सूत उवाच ।।
ब्रह्मपुर्यां चित्रकूटं लिंगं मत्तगजेन्द्रकम् ।। ब्रह्मणा स्थापितं पूर्वं सर्वकामसमृद्धिदम् ।। १ ।।
brahmapuryāṃ citrakūṭaṃ liṃgaṃ mattagajendrakam || brahmaṇā sthāpitaṃ pūrvaṃ sarvakāmasamṛddhidam || 1 ||
तत्पूर्वदिशि कोटीशं लिंगं सर्ववरप्रदम् ।। गोदावर्य्याः पश्चिमे तल्लिंगं पशुपतिनामकम् ।। २ ।।
tatpūrvadiśi koṭīśaṃ liṃgaṃ sarvavarapradam || godāvaryyāḥ paścime talliṃgaṃ paśupatināmakam || 2 ||
दक्षिणस्यां दिशि कश्चिदत्रीश्वर इति स्वयम् ।। लोकानामुपकारार्थमनसूयासुखाय च ।। ३ ।।
dakṣiṇasyāṃ diśi kaścidatrīśvara iti svayam || lokānāmupakārārthamanasūyāsukhāya ca || 3 ||
प्रादुर्भूतः स्वयं देवो ह्यनावृष्ट्यामजीवयत् ।। स एव शंकरः साक्षादंशेन स्वयमेव हि ।। ४ ।।
prādurbhūtaḥ svayaṃ devo hyanāvṛṣṭyāmajīvayat || sa eva śaṃkaraḥ sākṣādaṃśena svayameva hi || 4 ||
ऋषय ऊचुः ।।
उत्पन्नः परमो दिव्यस्तत्त्वं कथय सुव्रत ।। ५ ।।
utpannaḥ paramo divyastattvaṃ kathaya suvrata || 5 ||
सूत उवाच।।
साधु पृष्ठमृषिश्रेष्ठाः कथयामि कथां शुभाम् ।। यां कथां सततं श्रुत्वा पातकैर्मुच्यते ध्रुवम् ।। ६।।
sādhu pṛṣṭhamṛṣiśreṣṭhāḥ kathayāmi kathāṃ śubhām || yāṃ kathāṃ satataṃ śrutvā pātakairmucyate dhruvam || 6||
दक्षिणस्यां दिशि महत् कामदं नाम यद्वनम् ।। चित्रकूटसमीपेस्ति तपसां हितदं सताम् ।। ७।।
dakṣiṇasyāṃ diśi mahat kāmadaṃ nāma yadvanam || citrakūṭasamīpesti tapasāṃ hitadaṃ satām || 7||
तत्र च ब्रह्मणः पुत्रो ह्यत्रिनामा ऋषिः स्वयम् ।। तपस्तेपेऽति कठिनमनसूयासमन्वितः ।। ८ ।।
tatra ca brahmaṇaḥ putro hyatrināmā ṛṣiḥ svayam || tapastepe'ti kaṭhinamanasūyāsamanvitaḥ || 8 ||
पूर्वं कदाचित्तत्रैव ह्यनावृष्टिरभून्मुने ।। दुःखदा प्राणिनां दैवाद्विकटा शतवार्षिकी ।। ९।
pūrvaṃ kadācittatraiva hyanāvṛṣṭirabhūnmune || duḥkhadā prāṇināṃ daivādvikaṭā śatavārṣikī || 9|
वृक्षाश्शुष्कास्तदा सर्वे पल्लवानि फलानि च ।। नित्यार्थं न जलं क्वापि दृष्टमासीन्मुनीश्वराः।। 4.3.१०।।
vṛkṣāśśuṣkāstadā sarve pallavāni phalāni ca || nityārthaṃ na jalaṃ kvāpi dṛṣṭamāsīnmunīśvarāḥ|| 4.3.10||
आर्द्रीभावो न लभ्येत खरा वाता दिशो दश ।। हाहाकारो महानासीत्पृथिव्यां दुःखदोऽति हि ।। ११।।
ārdrībhāvo na labhyeta kharā vātā diśo daśa || hāhākāro mahānāsītpṛthivyāṃ duḥkhado'ti hi || 11||
संवर्तं चैव भूतानां दृष्ट्वात्रि गृहिणी प्रिया ।। साध्वी चैवाब्रवीदत्रिं मया दुःखं न सह्यते।।१२।।
saṃvartaṃ caiva bhūtānāṃ dṛṣṭvātri gṛhiṇī priyā || sādhvī caivābravīdatriṃ mayā duḥkhaṃ na sahyate||12||
समाधौ च विलीनोभूदासने संस्थितः स्वयम् ।। प्राणायामं त्रिरावृत्त्या कृत्वा मुनिवरस्तदा ।। १३।।
samādhau ca vilīnobhūdāsane saṃsthitaḥ svayam || prāṇāyāmaṃ trirāvṛttyā kṛtvā munivarastadā || 13||
ध्यायति स्म परं ज्योतिरात्मस्थमात्मना च सः ।। अत्रिर्मुनिवरो ज्ञानी शंकरं निर्विकारकम् ।। १४ ।।
dhyāyati sma paraṃ jyotirātmasthamātmanā ca saḥ || atrirmunivaro jñānī śaṃkaraṃ nirvikārakam || 14 ||
स्वामिनि ध्यानलीने च शिष्यास्ते दूरतो गताः ।। अन्नं विना तदा ते तु मुक्त्वा तं स्वगुरुं मुनिम्।।१५।।
svāmini dhyānalīne ca śiṣyāste dūrato gatāḥ || annaṃ vinā tadā te tu muktvā taṃ svaguruṃ munim||15||
एकाकिनी तदा जाता सानसूया पतिव्रता ।। १६ ।।
ekākinī tadā jātā sānasūyā pativratā || 16 ||
सिषेवे सा च सततं तं मुदा मुनिसत्तमम् ।। पार्थिवं सुन्दरं कृत्वा मंत्रेण विधि पूर्वकम् ।। १७ ।।
siṣeve sā ca satataṃ taṃ mudā munisattamam || pārthivaṃ sundaraṃ kṛtvā maṃtreṇa vidhi pūrvakam || 17 ||
मानसैरुपचारैश्च पूजयामास शंकरम्।।तुष्टाव शंकरं भक्त्या संसेवित्वा मुहुर्मुहुः ।। १८ ।।
mānasairupacāraiśca pūjayāmāsa śaṃkaram||tuṣṭāva śaṃkaraṃ bhaktyā saṃsevitvā muhurmuhuḥ || 18 ||
बद्धाञ्जलिपुटा भूत्वा प्रक्रम्य स्वामिनं शिवम् ।। दण्डवत्प्रणिपातेन प्रतिप्रक्रमणं तदा ।। १९।।
baddhāñjalipuṭā bhūtvā prakramya svāminaṃ śivam || daṇḍavatpraṇipātena pratiprakramaṇaṃ tadā || 19||
चकार सुचरित्रा सानसूया मुनिकामिनी ।। दैत्याश्च दानवाः सर्वे दृष्ट्वा तु सुन्दरीं तदा ।। 4.3.२०।।
cakāra sucaritrā sānasūyā munikāminī || daityāśca dānavāḥ sarve dṛṣṭvā tu sundarīṃ tadā || 4.3.20||
विह्वलाश्चाभवंस्तत्र तेजसा दूरतः स्थिताः।।अग्निं दृष्ट्वा यथा दूरे वर्तन्ते तद्वदेव हि।।२१।।
vihvalāścābhavaṃstatra tejasā dūrataḥ sthitāḥ||agniṃ dṛṣṭvā yathā dūre vartante tadvadeva hi||21||
तथैनां च तदा दृष्ट्वा नायान्तीह समीपगाः ।। अत्रेश्च तपसश्चैवानसूया शिवसेवनम् ।। २२।।
tathaināṃ ca tadā dṛṣṭvā nāyāntīha samīpagāḥ || atreśca tapasaścaivānasūyā śivasevanam || 22||
विशिष्यते स्म विप्रेन्द्रा मनोवाक्कायसंस्कृतम।तावत्कालं तु सा देवी परिचर्यां चकार ह ।। २३।।
viśiṣyate sma viprendrā manovākkāyasaṃskṛtama|tāvatkālaṃ tu sā devī paricaryāṃ cakāra ha || 23||
यावत्कालं मुनिवरः प्राणायामपरायणः ।। तौ दम्पती तदा तत्र स्वस्व कार्यपरायणौ ।। २४ ।।
yāvatkālaṃ munivaraḥ prāṇāyāmaparāyaṇaḥ || tau dampatī tadā tatra svasva kāryaparāyaṇau || 24 ||
संस्थितौ मुनिशार्दूल नान्यः कश्चित्परः स्थितः ।। एवं जातं तदा काले ह्यत्रिश्च ऋषिसत्तमः ।। २५।।
saṃsthitau muniśārdūla nānyaḥ kaścitparaḥ sthitaḥ || evaṃ jātaṃ tadā kāle hyatriśca ṛṣisattamaḥ || 25||
ध्याने च परमे लीनो न व्यबुध्यत किंचन ।। अनसूयापि सा साध्वी स्वामिनं वै शिवं तथा ।। २६ ।।
dhyāne ca parame līno na vyabudhyata kiṃcana || anasūyāpi sā sādhvī svāminaṃ vai śivaṃ tathā || 26 ||
नान्यत्परं किंचिज्जानीते स्म च सा सती ।। तस्यैव तपसा सर्वे तस्याश्च भजनेन च ।। २७।।
nānyatparaṃ kiṃcijjānīte sma ca sā satī || tasyaiva tapasā sarve tasyāśca bhajanena ca || 27||
देवाश्च ऋषयश्चैव गंगाद्यास्सरितस्तथा।।दर्शनार्थं तयोः सर्वाः परे प्रीत्या समाययुः ।। २८ ।।
devāśca ṛṣayaścaiva gaṃgādyāssaritastathā||darśanārthaṃ tayoḥ sarvāḥ pare prītyā samāyayuḥ || 28 ||
दृष्ट्वा च तत्तपस्सेवां विस्मयं परमं ययुः ।। तयोस्तदद्भुतं दृष्ट्वा समूचुर्भजनं वरम् ।। २९।।
dṛṣṭvā ca tattapassevāṃ vismayaṃ paramaṃ yayuḥ || tayostadadbhutaṃ dṛṣṭvā samūcurbhajanaṃ varam || 29||
उभयोः किं विशिष्टं च तपसो भजनस्य च ।। अत्रेश्चैव तपः प्रोक्तमनसूयानुसेवनम् ।। 4.3.३०।।
ubhayoḥ kiṃ viśiṣṭaṃ ca tapaso bhajanasya ca || atreścaiva tapaḥ proktamanasūyānusevanam || 4.3.30||
तत्सर्वमुभयोर्दृष्ट्वा समूचुर्भजनं वरम्।।पूर्वैश्च ऋषिभिश्चैव दुष्करं तु तपः कृतम् ।। ३१ ।।
tatsarvamubhayordṛṣṭvā samūcurbhajanaṃ varam||pūrvaiśca ṛṣibhiścaiva duṣkaraṃ tu tapaḥ kṛtam || 31 ||
एतादृशं तु केनापि क्व कृतं नैतदब्रुवन् ।। धन्योऽयं च मुनिर्धन्या तथेयमनसूयिका ।। ३२ ।।
etādṛśaṃ tu kenāpi kva kṛtaṃ naitadabruvan || dhanyo'yaṃ ca munirdhanyā tatheyamanasūyikā || 32 ||
यदैताभ्यां परप्रीत्या क्रियते सुतपः पुनः ।। एतादृशं शुभं चैतत्तपो दुष्करमुत्तमम् ।। ३३ ।।
yadaitābhyāṃ paraprītyā kriyate sutapaḥ punaḥ || etādṛśaṃ śubhaṃ caitattapo duṣkaramuttamam || 33 ||
त्रिलोक्यां क्रियते केन साम्प्रतं ज्ञायते न हि ।। तयोरेव प्रशंसां च कृत्वा ते तु यथागतम्।।३४।।
trilokyāṃ kriyate kena sāmprataṃ jñāyate na hi || tayoreva praśaṃsāṃ ca kṛtvā te tu yathāgatam||34||
गतास्ते च तदा तत्र गंगा न गिरिशं विना।गंगा मद्भजनप्रीता साध्वी धर्मविमोहिता ।। ३५।।
gatāste ca tadā tatra gaṃgā na giriśaṃ vinā|gaṃgā madbhajanaprītā sādhvī dharmavimohitā || 35||
कृत्वोपकारमेतस्या गमिष्यामीत्युवाच सा।।शिवोऽपि ध्यानसम्बद्धो मुनेरत्रेर्मुनीश्वराः ।। ३६।।
kṛtvopakārametasyā gamiṣyāmītyuvāca sā||śivo'pi dhyānasambaddho muneratrermunīśvarāḥ || 36||
पूर्णांशेन स्थितस्तत्र कैलासं तं जगाम ह।।पंचाशच्च तथा चात्र चत्वारि ऋषिसत्तमाः ।। ३७।।
pūrṇāṃśena sthitastatra kailāsaṃ taṃ jagāma ha||paṃcāśacca tathā cātra catvāri ṛṣisattamāḥ || 37||
वर्षाणि च गतान्यासन्वृष्टिर्नैवाभवत्तदा ।। यावच्चाप्यत्रिणा ह्येवं तपसा ध्यानमाश्रितम् ।। ३८ ।।
varṣāṇi ca gatānyāsanvṛṣṭirnaivābhavattadā || yāvaccāpyatriṇā hyevaṃ tapasā dhyānamāśritam || 38 ||
अनसूया तदा नैव गृह्णामीतीषणा कृता ।। एवं च क्रियमाणे हि मुनिना तपसि स्थिते ।। अनसूयासुभजने यज्जातं श्रूयतामिति।।३९।।
anasūyā tadā naiva gṛhṇāmītīṣaṇā kṛtā || evaṃ ca kriyamāṇe hi muninā tapasi sthite || anasūyāsubhajane yajjātaṃ śrūyatāmiti||39||
इति श्रीशिवमहापुराणे चतुर्थ्यां कोटिरुद्रसंहितायामनसूयात्रितपोवर्णनं नाम तृतीयो ऽध्यायः ।। ३ ।।
iti śrīśivamahāpurāṇe caturthyāṃ koṭirudrasaṃhitāyāmanasūyātritapovarṇanaṃ nāma tṛtīyo 'dhyāyaḥ || 3 ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
