भवान्युवाच ।।
किमुक्तं गिरिराजाय त्वया योगिस्तपस्विना ।। तदुत्तरं शृणु विभो मत्तो ज्ञानिविशारद ।। १ ।।
kimuktaṃ girirājāya tvayā yogistapasvinā || taduttaraṃ śṛṇu vibho matto jñāniviśārada || 1 ||
तपश्शक्त्यान्वितश्शम्भो करोषि विपुलं तपः ।। तव बुद्धिरियं जाता तपस्तप्तुं महात्मनः ।। २ ।।
tapaśśaktyānvitaśśambho karoṣi vipulaṃ tapaḥ || tava buddhiriyaṃ jātā tapastaptuṃ mahātmanaḥ || 2 ||
सा शक्तिः प्रकृतिर्ज्ञेया सर्वेषामपि कर्मणाम् ।। तया विरच्यते सर्वं पाल्यते च विनाश्यते ।। ३ ।।
sā śaktiḥ prakṛtirjñeyā sarveṣāmapi karmaṇām || tayā viracyate sarvaṃ pālyate ca vināśyate || 3 ||
कस्त्वं का प्रकृतिस्सूक्ष्मा भगवंस्तद्विमृश्यताम् ।। विना प्रकृत्या च कथं लिंगरूपी महेश्वरः ।। ४ ।।
kastvaṃ kā prakṛtissūkṣmā bhagavaṃstadvimṛśyatām || vinā prakṛtyā ca kathaṃ liṃgarūpī maheśvaraḥ || 4 ||
अर्चनीयोऽसि वंद्योऽसि ध्येयोऽसि प्राणिनां सदा ।। प्रकृत्या च विचार्येति हृदा सर्वं तदुच्यताम् ।। ५ ।।
arcanīyo'si vaṃdyo'si dhyeyo'si prāṇināṃ sadā || prakṛtyā ca vicāryeti hṛdā sarvaṃ taducyatām || 5 ||
पार्वत्यास्तद्वचः श्रुत्वा महोतिकरणे रतः ।। सुविहस्य प्रसन्नात्मा महेशो वाक्यमब्रवीत् ।। ६ ।।
pārvatyāstadvacaḥ śrutvā mahotikaraṇe rataḥ || suvihasya prasannātmā maheśo vākyamabravīt || 6 ||
।। महेश्वर उवाच ।।
तपसा परमेणेव प्रकृतिं नाशयाम्यहम् ।। प्रकृत्या रहितश्शम्भुरहं तिष्ठामि तत्त्वतः ।। ७ ।।
tapasā parameṇeva prakṛtiṃ nāśayāmyaham || prakṛtyā rahitaśśambhurahaṃ tiṣṭhāmi tattvataḥ || 7 ||
तस्माच्च प्रकृतेस्सद्भिर्न कार्यस्संग्रहः क्वचित् ।। स्थातव्यं निर्विकारैश्च लोकाचार विवर्जितैः ।। ८।।
tasmācca prakṛtessadbhirna kāryassaṃgrahaḥ kvacit || sthātavyaṃ nirvikāraiśca lokācāra vivarjitaiḥ || 8||
।। ब्रह्मोवाच ।।
इत्युक्ता शम्भुना तात लौकिकव्यवहारतः ।। सुविहस्य हृदा काली जगाद मधुरं वचः ।। ९ ।। ।
ityuktā śambhunā tāta laukikavyavahārataḥ || suvihasya hṛdā kālī jagāda madhuraṃ vacaḥ || 9 || |
।। काल्युवाच ।।
यदुक्तं भवता योगिन्वचनं शंकर प्रभो ।। सा च किं प्रकृतिर्न स्यादतीतस्तां भवान्कथम् ।। 2.3.13.१ ०।।
yaduktaṃ bhavatā yoginvacanaṃ śaṃkara prabho || sā ca kiṃ prakṛtirna syādatītastāṃ bhavānkatham || 2.3.13.1 0||
एतद्विचार्य वक्तव्यं तत्त्वतो हि यथातथम् ।। प्रकृत्या सर्वमेतच्च बद्धमस्ति निरंतरम् ।। ११ ।।
etadvicārya vaktavyaṃ tattvato hi yathātatham || prakṛtyā sarvametacca baddhamasti niraṃtaram || 11 ||
तस्मात्त्वया न वक्तव्यं न कार्यं किंचिदेव हि ।। वचनं रचनं सर्वं प्राकृतं विद्धि चेतसा ।। १२ ।।
tasmāttvayā na vaktavyaṃ na kāryaṃ kiṃcideva hi || vacanaṃ racanaṃ sarvaṃ prākṛtaṃ viddhi cetasā || 12 ||
यच्छृणोषि यदश्नासि यत्पश्यसि करोषि यत् ।। तत्सर्वं प्रकृतेः कार्यं मिथ्यावादो निरर्थकः ।। १३ ।।
yacchṛṇoṣi yadaśnāsi yatpaśyasi karoṣi yat || tatsarvaṃ prakṛteḥ kāryaṃ mithyāvādo nirarthakaḥ || 13 ||
प्रकृतेः परमश्चेत्त्वं किमर्थं तप्यसे तपः ।। त्वया शंभोऽधुना ह्यस्मिन्गिरौ हिमवति प्रभो ।। १४ ।।
prakṛteḥ paramaścettvaṃ kimarthaṃ tapyase tapaḥ || tvayā śaṃbho'dhunā hyasmingirau himavati prabho || 14 ||
प्रकृत्या गिलितोऽसि त्वं न जानासि निजं हर ।। निजं जानासि चेदीश किमर्थं तप्यसे तपः ।। १५ ।।
prakṛtyā gilito'si tvaṃ na jānāsi nijaṃ hara || nijaṃ jānāsi cedīśa kimarthaṃ tapyase tapaḥ || 15 ||
वाग्वादेन च किं कार्यं मम योगिस्त्वया सह ।। प्रत्यक्षे ह्यनुमानस्य न प्रमाणं विदुर्बुधाः ।। १६ ।।
vāgvādena ca kiṃ kāryaṃ mama yogistvayā saha || pratyakṣe hyanumānasya na pramāṇaṃ vidurbudhāḥ || 16 ||
इंद्रियाणां गोचरत्वं यावद्भवति देहिनाम् ।। तावत्सर्वं विमंतव्यं प्राकृतं ज्ञानिभिर्धिया ।। १७ ।।
iṃdriyāṇāṃ gocaratvaṃ yāvadbhavati dehinām || tāvatsarvaṃ vimaṃtavyaṃ prākṛtaṃ jñānibhirdhiyā || 17 ||
किं बहूक्तेन योगीश शृणु मद्वचनं परम् ।। सा चाहं पुरुषोऽसि त्वं सत्यं सत्यं न संशयः ।। १८ ।।
kiṃ bahūktena yogīśa śṛṇu madvacanaṃ param || sā cāhaṃ puruṣo'si tvaṃ satyaṃ satyaṃ na saṃśayaḥ || 18 ||
मदनुग्रहतस्त्वं हि सगुणो रूपवान्मतः ।। मां विना त्वं निरीहोऽसि न किंचित्कर्तुमर्हसि ।। १९ ।।
madanugrahatastvaṃ hi saguṇo rūpavānmataḥ || māṃ vinā tvaṃ nirīho'si na kiṃcitkartumarhasi || 19 ||
पराधीनस्सदा त्वं हि नानाकर्म्मकरो वशी ।। निर्विकारी कथं त्वं हि न लिप्तश्च मया कथम् ।। 2.3.13.२० ।।
parādhīnassadā tvaṃ hi nānākarmmakaro vaśī || nirvikārī kathaṃ tvaṃ hi na liptaśca mayā katham || 2.3.13.20 ||
प्रकृतेः परमोऽसि त्वं यदि सत्यं वचस्तव ।। तर्हि त्वया न भेतव्यं समीपे मम शंकर ।। २१ ।।
prakṛteḥ paramo'si tvaṃ yadi satyaṃ vacastava || tarhi tvayā na bhetavyaṃ samīpe mama śaṃkara || 21 ||
।। ब्रह्मोवाच ।।
इत्याकर्ण्य वचस्तस्याः सांख्यशास्त्रोदितं शिवः ।। वेदांतमतसंस्थो हि वाक्यमूचे शिवां प्रति ।। २२ ।।
ityākarṇya vacastasyāḥ sāṃkhyaśāstroditaṃ śivaḥ || vedāṃtamatasaṃstho hi vākyamūce śivāṃ prati || 22 ||
श्रीशिव उवाच ।।
इत्येवं त्वं यदि ब्रूषे गिरिजे सांख्यधारिणी ।। प्रत्यहं कुरु मे सेवामनिषिद्धां सुभाषिणि ।। २३ ।।
ityevaṃ tvaṃ yadi brūṣe girije sāṃkhyadhāriṇī || pratyahaṃ kuru me sevāmaniṣiddhāṃ subhāṣiṇi || 23 ||
यद्यहं ब्रह्म निर्लिप्तो मायया परमेश्वरः ।। वेदांतवेद्यो मायेशस्त्वं करिष्यसि किं तदा ।। २४ ।।
yadyahaṃ brahma nirlipto māyayā parameśvaraḥ || vedāṃtavedyo māyeśastvaṃ kariṣyasi kiṃ tadā || 24 ||
।। ब्रह्मोवाच ।।
इत्येवमुक्त्वा गिरिजां वाक्यमूचे गिरिं प्रभुः ।। भक्तानुरंजनकरो भक्तानुग्रहकारकः ।। २५ ।।
ityevamuktvā girijāṃ vākyamūce giriṃ prabhuḥ || bhaktānuraṃjanakaro bhaktānugrahakārakaḥ || 25 ||
शिव उवाच ।।
अत्रैव सोऽहं तपसा परेण गिरे तव प्रस्थवरेऽतिरम्ये ।। चरामि भूमौ परमार्थभावस्वरूपमानंदमयं सुलोचयन् ।। २६ ।।
atraiva so'haṃ tapasā pareṇa gire tava prasthavare'tiramye || carāmi bhūmau paramārthabhāvasvarūpamānaṃdamayaṃ sulocayan || 26 ||
तपस्तप्तुमनुज्ञा मे दातव्या पर्वताधिप ।। अनुज्ञया विना किंचित्तपः कर्तुं न शक्यते ।। २७ ।।
tapastaptumanujñā me dātavyā parvatādhipa || anujñayā vinā kiṃcittapaḥ kartuṃ na śakyate || 27 ||
।। ब्रह्मोवाच ।।
एतच्छ्रुत्वा वचस्तस्य देवदेवस्य शूलिनः ।। प्रणम्य हिमवाञ्छंभुमिदं वचनमब्रवीत् ।। २८ ।।
etacchrutvā vacastasya devadevasya śūlinaḥ || praṇamya himavāñchaṃbhumidaṃ vacanamabravīt || 28 ||
हिमवानुवाच ।।
त्वदीयं हि जगत्सर्वं सदेवासुरमानुषम् ।। किमप्यहं महादेव तुच्छो भूत्वा वदामि ते ।। २९।।
tvadīyaṃ hi jagatsarvaṃ sadevāsuramānuṣam || kimapyahaṃ mahādeva tuccho bhūtvā vadāmi te || 29||
एवमुक्तो हिमवता शंकरो लोकशंकरः ।। विहस्य गिरिराजं तं प्राह याहीति सादरम् ।। 2.3.13.३० ।।
evamukto himavatā śaṃkaro lokaśaṃkaraḥ || vihasya girirājaṃ taṃ prāha yāhīti sādaram || 2.3.13.30 ||
शंकरेणाभ्यनुज्ञातस्स्वगृहं हिमवान्ययौ ।। सार्द्धं गिरिजया वै स प्रत्यहं दर्शने स्थितः ।। ३१ ।।
śaṃkareṇābhyanujñātassvagṛhaṃ himavānyayau || sārddhaṃ girijayā vai sa pratyahaṃ darśane sthitaḥ || 31 ||
पित्रा विनापि सा काली सखीभ्यां सह नित्यशः ।। जगाम शंकराभ्याशं सेवायै भक्तितत्परा ।। ३२ ।।
pitrā vināpi sā kālī sakhībhyāṃ saha nityaśaḥ || jagāma śaṃkarābhyāśaṃ sevāyai bhaktitatparā || 32 ||
निषिषेध न तां कोऽपि गणो नंदीश्वरादिकः ।। महेशशासनात्तात तच्छासनकरश्शुचिः ।। ३३।।
niṣiṣedha na tāṃ ko'pi gaṇo naṃdīśvarādikaḥ || maheśaśāsanāttāta tacchāsanakaraśśuciḥ || 33||
सांख्यवेदांतमतयोश्शिवयोश्शि वदस्सदा ।। संवादः सुखकृच्चोक्तोऽभिन्नयोस्सुविचारतः ।। ३४ ।।
sāṃkhyavedāṃtamatayośśivayośśi vadassadā || saṃvādaḥ sukhakṛccokto'bhinnayossuvicārataḥ || 34 ||
गिरिराजस्य वचनात्तनयां तस्य शंकरः ।। पार्श्वे समीपे जग्राह गौरवादपि गोपरः ।। ३५ ।।
girirājasya vacanāttanayāṃ tasya śaṃkaraḥ || pārśve samīpe jagrāha gauravādapi goparaḥ || 35 ||
उवाचेदं वचः कालीं सखीभ्यां सह गोपतिः ।। नित्यं मां सेवतां यातु निर्भीता ह्यत्र तिष्ठतु ।। ३६।।
uvācedaṃ vacaḥ kālīṃ sakhībhyāṃ saha gopatiḥ || nityaṃ māṃ sevatāṃ yātu nirbhītā hyatra tiṣṭhatu || 36||
एवमुक्त्वा तु तां देवीं सेवायै जगृहे हरः ।। निर्विकारो महायोगी नानालीलाकरः प्रभुः ।। ३७ ।।
evamuktvā tu tāṃ devīṃ sevāyai jagṛhe haraḥ || nirvikāro mahāyogī nānālīlākaraḥ prabhuḥ || 37 ||
इदमेव महद्धैर्य्यं धीराणां सुतपस्विनाम् ।। विघ्रवन्त्यपि संप्राप्य यद्विघ्नैर्न विहन्यते ।। ३८।।
idameva mahaddhairyyaṃ dhīrāṇāṃ sutapasvinām || vighravantyapi saṃprāpya yadvighnairna vihanyate || 38||
ततः स्वपुरमायातो गिरिराट् परिचारकैः।। मुमोदातीव मनसि सप्रियस्स मुनीश्वर ।। ३९।।
tataḥ svapuramāyāto girirāṭ paricārakaiḥ|| mumodātīva manasi sapriyassa munīśvara || 39||
हरश्च ध्यानयोगेन परमात्मानमादरात् ।। निर्विघ्नेन स्वमनसा त्वासीच्चिंतयितुं स्थितः ।। 2.3.13.४०।।
haraśca dhyānayogena paramātmānamādarāt || nirvighnena svamanasā tvāsīcciṃtayituṃ sthitaḥ || 2.3.13.40||
काली सखीभ्यां सहिता प्रत्यहं चंद्रशेखरम् ।। सेवमाना महादेवं गमनागमने स्थिता ।। ४१ ।।
kālī sakhībhyāṃ sahitā pratyahaṃ caṃdraśekharam || sevamānā mahādevaṃ gamanāgamane sthitā || 41 ||
प्रक्षाल्य चरणौ शंभोः पपौ तच्चरणोदकम् ।। वह्निशौचैन वस्त्रेण चक्रे तद्गात्रमार्जनम् ।। ४२।।
prakṣālya caraṇau śaṃbhoḥ papau taccaraṇodakam || vahniśaucaina vastreṇa cakre tadgātramārjanam || 42||
षोडशेनोपचारेण संपूज्य विधिवद्धरम् ।। पुनःपुनः सुप्रणम्य ययौ नित्यं पितुर्गृहम् ।। ४३ ।।
ṣoḍaśenopacāreṇa saṃpūjya vidhivaddharam || punaḥpunaḥ supraṇamya yayau nityaṃ piturgṛham || 43 ||
एवं संसेवमानायां शंकरं ध्यानतत्परम् ।। व्यतीयाय महान्कालश्शिवाया मुनिसत्तम ।। ४४ ।।
evaṃ saṃsevamānāyāṃ śaṃkaraṃ dhyānatatparam || vyatīyāya mahānkālaśśivāyā munisattama || 44 ||
कदाचित्सहिता काली सखीभ्यां शंकराश्रमे ।। वितेने सुंदरं गानं सुतालं स्मरवर्द्धनम् ।। ४५ ।।
kadācitsahitā kālī sakhībhyāṃ śaṃkarāśrame || vitene suṃdaraṃ gānaṃ sutālaṃ smaravarddhanam || 45 ||
कदाचित्कुशपुष्पाणि समिधं नयति स्वयम् ।। सखीभ्यां स्थानसंस्कारं कुर्वती न्यवसत्तदा ।। ४६।।
kadācitkuśapuṣpāṇi samidhaṃ nayati svayam || sakhībhyāṃ sthānasaṃskāraṃ kurvatī nyavasattadā || 46||
कदाचिन्नियता गेहे स्थिता चन्द्रभृतो भ्रृशम् ।। वीक्षंती विस्मयामास सकामा चन्द्रशेखरम् ।। ४७।।
kadācinniyatā gehe sthitā candrabhṛto bhrṛśam || vīkṣaṃtī vismayāmāsa sakāmā candraśekharam || 47||
ततस्तप्तेन भूतेशस्तां निस्संगां परिस्थिताम् ।। सोऽचिंतयत्तदा वीक्ष्य भूतदेहे स्थितेति च ।। ४८।। ।
tatastaptena bhūteśastāṃ nissaṃgāṃ paristhitām || so'ciṃtayattadā vīkṣya bhūtadehe sthiteti ca || 48|| |
नाग्रहीद्गिरिशः कालीं भार्यार्थे निकटे स्थिताम् ।। महालावण्यनिचयां मुनीनामपि मोहिनीम् ।। ४९ ।।
nāgrahīdgiriśaḥ kālīṃ bhāryārthe nikaṭe sthitām || mahālāvaṇyanicayāṃ munīnāmapi mohinīm || 49 ||
महादेवः पुनर्दृष्ट्वा तथा तां संयतेद्रियाम् ।। स्वसेवने रतां नित्यं सदयस्समचिंतयत् ।। 2.3.13.५० ।।
mahādevaḥ punardṛṣṭvā tathā tāṃ saṃyatedriyām || svasevane ratāṃ nityaṃ sadayassamaciṃtayat || 2.3.13.50 ||
यदैवैषा तपश्चर्याव्रतं काली करिष्यति ।। तदा च तां ग्रहीष्यामि गर्वबीजविवर्जिताम् ।। ५१ ।।
yadaivaiṣā tapaścaryāvrataṃ kālī kariṣyati || tadā ca tāṃ grahīṣyāmi garvabījavivarjitām || 51 ||
।। ब्रह्मोवाच ।।
इति संचिन्त्य भूतेशो द्रुतं ध्यानसमाश्रितः ।। महयोगीश्वरोऽभूद्वै महालीलाकरः प्रभुः ।। ५२ ।।
iti saṃcintya bhūteśo drutaṃ dhyānasamāśritaḥ || mahayogīśvaro'bhūdvai mahālīlākaraḥ prabhuḥ || 52 ||
ध्यानासक्तस्य तस्याथ शिवस्य परमात्मनः ।। हृदि नासीन्मुने काचिदन्या चिंता व्यवस्थिता ।। ५३ ।।
dhyānāsaktasya tasyātha śivasya paramātmanaḥ || hṛdi nāsīnmune kācidanyā ciṃtā vyavasthitā || 53 ||
काली त्वनुदिनं शंभुं सद्भक्त्या समसेवत ।। विचिंतयंती सततं तस्य रूपं महात्मनः ।। ५४ ।
kālī tvanudinaṃ śaṃbhuṃ sadbhaktyā samasevata || viciṃtayaṃtī satataṃ tasya rūpaṃ mahātmanaḥ || 54 |
हरो ध्यानपरः कालीं नित्यं प्रैक्षत सुस्थितम् ।। विस्मृत्य पूर्वचिंतां तां पश्यन्नपि न पश्यति ।। ५५।।
haro dhyānaparaḥ kālīṃ nityaṃ praikṣata susthitam || vismṛtya pūrvaciṃtāṃ tāṃ paśyannapi na paśyati || 55||
एतस्मिन्नंतरे देवाश्शक्राद्या मुनयश्च ते ।। ब्रह्माज्ञया स्मरं तत्र प्रेषयामासुरादरात् ।। ५६।।
etasminnaṃtare devāśśakrādyā munayaśca te || brahmājñayā smaraṃ tatra preṣayāmāsurādarāt || 56||
तेन कारयितुं योगं काल्या रुद्रेण कामतः ।। महावीर्येणासुरेण तारकेण प्रपीडिताः ।। ५७ ।।
tena kārayituṃ yogaṃ kālyā rudreṇa kāmataḥ || mahāvīryeṇāsureṇa tārakeṇa prapīḍitāḥ || 57 ||
गत्वा तत्र स्मरस्सर्वमुपायमकरोन्निजम् ।। चुक्षुभे न हरः किञ्चित्तं च भस्मीचकार ह ।। ५८ ।।
gatvā tatra smarassarvamupāyamakaronnijam || cukṣubhe na haraḥ kiñcittaṃ ca bhasmīcakāra ha || 58 ||
पार्वत्यपि विगर्वाभून्मुने तस्य निदेशतः ।। ततस्तपो महत्कृत्वा शिवं प्राप पतिं सती ।। ५९ ।।
pārvatyapi vigarvābhūnmune tasya nideśataḥ || tatastapo mahatkṛtvā śivaṃ prāpa patiṃ satī || 59 ||
बभूवतुस्तौ सुप्रीतौ पार्वतीपरमेश्वरौ ।। चक्रतुर्देवकार्य्यं हि परोपकरणे रतौ ।। 2.3.13.६० ।।
babhūvatustau suprītau pārvatīparameśvarau || cakraturdevakāryyaṃ hi paropakaraṇe ratau || 2.3.13.60 ||
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां तृतीये पार्वतीखंडे पार्वतीपरमेश्वरसंवादवर्णनं नाम त्रयोदशोऽध्यायः ।। १३ ।।
iti śrīśivamahāpurāṇe dvitīyāyāṃ rudrasaṃhitāyāṃ tṛtīye pārvatīkhaṃḍe pārvatīparameśvarasaṃvādavarṇanaṃ nāma trayodaśo'dhyāyaḥ || 13 ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
