।महापिशाचः सम्प्राप्य त्वत्कृपातस्सतां गतिम्।।४३।।
yaddehabhasmasamparkātsaṃchinnāghavrajo'śuciḥ||mahāpiśācaḥ samprāpya tvatkṛpātassatāṃ gatim||43||
शिवयोगीति संख्यातत्रिलोक विभवो भवान्।।भवत्कटाक्षसम्पर्कात्पशु पशुपतिर्भवेत्।।४४।।
śivayogīti saṃkhyātatriloka vibhavo bhavān||bhavatkaṭākṣasamparkātpaśu paśupatirbhavet||44||
तव तस्य मयि प्रेक्षा लोकाशिक्षार्थमादरात् ।। लोकोपकारकरणे विचरन्तीह साधवः ।। ४५ ।।
tava tasya mayi prekṣā lokāśikṣārthamādarāt || lokopakārakaraṇe vicarantīha sādhavaḥ || 45 ||
इदं रहस्यम्परमं प्रतिष्ठितमतस्त्वयि ।। त्वमपि श्रद्धया भक्त्या प्रणवेष्वेव सादरम् ।। ४६ ।।
idaṃ rahasyamparamaṃ pratiṣṭhitamatastvayi || tvamapi śraddhayā bhaktyā praṇaveṣveva sādaram || 46 ||
उपविश्य च तान्सर्वान्संयोज्य परमेश्वरे ।। शिवाचारं ग्राहयस्व भूतिरुद्राक्षमिश्रितम् ।। ४७ ।।
upaviśya ca tānsarvānsaṃyojya parameśvare || śivācāraṃ grāhayasva bhūtirudrākṣamiśritam || 47 ||
त्वं शिवो हि शिवाचारी सम्प्राप्ताद्वैतभावतः ।। विचरँलोकरक्षायै सुखमक्षयमाप्नुहि ।। ४८ ।।
tvaṃ śivo hi śivācārī samprāptādvaitabhāvataḥ || vicaraँlokarakṣāyai sukhamakṣayamāpnuhi || 48 ||
।। सूत उवाच ।।
श्रुत्वेदमद्भुतमतं हि षडाननोक्तं वेदान्तनिष्ठितमृषिस्तु विनम्रमूर्त्तिः ।। भूत्वा प्रणम्य बहुशो भुवि दण्डवत्तत्पादारविन्दविहरन्मधुपत्वमाप ।। ४९ ।।
śrutvedamadbhutamataṃ hi ṣaḍānanoktaṃ vedāntaniṣṭhitamṛṣistu vinamramūrttiḥ || bhūtvā praṇamya bahuśo bhuvi daṇḍavattatpādāravindaviharanmadhupatvamāpa || 49 ||
इति श्रीशिवमहापुराणे षष्ठ्यां कैलाससंहितायां शिवाद्वैतज्ञानकथनादि सृष्टिकथनं नाम सप्तदशोऽध्यायः ।। १७।।
iti śrīśivamahāpurāṇe ṣaṣṭhyāṃ kailāsasaṃhitāyāṃ śivādvaitajñānakathanādi sṛṣṭikathanaṃ nāma saptadaśo'dhyāyaḥ || 17||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
