।। ब्रह्मोवाच ।।
अथ ते निर्जरास्सर्वे सुप्रणम्य प्रजेश्वरम् ।। तुष्टुवुः परया भक्त्या तारकेण प्रपीडिताः।। १।।
atha te nirjarāssarve supraṇamya prajeśvaram || tuṣṭuvuḥ parayā bhaktyā tārakeṇa prapīḍitāḥ|| 1||
अहं श्रुत्वामरनुतिं यथार्थां हृदयंगमा।। सुप्रसन्नतरो भूत्वा प्रत्यवोचं दिवौकसः ।। २।।
ahaṃ śrutvāmaranutiṃ yathārthāṃ hṛdayaṃgamā|| suprasannataro bhūtvā pratyavocaṃ divaukasaḥ || 2||
स्वागतं स्वाधिकारा वै निर्विघ्नाः संति वस्तुतः ।। किमर्थमागता यूयमत्र सर्वे वदंतु मे ।। ३ ।।
svāgataṃ svādhikārā vai nirvighnāḥ saṃti vastutaḥ || kimarthamāgatā yūyamatra sarve vadaṃtu me || 3 ||
इति श्रुत्वा वचो मे ते नत्वा सर्वे दिवौकसः ।। मामूचुर्नतका दीनास्तारकेण प्रपीडिताः ।। ४।।
iti śrutvā vaco me te natvā sarve divaukasaḥ || māmūcurnatakā dīnāstārakeṇa prapīḍitāḥ || 4||
देवा ऊचुः ।।
लोकेश तारको दैत्यो वरेण तव दर्पित ।। निरस्यास्मान्हठात्स्थानान्यग्रहीन्नो बलात्स्वयम् ।। ५।।
lokeśa tārako daityo vareṇa tava darpita || nirasyāsmānhaṭhātsthānānyagrahīnno balātsvayam || 5||
भवतः किमु न ज्ञातं दुःखं यन्नः उपस्थितम् ।। तद्दुःखं नाशय क्षिप्रं वयं ते शरणं गताः ।। ६।।
bhavataḥ kimu na jñātaṃ duḥkhaṃ yannaḥ upasthitam || tadduḥkhaṃ nāśaya kṣipraṃ vayaṃ te śaraṇaṃ gatāḥ || 6||
अहर्निशं बाधतेस्मान्यत्र तत्रास्थितान्स वै ।। पलायमानाः पश्यामो यत्र तत्रापि तारकम् ।। ७।।
aharniśaṃ bādhatesmānyatra tatrāsthitānsa vai || palāyamānāḥ paśyāmo yatra tatrāpi tārakam || 7||
तारकान्नश्च यद्दुःखं संभूतं सकलेश्वर ।। तेन सर्वे वयं तात पीडिता विकला अति ।। ८ ।।
tārakānnaśca yadduḥkhaṃ saṃbhūtaṃ sakaleśvara || tena sarve vayaṃ tāta pīḍitā vikalā ati || 8 ||
अग्निर्यमोथ वरुणो निर्ऋतिर्वायुरेव च।। ।। अन्ये दिक्पतयश्चापि सर्वे यद्वशगामिनः ।। ९।।
agniryamotha varuṇo nirṛtirvāyureva ca|| || anye dikpatayaścāpi sarve yadvaśagāminaḥ || 9||
सर्वे मनुष्यधर्माणस्सर्वेः परिकरैर्युताः।। सेवंते तं महादैत्यं न स्वतंत्राः कदाचन ।। 2.3.16.१० ।।
sarve manuṣyadharmāṇassarveḥ parikarairyutāḥ|| sevaṃte taṃ mahādaityaṃ na svataṃtrāḥ kadācana || 2.3.16.10 ||
एवं तेनार्दिता देवा वशगास्तस्य सर्वदा ।। तदिच्छाकार्य्यनिरतास्सर्वे तस्यानुजीविनः ।। ११ ।।
evaṃ tenārditā devā vaśagāstasya sarvadā || tadicchākāryyaniratāssarve tasyānujīvinaḥ || 11 ||
यावत्यो वनितास्सर्वा ये चाप्यप्सरसां गणाः।। सर्वांस्तानग्रहीद्दैत्यस्तारकोऽसौ महाबली ।। १२।।
yāvatyo vanitāssarvā ye cāpyapsarasāṃ gaṇāḥ|| sarvāṃstānagrahīddaityastārako'sau mahābalī || 12||
न यज्ञास्संप्रवर्तते न तपस्यंति तापसाः।। दानधर्मादिकं किंचिन्न लोकेषु प्रवर्त्तते ।। १३ ।।
na yajñāssaṃpravartate na tapasyaṃti tāpasāḥ|| dānadharmādikaṃ kiṃcinna lokeṣu pravarttate || 13 ||
तस्य सेनापतिः क्रौंचो महापाप्यस्ति दानवः ।। स पातालतलं गत्वा बाधते त्वनिशं प्रजाः ।। १४ ।।
tasya senāpatiḥ krauṃco mahāpāpyasti dānavaḥ || sa pātālatalaṃ gatvā bādhate tvaniśaṃ prajāḥ || 14 ||
तेन नस्तारकेणेदं सकलं भुवनत्रयम् ।। हृतं हठाज्जगद्धातः पापेनाकरुणात्मना ।। १५ ।।
tena nastārakeṇedaṃ sakalaṃ bhuvanatrayam || hṛtaṃ haṭhājjagaddhātaḥ pāpenākaruṇātmanā || 15 ||
वयं च तत्र यास्यामो यत्स्थानं त्वं विनिर्दिशेः ।। स्वस्थास्तद्वारितास्तेन लोकनाथसुरारिणा ।। १५ ।।
vayaṃ ca tatra yāsyāmo yatsthānaṃ tvaṃ vinirdiśeḥ || svasthāstadvāritāstena lokanāthasurāriṇā || 15 ||
त्वं नो गतिश्च शास्ता च धाता त्राता त्वमेव हि ।। वयं सर्वे तारकाख्यवह्नौ दग्धास्सुविह्वलाः ।। १७।।
tvaṃ no gatiśca śāstā ca dhātā trātā tvameva hi || vayaṃ sarve tārakākhyavahnau dagdhāssuvihvalāḥ || 17||
तेन क्रूरा उपाय नः सर्वे हतबलाः कृताः।। विकारे सांनिपाते वा वीर्यवंत्यौषधानि च ।। १८।।
tena krūrā upāya naḥ sarve hatabalāḥ kṛtāḥ|| vikāre sāṃnipāte vā vīryavaṃtyauṣadhāni ca || 18||
यत्रास्माकं जयाशा हि हरिचक्रे सुदर्शने ।। उत्कुंठितमभूत्तस्य कंठे पुष्पमिवार्पितम् ।। १९ ।।
yatrāsmākaṃ jayāśā hi haricakre sudarśane || utkuṃṭhitamabhūttasya kaṃṭhe puṣpamivārpitam || 19 ||
ब्रह्मोवाच ।।
इत्येतद्वचनं श्रुत्वा निर्जराणामहं मुने ।। प्रत्यवोचं सुरान्सर्वांस्तत्कालसदृशं वचः ।। 2.3.16.२०।।
ityetadvacanaṃ śrutvā nirjarāṇāmahaṃ mune || pratyavocaṃ surānsarvāṃstatkālasadṛśaṃ vacaḥ || 2.3.16.20||
ब्रह्मोवाच ।।
ममैव वचसा दैत्यस्तारकाख्यस्समेधितः।। न मत्तस्तस्य हननं युज्यते हि दिवौकसः ।। २१ ।।
mamaiva vacasā daityastārakākhyassamedhitaḥ|| na mattastasya hananaṃ yujyate hi divaukasaḥ || 21 ||
ततो नैव वधो योग्यो यतो वृद्धिमुपागतः ।। विष वृक्षोऽपि संवर्ध्य स्वयं छेत्तुमसांप्रतम्।। २२।।
tato naiva vadho yogyo yato vṛddhimupāgataḥ || viṣa vṛkṣo'pi saṃvardhya svayaṃ chettumasāṃpratam|| 22||
युष्माकं चाखिलं कार्यं कर्तुं योग्यो हि शंकरः।। किन्तु स्वयं न शक्तो हि प्रतिकर्तुं प्रचो दितः।। २३।।
yuṣmākaṃ cākhilaṃ kāryaṃ kartuṃ yogyo hi śaṃkaraḥ|| kintu svayaṃ na śakto hi pratikartuṃ praco ditaḥ|| 23||
तारकाख्यस्तु पापेन स्वयमेष्यति संक्षयम् ।। यथा यूयं संविदध्वमुपदेशकरस्त्वहम् ।। २४ ।।
tārakākhyastu pāpena svayameṣyati saṃkṣayam || yathā yūyaṃ saṃvidadhvamupadeśakarastvaham || 24 ||
न मया तारको वध्यो हरिणापि हरेण च।। नान्येनापि सुरैर्वापि मद्वरात्सत्यमुच्यते।। २५।।
na mayā tārako vadhyo hariṇāpi hareṇa ca|| nānyenāpi surairvāpi madvarātsatyamucyate|| 25||
शिववीर्य्यसमुत्पन्नो यदि स्यात्तनयस्सुराः।। स एव तारकाख्यस्य हंता दैत्यस्य नापरः।। २६।।
śivavīryyasamutpanno yadi syāttanayassurāḥ|| sa eva tārakākhyasya haṃtā daityasya nāparaḥ|| 26||
यमुपायमहं वच्मि तं कुरुध्वं सुरोत्तमाः ।। महादेवप्रसादेन सिद्धिमेष्यति स धुवम्।। २७।।
yamupāyamahaṃ vacmi taṃ kurudhvaṃ surottamāḥ || mahādevaprasādena siddhimeṣyati sa dhuvam|| 27||
सती दाक्षा यिणी पूर्वं त्यक्तदेहा तु याभवत् ।। सोत्पन्ना मेनकागर्भात्सा कथा विदिता हि वः ।। २८।।
satī dākṣā yiṇī pūrvaṃ tyaktadehā tu yābhavat || sotpannā menakāgarbhātsā kathā viditā hi vaḥ || 28||
तस्या अवश्यं गिरिशः करिष्यति कर ग्रहम् ।। तत्कुरुध्वमुपायं च तथापि त्रिदिवौकसः ।। २९।।
tasyā avaśyaṃ giriśaḥ kariṣyati kara graham || tatkurudhvamupāyaṃ ca tathāpi tridivaukasaḥ || 29||
तथा विदध्वं सुतरां तस्यां तु परियत्नतः ।। पार्वत्यां मेनकाजायां रेतः प्रतिनिपातने ।। 2.3.16.३० ।।
tathā vidadhvaṃ sutarāṃ tasyāṃ tu pariyatnataḥ || pārvatyāṃ menakājāyāṃ retaḥ pratinipātane || 2.3.16.30 ||
तमूर्द्ध्वरेतसं शंभुं सैव प्रच्युतरेतसम् ।। कर्तुं समर्था नान्यास्ति तथा काप्यबला बलात् ।। ३१ ।।
tamūrddhvaretasaṃ śaṃbhuṃ saiva pracyutaretasam || kartuṃ samarthā nānyāsti tathā kāpyabalā balāt || 31 ||
सा सुता गिरिराजस्य सांप्रतं प्रौढयौवना ।। तपस्यते हिमगिरौ नित्यं संसेवते हरम् ।। ३२।।
sā sutā girirājasya sāṃprataṃ prauḍhayauvanā || tapasyate himagirau nityaṃ saṃsevate haram || 32||
वाक्याद्धिमवतः कालीं स्वपितुर्हठतश्शिवा ।। सखीभ्यां सेवते सार्द्धं ध्यानस्थं परमेश्वरम् ।। ३३।।
vākyāddhimavataḥ kālīṃ svapiturhaṭhataśśivā || sakhībhyāṃ sevate sārddhaṃ dhyānasthaṃ parameśvaram || 33||
तामग्रतोऽर्च्चमानां वै त्रैलोक्ये वरवर्णिनीम् ।। ध्यानसक्तो महेशो हि मनसापि न हीयते ।। ३४।।
tāmagrato'rccamānāṃ vai trailokye varavarṇinīm || dhyānasakto maheśo hi manasāpi na hīyate || 34||
भार्य्यां समीहेत यथा स कालीं चन्द्रशेखरः ।। तथा विधध्वं त्रिदशा न चिरादेव यत्नतः ।। ३५।।
bhāryyāṃ samīheta yathā sa kālīṃ candraśekharaḥ || tathā vidhadhvaṃ tridaśā na cirādeva yatnataḥ || 35||
स्थानं गत्वाथ दैत्यस्य तमहं तारकं ततः ।। निवारयिष्ये कुहठात्स्वस्थानं गच्छतामराः।। ३६।।
sthānaṃ gatvātha daityasya tamahaṃ tārakaṃ tataḥ || nivārayiṣye kuhaṭhātsvasthānaṃ gacchatāmarāḥ|| 36||
इत्युक्त्वाहं सुरान्शीघ्रं तारकाख्यासुरस्य वै ।। उपसंगम्य सुप्रीत्या समाभाष्येदमब्रवम् ।। ३७।।
ityuktvāhaṃ surānśīghraṃ tārakākhyāsurasya vai || upasaṃgamya suprītyā samābhāṣyedamabravam || 37||
।। ब्रह्मोवाच ।।
तेजोसारमिदं स्वर्गं राज्यं त्वं परिपासि नः ।। यदर्थं सुतपस्तप्तं वाञ्छसि त्वं ततोऽधिकम्।। ३८।।
tejosāramidaṃ svargaṃ rājyaṃ tvaṃ paripāsi naḥ || yadarthaṃ sutapastaptaṃ vāñchasi tvaṃ tato'dhikam|| 38||
वरश्चाप्यवरो दत्तो न मया स्वर्गराज्यता ।। तस्मात्स्वर्गं परित्यज्य क्षितौ राज्यं समाचर ।। ३९।।
varaścāpyavaro datto na mayā svargarājyatā || tasmātsvargaṃ parityajya kṣitau rājyaṃ samācara || 39||
देवयोग्यानि तत्रैव कार्य्याणि निखिलान्यपि ।। भविष्यत्यरसुरश्रेष्ठ नात्र कार्य्या विचारणा ।। 2.3.16.४०।।
devayogyāni tatraiva kāryyāṇi nikhilānyapi || bhaviṣyatyarasuraśreṣṭha nātra kāryyā vicāraṇā || 2.3.16.40||
इत्युक्त्वाहं च संबोध्यासुरं तं सकलेश्वरः ।। स्मृत्वा शिवं च सशिवं तत्रांतर्धानमागतः ।। ४ १ ।।
ityuktvāhaṃ ca saṃbodhyāsuraṃ taṃ sakaleśvaraḥ || smṛtvā śivaṃ ca saśivaṃ tatrāṃtardhānamāgataḥ || 4 1 ||
तारकोऽपि परित्यज्य स्वर्गं क्षितिमथाभ्यगात्।। शोणिताख्य पुरे स्थित्वा सर्वराज्यं चकार सः ।। ४२।।
tārako'pi parityajya svargaṃ kṣitimathābhyagāt|| śoṇitākhya pure sthitvā sarvarājyaṃ cakāra saḥ || 42||
देवास्सर्वेऽपि तच्छुत्वा मद्वाक्यं सुप्रणम्य माम् ।। शक्रस्थानं ययुः प्रीत्या शक्रेण सुस माहिताः ।। ४३।।
devāssarve'pi tacchutvā madvākyaṃ supraṇamya mām || śakrasthānaṃ yayuḥ prītyā śakreṇa susa māhitāḥ || 43||
तत्र गत्वा मिलित्वा च विचार्य्य च परस्परम् ।। ते सर्वे मरुतः प्रीत्या मघवंतं वचोऽब्रुवन् ।। ४४।।
tatra gatvā militvā ca vicāryya ca parasparam || te sarve marutaḥ prītyā maghavaṃtaṃ vaco'bruvan || 44||
देवा ऊचुः ।। ।।
शम्भोर्य्यथा शिवायां वै रुचिजायेत कामतः ।। मघवंस्ते प्रकर्तव्यं ब्रह्मोक्तं सर्वमेव तत् ।। ४५।। ।।
śambhoryyathā śivāyāṃ vai rucijāyeta kāmataḥ || maghavaṃste prakartavyaṃ brahmoktaṃ sarvameva tat || 45|| ||
ब्रह्मोवाच।।
इत्येवं सर्ववृत्तांतं विनिवेद्य सुरेश्वरम् ।। जग्मुस्ते सर्वतो देवाः स्वं स्वं स्थानं मुदान्विताः ।। ४६।।
ityevaṃ sarvavṛttāṃtaṃ vinivedya sureśvaram || jagmuste sarvato devāḥ svaṃ svaṃ sthānaṃ mudānvitāḥ || 46||
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां तृतीये पार्वतीखण्ड देवसांत्वनवर्णनं नाम षोडशोऽध्यायः ।। १६।।
iti śrīśivamahāpurāṇe dvitīyāyāṃ rudrasaṃhitāyāṃ tṛtīye pārvatīkhaṇḍa devasāṃtvanavarṇanaṃ nāma ṣoḍaśo'dhyāyaḥ || 16||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
