नारद उवाच ।।
ब्रह्मन् वद महाप्राज्ञ तद्वृत्तान्तेखिले श्रुते ।। किमकार्षीन्महादेवी श्रोतुमिच्छामि तत्त्वतः ।। १ ।।
brahman vada mahāprājña tadvṛttāntekhile śrute || kimakārṣīnmahādevī śrotumicchāmi tattvataḥ || 1 ||
ब्रह्मोवाच ।।
श्रूयतां मुनिशार्दूल कथयाम्यद्य तद्ध्रुवम् ।। चरितं जगदंबाया यज्जातं तदनंतरम् ।। २।।
śrūyatāṃ muniśārdūla kathayāmyadya taddhruvam || caritaṃ jagadaṃbāyā yajjātaṃ tadanaṃtaram || 2||
मृदंगान्पटहांश्चैव गणाश्चावादयंस्तथा ।। महोत्सवं तदा चक्रुर्हते तस्मिन्गणाधिपे ।। ३।।
mṛdaṃgānpaṭahāṃścaiva gaṇāścāvādayaṃstathā || mahotsavaṃ tadā cakrurhate tasmingaṇādhipe || 3||
शिवोपि तच्छिरश्छित्वा यावद्दुःखमुपाददे ।। तावच्च गिरिजा देवी चुक्रोधाति मुनीश्वर ।। ४ ।।
śivopi tacchiraśchitvā yāvadduḥkhamupādade || tāvacca girijā devī cukrodhāti munīśvara || 4 ||
किं करोमि क्व गच्छामि हाहादुःखमुपागतम् ।। कथं दुःखं विनश्येतास्याऽतिदुखं ममाधुना ।। ५ ।।
kiṃ karomi kva gacchāmi hāhāduḥkhamupāgatam || kathaṃ duḥkhaṃ vinaśyetāsyā'tidukhaṃ mamādhunā || 5 ||
मत्सुतो नाशितश्चाद्य देवेस्सर्वैर्गणैस्तथा ।। सर्वांस्तान्नाशयिष्यामि प्रलयं वा करोम्यहम् ।। ६ ।।
matsuto nāśitaścādya devessarvairgaṇaistathā || sarvāṃstānnāśayiṣyāmi pralayaṃ vā karomyaham || 6 ||
इत्येवं दुःखिता सा च शक्तीश्शतसहस्रशः ।। निर्ममे तत्क्षणं क्रुद्धा सर्वलोकमहेश्वरी ।। ७।।
ityevaṃ duḥkhitā sā ca śaktīśśatasahasraśaḥ || nirmame tatkṣaṇaṃ kruddhā sarvalokamaheśvarī || 7||
निर्मितास्ता नमस्कृत्य जगदंबां शिवां तदा ।। जाज्वल्यमाना ह्यवदन्मातरादिश्यतामिति ।। ८ ।।
nirmitāstā namaskṛtya jagadaṃbāṃ śivāṃ tadā || jājvalyamānā hyavadanmātarādiśyatāmiti || 8 ||
तच्छुत्वा शंभुशक्तिस्सा प्रकृतिः क्रोधतत्परा ।। प्रत्युवाच तु तास्सर्वा महामाया मुनीश्वर ।। ९ ।।
tacchutvā śaṃbhuśaktissā prakṛtiḥ krodhatatparā || pratyuvāca tu tāssarvā mahāmāyā munīśvara || 9 ||
देव्युवाच ।।
हे शक्तयोऽधुना देव्यो युष्माभिर्मन्निदेशतः ।। प्रलयश्चात्र कर्त्तव्यो नात्र कार्या विचारणा ।। 2.4.17.१० ।।
he śaktayo'dhunā devyo yuṣmābhirmannideśataḥ || pralayaścātra karttavyo nātra kāryā vicāraṇā || 2.4.17.10 ||
देवांश्चैव ऋषींश्चैव यक्षराक्षसकांस्तथा ।। अस्मदीयान्परांश्चैव सख्यो भक्षत वै हठात् ।। ११।।
devāṃścaiva ṛṣīṃścaiva yakṣarākṣasakāṃstathā || asmadīyānparāṃścaiva sakhyo bhakṣata vai haṭhāt || 11||
ब्रह्मोवाच ।।
तदाज्ञप्ताश्च तास्सर्वाश्शक्तयः क्रोधतत्पराः ।। देवादीनां च सर्वेषां संहारं कर्तुमुद्यताः ।। १२ ।।
tadājñaptāśca tāssarvāśśaktayaḥ krodhatatparāḥ || devādīnāṃ ca sarveṣāṃ saṃhāraṃ kartumudyatāḥ || 12 ||
यथा च तृणसंहारमनलः कुरुते तथा ।। एवं ताश्शक्तयस्सर्वास्संहारं कर्तुमुद्यताः ।। १३।।
yathā ca tṛṇasaṃhāramanalaḥ kurute tathā || evaṃ tāśśaktayassarvāssaṃhāraṃ kartumudyatāḥ || 13||
गणपो वाथ विष्णुर्वा ब्रह्मा वा शंकरस्तथा ।। इन्द्रो वा यक्षराजो वा स्कंदो वा सूर्य एव वा ।। १४।।
gaṇapo vātha viṣṇurvā brahmā vā śaṃkarastathā || indro vā yakṣarājo vā skaṃdo vā sūrya eva vā || 14||
सर्वेषां चैव संहारं कुर्वंति स्म निरंतरम् ।। यत्रयत्र तु दृश्येत तत्रतत्रापि शक्तयः ।। १५।।
sarveṣāṃ caiva saṃhāraṃ kurvaṃti sma niraṃtaram || yatrayatra tu dṛśyeta tatratatrāpi śaktayaḥ || 15||
कराली कुब्जका खंजा लंबशीर्षा ह्यनेकशः ।। हस्ते धृत्वा तु देवांश्च मुखे चैवाक्षिपंस्तदा ।। १६।।
karālī kubjakā khaṃjā laṃbaśīrṣā hyanekaśaḥ || haste dhṛtvā tu devāṃśca mukhe caivākṣipaṃstadā || 16||
तं संहारं तदा दृष्ट्वा हरो ब्रह्मा तथा हरिः ।। इन्द्रादयोऽखिलाः देवा गणाश्च ऋषयस्तथा ।। १७ ।।
taṃ saṃhāraṃ tadā dṛṣṭvā haro brahmā tathā hariḥ || indrādayo'khilāḥ devā gaṇāśca ṛṣayastathā || 17 ||
किं करिष्यति सा देवी संहारं वाप्यकालतः ।। इति संशयमापन्ना जीवनाशा हताऽभवत् ।। १८ ।।
kiṃ kariṣyati sā devī saṃhāraṃ vāpyakālataḥ || iti saṃśayamāpannā jīvanāśā hatā'bhavat || 18 ||
सर्वे च मिलिताश्चेमे कि कर्त्तव्यं विचिंत्यताम् ।। एवं विचारयन्तस्ते तूर्णमूचुः परस्परम् ।। १९।।
sarve ca militāśceme ki karttavyaṃ viciṃtyatām || evaṃ vicārayantaste tūrṇamūcuḥ parasparam || 19||
यदा च गिरिजा देवी प्रसन्ना हि भवेदिह ।। तदा चैव भवेत्स्वास्थ्यं नान्यथा कोटियत्नतः ।। 2.4.17.२० ।।
yadā ca girijā devī prasannā hi bhavediha || tadā caiva bhavetsvāsthyaṃ nānyathā koṭiyatnataḥ || 2.4.17.20 ||
शिवोपि दुःखमापन्नो लौकिकीं गतिमाश्रितः ।। मोहयन्सकलांस्तत्र नानालीलाविशारदः ।। २१।।
śivopi duḥkhamāpanno laukikīṃ gatimāśritaḥ || mohayansakalāṃstatra nānālīlāviśāradaḥ || 21||
सर्वेषां चैव देवानां कटिर्भग्ना यदा तदा ।। शिवा क्रोधमयी साक्षाद्गंतुं न पुर उत्सहेत् ।। । २२ ।।
sarveṣāṃ caiva devānāṃ kaṭirbhagnā yadā tadā || śivā krodhamayī sākṣādgaṃtuṃ na pura utsahet || | 22 ||
स्वीयो वा परकीयो वा देवो वा दानवोपि वा ।। गणो वापि च दिक्पालो यक्षो वा किन्नरो मुनिः ।। २३ ।।
svīyo vā parakīyo vā devo vā dānavopi vā || gaṇo vāpi ca dikpālo yakṣo vā kinnaro muniḥ || 23 ||
विष्णुर्वापि तथा ब्रह्मा शंकरश्च तथा प्रभुः ।। न कश्चिद्गिरिजाग्रे च स्थातुं शक्तोऽभवन्मुने ।। २४।।
viṣṇurvāpi tathā brahmā śaṃkaraśca tathā prabhuḥ || na kaścidgirijāgre ca sthātuṃ śakto'bhavanmune || 24||
जाज्वल्यमानं तत्तेजस्सर्वतोदाहि तेऽखिलाः ।। दृष्ट्वा भीततरा आसन् सर्वे दूरतरं स्थिताः ।। २५।।
jājvalyamānaṃ tattejassarvatodāhi te'khilāḥ || dṛṣṭvā bhītatarā āsan sarve dūrataraṃ sthitāḥ || 25||
एतस्मिन्समये तत्र नारदो दिव्यदर्शनः ।। आगतस्त्वं मुने देवगणानां सुखहेतवे ।। २६।।
etasminsamaye tatra nārado divyadarśanaḥ || āgatastvaṃ mune devagaṇānāṃ sukhahetave || 26||
ब्रह्माणं मां भवं विष्णुं शंकरं च प्रणम्य साः ।। समागत्य मिलित्वोचे विचार्य कार्यमेव वा ।। २७।।
brahmāṇaṃ māṃ bhavaṃ viṣṇuṃ śaṃkaraṃ ca praṇamya sāḥ || samāgatya militvoce vicārya kāryameva vā || 27||
सर्वे संमंत्रयां चक्रुस्त्वया देवा महात्मना ।। दुःखशांतिः कथं स्याद्वै समूचुस्तत एव ते ।। २८।।
sarve saṃmaṃtrayāṃ cakrustvayā devā mahātmanā || duḥkhaśāṃtiḥ kathaṃ syādvai samūcustata eva te || 28||
यावच्च गिरिजा देवी कृपां नैव करिष्यति।। तावन्नैव सुखं स्याद्वै नात्र कार्या विचारणा।। २९।।
yāvacca girijā devī kṛpāṃ naiva kariṣyati|| tāvannaiva sukhaṃ syādvai nātra kāryā vicāraṇā|| 29||
ऋषयो हि त्वदाद्याश्च गतास्ते वै शिवान्तिकम्।। सर्वे प्रसादयामासुः क्रोधशान्त्यै तदा शिवाम् ।। 2.4.17.३०।।
ṛṣayo hi tvadādyāśca gatāste vai śivāntikam|| sarve prasādayāmāsuḥ krodhaśāntyai tadā śivām || 2.4.17.30||
पुनः पुनः प्रणेमुश्च स्तुत्वा स्तोत्रैरनेकशः ।। सर्वे प्रसादयन्प्रीत्या प्रोचुर्देवगणाज्ञया।। ३१।।
punaḥ punaḥ praṇemuśca stutvā stotrairanekaśaḥ || sarve prasādayanprītyā procurdevagaṇājñayā|| 31||
सुरर्षय ऊचुः ।।
जगदम्ब नमस्तुभ्यं शिवायै ते नमोस्तु ते ।। चंडिकायै नमस्तुभ्यं कल्याण्यै ते नमोस्तु ते ।। ३२।।
jagadamba namastubhyaṃ śivāyai te namostu te || caṃḍikāyai namastubhyaṃ kalyāṇyai te namostu te || 32||
आदिशक्तिस्त्वमेवांब सर्वसृष्टिकरी सदा।। त्वमेव पालिनी शक्तिस्त्वमेव प्रलयंकरी ।। ३३।।
ādiśaktistvamevāṃba sarvasṛṣṭikarī sadā|| tvameva pālinī śaktistvameva pralayaṃkarī || 33||
प्रसन्ना भव देवेशि शांतिं कुरु नमोस्तु ते।। सर्वं हि विकलं देवि त्रिजगत्तव कोपतः।। ३४।।
prasannā bhava deveśi śāṃtiṃ kuru namostu te|| sarvaṃ hi vikalaṃ devi trijagattava kopataḥ|| 34||
ब्रह्मोवाच ।।
एवं स्तुता परा देवी ऋषिभिश्च त्वदादिभिः ।। क्रुद्धदृष्ट्या तदा ताश्च किंचिन्नोवाच सा शिवा ।। ३५।।
evaṃ stutā parā devī ṛṣibhiśca tvadādibhiḥ || kruddhadṛṣṭyā tadā tāśca kiṃcinnovāca sā śivā || 35||
तदा च ऋषयस्सर्वे नत्वा तच्चरणांबुजम् ।। पुनरूचुश्शिवां भक्त्या कृतांजलिपुटाश्शनैः ।। ३६ ।।
tadā ca ṛṣayassarve natvā taccaraṇāṃbujam || punarūcuśśivāṃ bhaktyā kṛtāṃjalipuṭāśśanaiḥ || 36 ||
ऋषय ऊचुः ।। क्षम्यतां देवि संहारो जाय तेऽधुना ।। तव स्वामी स्थितश्चात्र पश्य पश्य तमंबिके ।। ३७।।
ṛṣaya ūcuḥ || kṣamyatāṃ devi saṃhāro jāya te'dhunā || tava svāmī sthitaścātra paśya paśya tamaṃbike || 37||
वयं के च इमे देवा विष्णुब्रह्मादयस्तथा ।। प्रजाश्च भवदीयाश्च कृतांजलिपुटाः स्थिताः ।। ३८।।
vayaṃ ke ca ime devā viṣṇubrahmādayastathā || prajāśca bhavadīyāśca kṛtāṃjalipuṭāḥ sthitāḥ || 38||
क्षंतव्यश्चापराधो वै सर्वेषां परमेश्वरि ।। सर्वे हि विकलाश्चाद्य शांतिं तेषां शिवे कुरु ।। ३९ ।।
kṣaṃtavyaścāparādho vai sarveṣāṃ parameśvari || sarve hi vikalāścādya śāṃtiṃ teṣāṃ śive kuru || 39 ||
ब्रह्मोवाच ।।
इत्युक्त्वा ऋषयस्सर्वे सुदीनतरमाकुलाः ।। संतस्थिरे चंडिकाग्रे कृतांजलिपुटास्तदा ।। 2.4.17.४०।।
ityuktvā ṛṣayassarve sudīnataramākulāḥ || saṃtasthire caṃḍikāgre kṛtāṃjalipuṭāstadā || 2.4.17.40||
एवं श्रुत्वा वचस्तेषां प्रसन्ना चंडिकाऽभवत् ।। प्रत्युवाच ऋषींस्तान्वै करुणाविष्टमानसा ।। ४१।।
evaṃ śrutvā vacasteṣāṃ prasannā caṃḍikā'bhavat || pratyuvāca ṛṣīṃstānvai karuṇāviṣṭamānasā || 41||
देव्युवाच ।।
मत्पुत्रो यदि जीवेत तदा संहरणं नहि ।। यथा हि भवतां मध्ये पूज्योऽयं च भविष्यति ।। ४२।।
matputro yadi jīveta tadā saṃharaṇaṃ nahi || yathā hi bhavatāṃ madhye pūjyo'yaṃ ca bhaviṣyati || 42||
सर्वाध्यक्षो भवेदद्य यूयं कुरुत तद्यदि ।। तदा शांतिर्भवेल्लोके नान्यथा सुखमाप्स्यथ ।। ४३।।
sarvādhyakṣo bhavedadya yūyaṃ kuruta tadyadi || tadā śāṃtirbhavelloke nānyathā sukhamāpsyatha || 43||
।। ब्रह्मोवाच ।।
इत्युक्तास्ते तदा सर्वे ऋषयो युष्मदादयः ।। तेभ्यो देवेभ्य आगत्य सर्वं वृत्तं न्यवेदयन् ।। ४४।।
ityuktāste tadā sarve ṛṣayo yuṣmadādayaḥ || tebhyo devebhya āgatya sarvaṃ vṛttaṃ nyavedayan || 44||
ते च सर्वे तथा श्रुत्वा शंकराय न्यवेदयन् ।। नत्वा प्रांजलयो दीनाः शक्रप्रभृतयस्सुराः ।। ४५।।
te ca sarve tathā śrutvā śaṃkarāya nyavedayan || natvā prāṃjalayo dīnāḥ śakraprabhṛtayassurāḥ || 45||
प्रोवाचेति सुराञ्छ्रुत्वा शिवश्चापि तथा पुनः ।। कर्त्तव्यं च तथा सर्वलोकस्वास्थ्यं भवेदिह।। ४६।।
provāceti surāñchrutvā śivaścāpi tathā punaḥ || karttavyaṃ ca tathā sarvalokasvāsthyaṃ bhavediha|| 46||
उत्तरस्यां पुनर्यात प्रथमं यो मिलेदिह।। तच्छिरश्च समाहृत्य योजनीयं कलेवरे ।। ।। ४७ ।।
uttarasyāṃ punaryāta prathamaṃ yo milediha|| tacchiraśca samāhṛtya yojanīyaṃ kalevare || || 47 ||
।। ब्रह्मोवाच ।।
ततस्तैस्तत्कृतं सर्वं शिवाज्ञाप्रतिपालकैः ।। कलेवरं समानीय प्रक्षाल्य विधिवच्च तत् ।। ४८।।
tatastaistatkṛtaṃ sarvaṃ śivājñāpratipālakaiḥ || kalevaraṃ samānīya prakṣālya vidhivacca tat || 48||
पूजयित्वा पुनस्ते वै गताश्चोदङ्मुखास्तदा ।। प्रथमं मिलितस्तत्र हस्ती चाप्येकदंतकः ।। ४९ ।।
pūjayitvā punaste vai gatāścodaṅmukhāstadā || prathamaṃ militastatra hastī cāpyekadaṃtakaḥ || 49 ||
तच्छिरश्च तदा नीत्वा तत्र तेऽयोजयन् ध्रुवम् ।। संयोज्य देवतास्सर्वाः शिवं विष्णुं विधिं तदा ।। 2.4.17.५० ।।
tacchiraśca tadā nītvā tatra te'yojayan dhruvam || saṃyojya devatāssarvāḥ śivaṃ viṣṇuṃ vidhiṃ tadā || 2.4.17.50 ||
प्रणम्य वचनं प्रोचुर्भवदुक्तं कृतं च नः ।। अनंतरं च तत्कार्यं भवताद्भवशेषितम् ।। ५१ ।।
praṇamya vacanaṃ procurbhavaduktaṃ kṛtaṃ ca naḥ || anaṃtaraṃ ca tatkāryaṃ bhavatādbhavaśeṣitam || 51 ||
ब्रह्मोवाच ।।
ततस्ते तु विरेजुश्च पार्षदाश्च सुराः सुखम् ।। अथ तद्वचनं श्रुत्वा शिवोक्तं पर्यपालयन् ।। ५२ ।।
tataste tu virejuśca pārṣadāśca surāḥ sukham || atha tadvacanaṃ śrutvā śivoktaṃ paryapālayan || 52 ||
अथ तद्वचनं श्रुत्वा शिवोक्तं पर्यपालयन् ।। ५२ ।। ऊचुस्ते च तदा तत्र ब्रह्मविष्णुसुरास्तथा ।।
atha tadvacanaṃ śrutvā śivoktaṃ paryapālayan || 52 || ūcuste ca tadā tatra brahmaviṣṇusurāstathā ||
ऊचुस्ते च तदा तत्र ब्रह्मविष्णुसुरास्तथा ।। प्रणम्येशं शिवं देवं स्वप्रभुं गुणवर्जितम् ।। ५३ ।।
ūcuste ca tadā tatra brahmaviṣṇusurāstathā || praṇamyeśaṃ śivaṃ devaṃ svaprabhuṃ guṇavarjitam || 53 ||
यस्मात्त्वत्तेजसस्सर्वे वयं जाता महात्मनः ।। त्वत्तेजस्तत्समायातु वेदमंत्राभियोगतः ।। ५४।।
yasmāttvattejasassarve vayaṃ jātā mahātmanaḥ || tvattejastatsamāyātu vedamaṃtrābhiyogataḥ || 54||
इत्येवमभिमंत्रेण मंत्रितं जलमुत्तमम्।। स्मृत्वा शिवं समेतास्ते चिक्षिपुस्तत्कलेवरे ।। ९५।।
ityevamabhimaṃtreṇa maṃtritaṃ jalamuttamam|| smṛtvā śivaṃ sametāste cikṣipustatkalevare || 95||
तज्जलस्पर्शमात्रेण चिद्युतो जीवितो द्रुतम् ।। तदोत्तस्थौ सुप्त इव स बालश्च शिवेच्छया ।। ५६ ।।
tajjalasparśamātreṇa cidyuto jīvito drutam || tadottasthau supta iva sa bālaśca śivecchayā || 56 ||
सुभगस्सुन्दरतरो गजवक्त्रस्सुरक्तकः ।। प्रसन्नवदनश्चातिसुप्रभो ललिताकृतिः ।। ५७ ।।
subhagassundarataro gajavaktrassuraktakaḥ || prasannavadanaścātisuprabho lalitākṛtiḥ || 57 ||
तं दृष्ट्वा जीवितं बालं शिवापुत्रं मुनीश्वर।। सर्वे मुमुदिरे तत्र सर्वदुःखं क्षयं गतम् ।। ५८।।
taṃ dṛṣṭvā jīvitaṃ bālaṃ śivāputraṃ munīśvara|| sarve mumudire tatra sarvaduḥkhaṃ kṣayaṃ gatam || 58||
देव्यै संदर्शयामासुः सर्वे हर्षसमन्विताः ।। जीवितं तनयं दृष्ट्वा देवी हृष्टतराभवत् ।। ५९।।
devyai saṃdarśayāmāsuḥ sarve harṣasamanvitāḥ || jīvitaṃ tanayaṃ dṛṣṭvā devī hṛṣṭatarābhavat || 59||
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां चतुर्थे कुमारखंडे गणेशजीवनवर्णनं नाम सप्तदशोऽध्यायः ।। १७ ।।
iti śrīśivamahāpurāṇe dvitīyāyāṃ rudrasaṃhitāyāṃ caturthe kumārakhaṃḍe gaṇeśajīvanavarṇanaṃ nāma saptadaśo'dhyāyaḥ || 17 ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
