।। ब्रह्मोवाच ।।
एवं तपत्यां पार्वत्यां शिवप्राप्तौ मुनीश्वर।। चिरकालो व्यतीयाय प्रादुर्भूतो हरो न हि ।। १ ।।
evaṃ tapatyāṃ pārvatyāṃ śivaprāptau munīśvara|| cirakālo vyatīyāya prādurbhūto haro na hi || 1 ||
हिमालयस्तदागत्य पार्वतीं कृतनिश्चयाम्।। सभार्यस्ससुतामात्य उवाच परमेश्वरीम् ।। २।।
himālayastadāgatya pārvatīṃ kṛtaniścayām|| sabhāryassasutāmātya uvāca parameśvarīm || 2||
हिमालय उवाच।।
मा खिद्यतां महाभागे तपसानेन पार्वती ।। रुद्रो न दृश्यते बाले विरक्तो नात्र संशयः ।। ३ ।।
mā khidyatāṃ mahābhāge tapasānena pārvatī || rudro na dṛśyate bāle virakto nātra saṃśayaḥ || 3 ||
त्वं तन्वी सुकुमारांगी तपसा च विमोहिता ।। भविष्यसि न संदेहस्सत्यं सत्यं वदामि ते ।। ४।।
tvaṃ tanvī sukumārāṃgī tapasā ca vimohitā || bhaviṣyasi na saṃdehassatyaṃ satyaṃ vadāmi te || 4||
तस्मादुत्तिष्ठ चैहि त्वं स्वगृहं वरवर्णिनि ।। किं तेन तव रुद्रेण येन दग्धः पुरा स्मरः ।। ५ ।।
tasmāduttiṣṭha caihi tvaṃ svagṛhaṃ varavarṇini || kiṃ tena tava rudreṇa yena dagdhaḥ purā smaraḥ || 5 ||
अतो हि निर्विकार त्वात्त्वामादातुं वरां हराः ।। नागमिष्यति देवेशि तं कथं प्रार्थयिष्यसि ।। ६ ।।
ato hi nirvikāra tvāttvāmādātuṃ varāṃ harāḥ || nāgamiṣyati deveśi taṃ kathaṃ prārthayiṣyasi || 6 ||
गगनस्थो यथा चंद्रो ग्रहीतुं न हि शक्यते ।। तथैव दुर्गमं शंभुं जानीहि त्वमिहानघे ।। ७ ।।
gaganastho yathā caṃdro grahītuṃ na hi śakyate || tathaiva durgamaṃ śaṃbhuṃ jānīhi tvamihānaghe || 7 ||
।। ब्रह्मोवाच ।।
तथैव मेनया चोक्ता तथा सह्याद्रिणा सती ।। मेरुणा मंदरेणैव मैनाकेन तथैव सा ।। ८ ।।
tathaiva menayā coktā tathā sahyādriṇā satī || meruṇā maṃdareṇaiva mainākena tathaiva sā || 8 ||
एवमन्यैः क्षितिभैश्च क्रौंचादिभिरनातुरा ।। तथैव गिरिजा प्रोक्ता नानावादविधायिभिः ।। ९ ।।
evamanyaiḥ kṣitibhaiśca krauṃcādibhiranāturā || tathaiva girijā proktā nānāvādavidhāyibhiḥ || 9 ||
।। ब्रह्मोवाच ।।
एवं प्रोक्ता यदा तन्वी सा सर्वैस्तपसि स्थिता ।। उवाच प्रहसंत्येव हिमवंतं शुचिस्मिता ।। 2.3.23.१०।।
evaṃ proktā yadā tanvī sā sarvaistapasi sthitā || uvāca prahasaṃtyeva himavaṃtaṃ śucismitā || 2.3.23.10||
पार्वत्युवाच ।।
पुरा प्रोक्तं मया तात मातः किं विस्मृतं त्वया ।। अधुनापि प्रतिज्ञां च शृणुध्वं मम बांधवाः ।। ११ ।।
purā proktaṃ mayā tāta mātaḥ kiṃ vismṛtaṃ tvayā || adhunāpi pratijñāṃ ca śṛṇudhvaṃ mama bāṃdhavāḥ || 11 ||
विरक्तोसौ महादेवो येन दग्धा रुषा स्मरः ।। तं तोषयामि तपसा शंकरं भक्तवत्सलम् ।। १२ ।।
viraktosau mahādevo yena dagdhā ruṣā smaraḥ || taṃ toṣayāmi tapasā śaṃkaraṃ bhaktavatsalam || 12 ||
सर्वे भवंतो गच्छंतु स्वं स्वं धाम प्रहर्षिताः ।। भविष्यत्येव तुष्टोऽसौ नात्र कार्य्या विचारणा ।। १ ३।।
sarve bhavaṃto gacchaṃtu svaṃ svaṃ dhāma praharṣitāḥ || bhaviṣyatyeva tuṣṭo'sau nātra kāryyā vicāraṇā || 1 3||
दग्धो हि मदनो येन येन दग्धं गिरेर्वनम् ।। तमानयिष्ये चात्रैव तपसा केव लेन हि ।। १४।।
dagdho hi madano yena yena dagdhaṃ girervanam || tamānayiṣye cātraiva tapasā keva lena hi || 14||
तपोबलेन महता सुसेव्यो हि सदाशिवः ।। जानीध्वं हि महाभागास्सत्यं सत्यं वदामि वः ।। १५ ।।
tapobalena mahatā susevyo hi sadāśivaḥ || jānīdhvaṃ hi mahābhāgāssatyaṃ satyaṃ vadāmi vaḥ || 15 ||
आभाष्य चैवं गिरिजा च मेनकां मैनाकबंधुं पितरं हिमालयम् ।। तूष्णीं बभूवाशु सुभाषिणी शिवा समंदरं पर्वतराजबालिका ।। १६।।
ābhāṣya caivaṃ girijā ca menakāṃ mainākabaṃdhuṃ pitaraṃ himālayam || tūṣṇīṃ babhūvāśu subhāṣiṇī śivā samaṃdaraṃ parvatarājabālikā || 16||
जग्मुस्तथोक्ताः शिवया हि पर्वता यथागतेनापि विचक्षणास्ते ।। प्रशंसमाना गिरिजा मुहुर्मुहुस्सुविस्मिता हेमनगेश्वराद्याः ।। १७।।
jagmustathoktāḥ śivayā hi parvatā yathāgatenāpi vicakṣaṇāste || praśaṃsamānā girijā muhurmuhussuvismitā hemanageśvarādyāḥ || 17||
गतेषु तेषु सूर्येषु सखीभिः परिवारिता ।। तपस्तेपे तदधिकं परमार्थसुनिश्चया ।। १-।।
gateṣu teṣu sūryeṣu sakhībhiḥ parivāritā || tapastepe tadadhikaṃ paramārthasuniścayā || 1-||
तपसा महता तेन तप्तमासीच्चराचरम् ।। त्रैलोक्यं हि मुनिश्रेष्ठ सदेवासुरमानुषम् ।। १९ ।।
tapasā mahatā tena taptamāsīccarācaram || trailokyaṃ hi muniśreṣṭha sadevāsuramānuṣam || 19 ||
तदा सुरासुराः सर्वे यक्षकिन्नरचारणाः।। सिद्धास्साध्याश्च मुनयो विद्याधरमहोरगाः।। ।। 2.3.23.२० ।।
tadā surāsurāḥ sarve yakṣakinnaracāraṇāḥ|| siddhāssādhyāśca munayo vidyādharamahoragāḥ|| || 2.3.23.20 ||
सप्रजापतयश्चैव गुह्यकाश्च तथापरे ।। कष्टात् कष्टतरं प्राप्ताः कारणं न विदुः स्म तत् ।। २१।।
saprajāpatayaścaiva guhyakāśca tathāpare || kaṣṭāt kaṣṭataraṃ prāptāḥ kāraṇaṃ na viduḥ sma tat || 21||
सर्वे मिलित्वा शक्राद्या गुरुमामंत्र्य विह्वलाः ।। सुमेरौ तप्तसर्वांगा विधिं मां शरणं ययुः ।। २२ ।।
sarve militvā śakrādyā gurumāmaṃtrya vihvalāḥ || sumerau taptasarvāṃgā vidhiṃ māṃ śaraṇaṃ yayuḥ || 22 ||
तत्र गत्वा प्रणम्याशु विह्वला नष्टसुत्विषः ।। ऊचुस्सर्वे च संस्तूय ह्यैकपद्येन मां हि ते ।। २३ ।।
tatra gatvā praṇamyāśu vihvalā naṣṭasutviṣaḥ || ūcussarve ca saṃstūya hyaikapadyena māṃ hi te || 23 ||
देवा ऊचुः ।।
त्वया सृष्टमिदं सर्वं जगदेतच्चराचरम् ।। संतप्तमति कस्माद्वै न ज्ञातं कारणं विभो।। २४।।
tvayā sṛṣṭamidaṃ sarvaṃ jagadetaccarācaram || saṃtaptamati kasmādvai na jñātaṃ kāraṇaṃ vibho|| 24||
तद्ब्रूहि कारणं ब्रह्मन् ज्ञातुमर्हसि नः प्रभो ।। दग्धभूततनून्देवान् त्वत्तो नान्योऽस्ति रक्षक ।। २८।।
tadbrūhi kāraṇaṃ brahman jñātumarhasi naḥ prabho || dagdhabhūtatanūndevān tvatto nānyo'sti rakṣaka || 28||
।। ब्रह्मोवाच ।।
इत्याकर्ण्य वचस्तेषामहं स्मृत्वा शिवं हृदा ।। विचार्य मनसा सर्वं गिरिजायास्तपः फलम् ।। २६ ।।
ityākarṇya vacasteṣāmahaṃ smṛtvā śivaṃ hṛdā || vicārya manasā sarvaṃ girijāyāstapaḥ phalam || 26 ||
दग्धं विश्वमिति ज्ञात्वा तैः सर्वैरिह सादरात् ।। हरये तत्कथयितुं क्षीराब्धिमगमं द्रुतम् ।। २७।।
dagdhaṃ viśvamiti jñātvā taiḥ sarvairiha sādarāt || haraye tatkathayituṃ kṣīrābdhimagamaṃ drutam || 27||
तत्र गत्वा हरिं दृष्ट्वा विलसंतं सुखासने ।। सुप्रणम्य सुसंस्तूय प्रावोचं सांजलिः सुरैः ।। २८।।
tatra gatvā hariṃ dṛṣṭvā vilasaṃtaṃ sukhāsane || supraṇamya susaṃstūya prāvocaṃ sāṃjaliḥ suraiḥ || 28||
त्राहि त्राहि महाविष्णो तप्तान्नश्शरणागतान् ।। तपसोग्रेण पार्वत्यास्तपत्याः परमेण हि ।। २९।
trāhi trāhi mahāviṣṇo taptānnaśśaraṇāgatān || tapasogreṇa pārvatyāstapatyāḥ parameṇa hi || 29|
इत्याकर्ण्य वचस्तेषामस्मदादि दिवौकसाम् ।। शेषासने समाविष्टोऽस्मानुवाच रमेश्वरः ।। 2.3.23.३०।।
ityākarṇya vacasteṣāmasmadādi divaukasām || śeṣāsane samāviṣṭo'smānuvāca rameśvaraḥ || 2.3.23.30||
।। विष्णुरुवाच ।।
ज्ञातं सर्वं निदानं मे पार्वती तपसोद्य वै ।। युष्माभिस्सहितस्त्वद्य व्रजामि परमेश्वरम् ।। ३१ ।।
jñātaṃ sarvaṃ nidānaṃ me pārvatī tapasodya vai || yuṣmābhissahitastvadya vrajāmi parameśvaram || 31 ||
महादेवं प्रार्थयामो गिरिजाप्रापणाय तम् ।। पाणिग्रहार्थमधुना लोकानां स्वस्तयेऽमराः।। ३२।।
mahādevaṃ prārthayāmo girijāprāpaṇāya tam || pāṇigrahārthamadhunā lokānāṃ svastaye'marāḥ|| 32||
वरं दातुं शिवायै हि देवदेव पिनाकधृक् ।। यथा चेष्यति तत्रैव करिष्यामोऽधुना हि तत्।। २३।
varaṃ dātuṃ śivāyai hi devadeva pinākadhṛk || yathā ceṣyati tatraiva kariṣyāmo'dhunā hi tat|| 23|
तस्माद्वयं गमिष्यामो यत्र रुद्रो महाप्रभुः ।। तपसोग्रेण संयुक्तोऽद्यास्ते परममंगलः ।। ३४ ।।
tasmādvayaṃ gamiṣyāmo yatra rudro mahāprabhuḥ || tapasogreṇa saṃyukto'dyāste paramamaṃgalaḥ || 34 ||
।। ब्रह्मोवाच ।।
विष्णोस्तद्वचनं श्रुत्वा सर्व ऊचुस्सुरादयः ।। महाभीता हठात् क्रुद्धाद्दग्धुकामात् लयंकरात् ।। ३५ ।।
viṣṇostadvacanaṃ śrutvā sarva ūcussurādayaḥ || mahābhītā haṭhāt kruddhāddagdhukāmāt layaṃkarāt || 35 ||
देवा ऊचुः ।।
महाभयंकरं क्रुद्धं कालानलसमप्रभम् ।। न यास्यामो वयं सर्वे विरूपाक्षं महाप्रभम् ।। ३६ ।।
mahābhayaṃkaraṃ kruddhaṃ kālānalasamaprabham || na yāsyāmo vayaṃ sarve virūpākṣaṃ mahāprabham || 36 ||
यथा दग्धः पुरा तेन मदनो दुरतिक्रमः ।। तथैव क्रोधयुक्तो नः स धक्ष्यति न संशयः ।। ३७ ।।
yathā dagdhaḥ purā tena madano duratikramaḥ || tathaiva krodhayukto naḥ sa dhakṣyati na saṃśayaḥ || 37 ||
ब्रह्मोवाच ।।
तदाकर्ण्य वचस्तेषां शक्रादीनां रमेश्वरः ।। सांत्वयंस्तान्सुरान्सर्वान्प्रोवाच स हरिर्मुने ।। ३८ ।।
tadākarṇya vacasteṣāṃ śakrādīnāṃ rameśvaraḥ || sāṃtvayaṃstānsurānsarvānprovāca sa harirmune || 38 ||
।। हरिरुवाच ।।
हे सुरा मद्वचः प्रीत्या शृणुतादरतोऽखिलाः ।। न वो धक्ष्यति स स्वामी देवानां भयनाशनः ।। ३९ ।।
he surā madvacaḥ prītyā śṛṇutādarato'khilāḥ || na vo dhakṣyati sa svāmī devānāṃ bhayanāśanaḥ || 39 ||
तस्माद्भवद्भिर्गंतव्यं मया सार्द्धं विचक्षणैः ।। शंभुं शुभकरं मत्वा शरणं तस्य सुप्रभो ।। 2.3.23.४०।।
tasmādbhavadbhirgaṃtavyaṃ mayā sārddhaṃ vicakṣaṇaiḥ || śaṃbhuṃ śubhakaraṃ matvā śaraṇaṃ tasya suprabho || 2.3.23.40||
शिवं पुराणं पुरुषमधीशं वरेण्यरूपं हि परं पुराणम् ।। तपोजुषाणां परमात्मरूपं परात्परं तं शरणं व्रजामः ।। ४१ ।।
śivaṃ purāṇaṃ puruṣamadhīśaṃ vareṇyarūpaṃ hi paraṃ purāṇam || tapojuṣāṇāṃ paramātmarūpaṃ parātparaṃ taṃ śaraṇaṃ vrajāmaḥ || 41 ||
ब्रह्मोवाच ।।
एवमुक्तास्तदा देवा विष्णुना प्रभवि ष्णुना ।। जग्मुस्सर्वे तेन सह द्रष्टुकामाः पिनाकिनम् ।। ४२।।
evamuktāstadā devā viṣṇunā prabhavi ṣṇunā || jagmussarve tena saha draṣṭukāmāḥ pinākinam || 42||
प्रथमं शैलपुत्र्यास्तत्तपो द्रष्टुं तदाश्रमम् ।। जग्मुर्मार्गवशात्सर्वे विष्ण्वाद्यस्सकुतूहलाः ।। ४३ ।।
prathamaṃ śailaputryāstattapo draṣṭuṃ tadāśramam || jagmurmārgavaśātsarve viṣṇvādyassakutūhalāḥ || 43 ||
पार्वत्यास्तु तपो दृष्ट्वा तेजसा व्यापृतास्तदा ।। प्रणेमुस्तां जगद्धात्रीं तेजोरूपां तपः स्थिताम् ।। ४४ ।।
pārvatyāstu tapo dṛṣṭvā tejasā vyāpṛtāstadā || praṇemustāṃ jagaddhātrīṃ tejorūpāṃ tapaḥ sthitām || 44 ||
प्रशंसंतस्तपस्तस्यास्साक्षात्सिद्धितनोस्सुराः ।। जग्मुस्तत्र तदा ते च यत्रास्ते वृषभध्वजः ।। ४५ ।।
praśaṃsaṃtastapastasyāssākṣātsiddhitanossurāḥ || jagmustatra tadā te ca yatrāste vṛṣabhadhvajaḥ || 45 ||
तत्र गत्वा च ते देवास्त्वां मुने प्रैषयंस्तदा ।। पश्यतो दूरतस्तस्थुः कामभस्मकृतोहरात् ।। ४६।।
tatra gatvā ca te devāstvāṃ mune praiṣayaṃstadā || paśyato dūratastasthuḥ kāmabhasmakṛtoharāt || 46||
नारद त्वं शिवस्थानं तदा गत्वाऽभयस्सदा ।। शिवभक्तो विशेषेण प्रसन्नं दृष्टवान् प्रभुम् ।। ४७।।
nārada tvaṃ śivasthānaṃ tadā gatvā'bhayassadā || śivabhakto viśeṣeṇa prasannaṃ dṛṣṭavān prabhum || 47||
पुनरागत्य यत्नेन देवानाहूय तांस्ततः ।। निनाय शंकरस्थानं तदा विष्ण्वादिकान्मुने ।। ४८ ।।
punarāgatya yatnena devānāhūya tāṃstataḥ || nināya śaṃkarasthānaṃ tadā viṣṇvādikānmune || 48 ||
अथ विष्ण्वादयस्सर्वे तत्र गत्वा शिवं प्रभुम् ।। ददृशुस्सुखमासीनं प्रसन्नं भक्तवत्सलम् ।। ४९।।
atha viṣṇvādayassarve tatra gatvā śivaṃ prabhum || dadṛśussukhamāsīnaṃ prasannaṃ bhaktavatsalam || 49||
योगपट्टस्थितं शंभुं गणैश्च परिवारितम् ।। तपोरूपं दधानं च परमेश्वररूपिणम्।। 2.3.23.५०।।
yogapaṭṭasthitaṃ śaṃbhuṃ gaṇaiśca parivāritam || taporūpaṃ dadhānaṃ ca parameśvararūpiṇam|| 2.3.23.50||
ततो विष्णुर्मयान्ये च सुरसिद्धमुनीश्वराः।। प्रणम्य तुष्टुवुस्सूक्तैर्वेदोपनिषदन्वितैः।। ५१।।
tato viṣṇurmayānye ca surasiddhamunīśvarāḥ|| praṇamya tuṣṭuvussūktairvedopaniṣadanvitaiḥ|| 51||
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां तुतीये पार्वतीखंडे पार्वतीसांत्वनशिवदेवदर्शनवर्णनं नाम त्रयोविंशोऽध्यायः।। २३।।
iti śrīśivamahāpurāṇe dvitīyāyāṃ rudrasaṃhitāyāṃ tutīye pārvatīkhaṃḍe pārvatīsāṃtvanaśivadevadarśanavarṇanaṃ nāma trayoviṃśo'dhyāyaḥ|| 23||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
