ऋषय ऊचुः ।।
सूतसूत महाभाग धन्यस्त्वं शैवसत्तमः ।। चाण्डाली का समाख्याता तत्कथां कथय प्रभो।।१।।
sūtasūta mahābhāga dhanyastvaṃ śaivasattamaḥ || cāṇḍālī kā samākhyātā tatkathāṃ kathaya prabho||1||
सूत उवाच ।।
द्विजाः शृणुत सद्भक्त्या तां कथां परमाद्भुताम्।।शिवप्रभावसंमिश्रां शृण्वतां भक्तिवर्द्धिनीम् ।। २ ।।
dvijāḥ śṛṇuta sadbhaktyā tāṃ kathāṃ paramādbhutām||śivaprabhāvasaṃmiśrāṃ śṛṇvatāṃ bhaktivarddhinīm || 2 ||
चांडाली सा पूर्वभरेऽभवद्ब्राह्मणकन्यका ।। सौमिनी नाम चन्द्रास्या सर्वलक्षणसंयुता ।। ३।।
cāṃḍālī sā pūrvabhare'bhavadbrāhmaṇakanyakā || sauminī nāma candrāsyā sarvalakṣaṇasaṃyutā || 3||
अथ सा समये कन्या युवतिः सौमिनी द्विजाः ।। पित्रा दत्ता च कस्मैचिद्विधिना द्विजसूनवे ।। ४ ।।
atha sā samaye kanyā yuvatiḥ sauminī dvijāḥ || pitrā dattā ca kasmaicidvidhinā dvijasūnave || 4 ||
सा भर्तारमनुप्राप्य किंचित्कालं शुभव्रता ।। रेमे तेन द्विजश्रेष्ठा नवयौवनशालिनी ।। ५ ।।
sā bhartāramanuprāpya kiṃcitkālaṃ śubhavratā || reme tena dvijaśreṣṭhā navayauvanaśālinī || 5 ||
अथ तस्याः पतिर्विप्रस्तरुणस्सुरुजार्दितः ।। सौमिन्याः कालयोगात्तु पञ्चत्वमगमद्द्विजाः ।। ६।।
atha tasyāḥ patirviprastaruṇassurujārditaḥ || sauminyāḥ kālayogāttu pañcatvamagamaddvijāḥ || 6||
मृते भर्तरि सा नारी दुखितातिविषण्णधीः।।किंचित्कालं शुभाचारा सुशीलोवास सद्मनि ।। ७।।
mṛte bhartari sā nārī dukhitātiviṣaṇṇadhīḥ||kiṃcitkālaṃ śubhācārā suśīlovāsa sadmani || 7||
ततस्सा मन्मथाविष्टहृदया विधवापि च।।युवावस्थाविशेषेण बभूव व्यभिचारिणी ।। ८।।
tatassā manmathāviṣṭahṛdayā vidhavāpi ca||yuvāvasthāviśeṣeṇa babhūva vyabhicāriṇī || 8||
तज्ज्ञात्वा गोत्रिणस्तस्या दुष्कर्म कुलदूषणम् ।। समेतास्तत्यजु दूरं नीत्वा तां सकचग्रहाम्।९।।
tajjñātvā gotriṇastasyā duṣkarma kuladūṣaṇam || sametāstatyaju dūraṃ nītvā tāṃ sakacagrahām|9||
कश्चिच्छूद्रवरस्तां वै विचरन्तीं निजेच्छया।।दृष्ट्वा वने स्त्रियं चक्रे निनाय स्वगृहं तत।।4.9.१०।।
kaścicchūdravarastāṃ vai vicarantīṃ nijecchayā||dṛṣṭvā vane striyaṃ cakre nināya svagṛhaṃ tata||4.9.10||
अथ सा पिशिताहारा नित्यमापीतवारुणी ।। अजीजनत्सुतान्तेन शूद्रेण सुरतप्रिया।।११।।
atha sā piśitāhārā nityamāpītavāruṇī || ajījanatsutāntena śūdreṇa suratapriyā||11||
कदाचिद्भर्तरि क्वापि याते पीतसुराथ सा ।। इयेष पिशिताहारं सौमिनी व्यभिचारिणी ।। १२ ।।
kadācidbhartari kvāpi yāte pītasurātha sā || iyeṣa piśitāhāraṃ sauminī vyabhicāriṇī || 12 ||
ततो मेषेषु बद्धेषु गोभिस्सह बहिर्व्रजे ।। निशामुखे तमोऽन्धे हि खड्गमादाय सा ययौ ।। १३ ।।
tato meṣeṣu baddheṣu gobhissaha bahirvraje || niśāmukhe tamo'ndhe hi khaḍgamādāya sā yayau || 13 ||
अविमृश्य मदावेशान्मेषबुद्याऽऽमिष प्रिया ।। एकं जघान गोवत्सं क्रोशंतमतिदुर्भगा ।। १४ ।।
avimṛśya madāveśānmeṣabudyā''miṣa priyā || ekaṃ jaghāna govatsaṃ krośaṃtamatidurbhagā || 14 ||
हतं तं गृहमानीय ज्ञात्वा गोवत्समंगना ।। भीता शिवशिवेत्याह केनचित्पुण्यकर्मणा ।। १५।।
hataṃ taṃ gṛhamānīya jñātvā govatsamaṃganā || bhītā śivaśivetyāha kenacitpuṇyakarmaṇā || 15||
सा मुहूर्तं शिवं ध्यात्वामिषभोजनलालसा ।। छित्त्वा तमेव गोवत्सं चकाराहारमीप्सितम् ।। १६ ।।
sā muhūrtaṃ śivaṃ dhyātvāmiṣabhojanalālasā || chittvā tameva govatsaṃ cakārāhāramīpsitam || 16 ||
एवं बहुतिथे काले गते सा सौमिनी द्विजाः ।। कालस्य वशमापन्ना जगाम यमसंक्षयम् ।। १७ ।।
evaṃ bahutithe kāle gate sā sauminī dvijāḥ || kālasya vaśamāpannā jagāma yamasaṃkṣayam || 17 ||
यमोऽपि धर्ममालोक्य तस्याः कर्म च पौर्विकम् ।। निवर्त्य निरयावासाच्चक्रे चाण्डालजातिकाम् ।। १८।।
yamo'pi dharmamālokya tasyāḥ karma ca paurvikam || nivartya nirayāvāsāccakre cāṇḍālajātikām || 18||
साथ भ्रष्टा यमपुराच्चाण्डालीगर्भमाश्रिता ।। ततो बभूव जन्मान्धा प्रशांतांगारमेचका।।१९।।
sātha bhraṣṭā yamapurāccāṇḍālīgarbhamāśritā || tato babhūva janmāndhā praśāṃtāṃgāramecakā||19||
जन्मान्धा साथ बाल्येऽपि विध्वस्तपितृमातृका ।। ऊढा न केनचिद्दुष्टा महाकुष्ठरुजार्दिता ।। 4.9.२० ।।
janmāndhā sātha bālye'pi vidhvastapitṛmātṛkā || ūḍhā na kenacidduṣṭā mahākuṣṭharujārditā || 4.9.20 ||
ततः क्षुधार्दिता दीना यष्टिपाणिर्गतेक्षणा ।। चाण्डालोच्छिष्टपिंडेन जठराग्निमतपर्यत् ।। २१ ।।
tataḥ kṣudhārditā dīnā yaṣṭipāṇirgatekṣaṇā || cāṇḍālocchiṣṭapiṃḍena jaṭharāgnimataparyat || 21 ||
एवं कृच्छ्रेण महता नीत्वा स्वविपुलं वयः ।। जरयाग्रस्तसवार्ङ्गी दुःखमाप दुरत्ययम् ।। २२ ।।
evaṃ kṛcchreṇa mahatā nītvā svavipulaṃ vayaḥ || jarayāgrastasavārṅgī duḥkhamāpa duratyayam || 22 ||
कदाचित्साथ चांडाली गोकर्णं तं महाजनान् ।। आयास्यंत्यां शिवतिथौ गच्छतो बुबुधेऽन्वगान् ।। २३।।
kadācitsātha cāṃḍālī gokarṇaṃ taṃ mahājanān || āyāsyaṃtyāṃ śivatithau gacchato bubudhe'nvagān || 23||
अथासावपि चांडाली वसनासनतृष्णया ।। महाजनान् याचयितुं संचचार शनैः शनैः ।। २४।।
athāsāvapi cāṃḍālī vasanāsanatṛṣṇayā || mahājanān yācayituṃ saṃcacāra śanaiḥ śanaiḥ || 24||
गत्वा तत्राथ चांडाली प्रार्थयन्ती महाजनान्।।यत्र तत्र चचारासौ दीनवाक्प्रसृताञ्जलिः ।। २५।।
gatvā tatrātha cāṃḍālī prārthayantī mahājanān||yatra tatra cacārāsau dīnavākprasṛtāñjaliḥ || 25||
एवमभ्यर्थयंत्यास्तु चांडाल्याः प्रसृताञ्जलौ ।। एकः पुण्यतमः पान्थः प्राक्षिपद्बिल्वमंजरीम् ।। २६ ।।
evamabhyarthayaṃtyāstu cāṃḍālyāḥ prasṛtāñjalau || ekaḥ puṇyatamaḥ pānthaḥ prākṣipadbilvamaṃjarīm || 26 ||
तामंजलौ निपतिता सा विमृश्य पुनः पुनः ।। अभक्ष्यमिति मत्वाथ दूरे प्राक्षिपदातुरा ।। २७ ।।
tāmaṃjalau nipatitā sā vimṛśya punaḥ punaḥ || abhakṣyamiti matvātha dūre prākṣipadāturā || 27 ||
तस्याः कराद्विनिर्मुक्ता रात्रौ सा बिल्वमंजरी ।। पपात कस्यचिद्दिष्ट्या शिवलिंगस्य मस्तके ।। २८ ।।
tasyāḥ karādvinirmuktā rātrau sā bilvamaṃjarī || papāta kasyaciddiṣṭyā śivaliṃgasya mastake || 28 ||
सैवं शिवचतुर्दश्यां रात्रौ पान्थजनान्मुहुः ।। याचमानापि यत्किंचिन्न लेभे दैवयोगतः ।। २९।।
saivaṃ śivacaturdaśyāṃ rātrau pānthajanānmuhuḥ || yācamānāpi yatkiṃcinna lebhe daivayogataḥ || 29||
एवं शिवचतुर्दश्या व्रतं जातं च निर्मलम् ।। अज्ञानतो जागरणं परमानन्ददायकम् ।। 4.9.३०।।
evaṃ śivacaturdaśyā vrataṃ jātaṃ ca nirmalam || ajñānato jāgaraṇaṃ paramānandadāyakam || 4.9.30||
ततः प्रभाते सा नारी शोकेन महता वृता ।। शनैर्निववृते दीना स्वदेशायैव केवलम् ।। ३१ ।।
tataḥ prabhāte sā nārī śokena mahatā vṛtā || śanairnivavṛte dīnā svadeśāyaiva kevalam || 31 ||
श्रांता चिरोपवासेन निपतंती पदेपदे ।। अतीत्य तावतीं भूमिं निपपात विचेतना ।। ३२।।
śrāṃtā ciropavāsena nipataṃtī padepade || atītya tāvatīṃ bhūmiṃ nipapāta vicetanā || 32||
अथ सा शंभुकृपया जगाम परमं पदम् ।। आरुह्य सुविमानं च नीतं शिवगणैर्द्रुतम् ।। ३३।।
atha sā śaṃbhukṛpayā jagāma paramaṃ padam || āruhya suvimānaṃ ca nītaṃ śivagaṇairdrutam || 33||
आदौ यदेषा शिवनाम नारी प्रमादतो वाप्यसती जगाद ।। तेनेह भूयः सुकृतेन विप्रा महाबलस्थानमवाप दिव्यम् ।। ३४।।
ādau yadeṣā śivanāma nārī pramādato vāpyasatī jagāda || teneha bhūyaḥ sukṛtena viprā mahābalasthānamavāpa divyam || 34||
श्रीगोकर्णे शिवतिथावुपोष्य शिवमस्तके ।। कृत्वा जागरणं सा हि चक्रे बिल्वार्चनं निशि ।। ३५ ।।
śrīgokarṇe śivatithāvupoṣya śivamastake || kṛtvā jāgaraṇaṃ sā hi cakre bilvārcanaṃ niśi || 35 ||
अकामतः कृतस्यास्य पुण्यस्यैव च तत्फलम् ।। भुनक्त्यद्यापि सा चैव महाबलप्रसादतः ।। ३६ ।।
akāmataḥ kṛtasyāsya puṇyasyaiva ca tatphalam || bhunaktyadyāpi sā caiva mahābalaprasādataḥ || 36 ||
एवंविधं महालिंगं शंकरस्य महाबलम् ।। सर्वपापहरं सद्यः परमानन्ददायकम् ।। ३७ ।।
evaṃvidhaṃ mahāliṃgaṃ śaṃkarasya mahābalam || sarvapāpaharaṃ sadyaḥ paramānandadāyakam || 37 ||
एवं वः कथितं विप्रा माहात्म्यं परमं मया ।। महाबलाभिधानस्य शिवलिंगवरस्य हि ।। ३८ ।।
evaṃ vaḥ kathitaṃ viprā māhātmyaṃ paramaṃ mayā || mahābalābhidhānasya śivaliṃgavarasya hi || 38 ||
अथान्यदपि वक्ष्यामि माहात्म्यं तस्य चाद्भुतम् ।। श्रुतमात्रेण येनाशु शिवे भक्तिः प्रजायते ।। ३९ ।।
athānyadapi vakṣyāmi māhātmyaṃ tasya cādbhutam || śrutamātreṇa yenāśu śive bhaktiḥ prajāyate || 39 ||
इति श्रीशिवमहापुराणे चतुर्थ्यां कोटिरुद्रसंहितायां चाण्डालीसद्गतिवर्णनं नाम नवमोऽध्यायः ।। ९।।
iti śrīśivamahāpurāṇe caturthyāṃ koṭirudrasaṃhitāyāṃ cāṇḍālīsadgativarṇanaṃ nāma navamo'dhyāyaḥ || 9||
ॐ श्री परमात्मने नमः