श्रुत्वा व्योमगिरं दक्षः किमकार्षीत्तदाऽबुधः ।। अन्ये च कृतवंतः किं ततश्च किमभूद्वद ।। १ ।।
śrutvā vyomagiraṃ dakṣaḥ kimakārṣīttadā'budhaḥ || anye ca kṛtavaṃtaḥ kiṃ tataśca kimabhūdvada || 1 ||
नारद उवाच ।।
पराजिताः शिवगणा भृगुमंत्रबलेन वै ।। किमकार्षुः कुत्र गतास्तत्त्वं वद महामते ।। २
parājitāḥ śivagaṇā bhṛgumaṃtrabalena vai || kimakārṣuḥ kutra gatāstattvaṃ vada mahāmate || 2
ब्रह्मोवाच ।।
श्रुत्वा व्योमगिरं सर्वे विस्मिताश्च सुरादयः ।। नावोचत्किंचिदपि ते तिष्ठन्तस्तु विमोहिताः ।। ३।।
śrutvā vyomagiraṃ sarve vismitāśca surādayaḥ || nāvocatkiṃcidapi te tiṣṭhantastu vimohitāḥ || 3||
पलायमाना ये वीरा भृगुमंत्रबलेन ते ।। अवशिष्टा श्शिवगणाश्शिवं शरणमाययुः ।। ४।।
palāyamānā ye vīrā bhṛgumaṃtrabalena te || avaśiṣṭā śśivagaṇāśśivaṃ śaraṇamāyayuḥ || 4||
सर्वं निवेदयामासू रुद्रायामिततेजसे ।। चरित्रं च तथाभूतं सुप्रणम्यादराच्च ते ।। ५ ।।
sarvaṃ nivedayāmāsū rudrāyāmitatejase || caritraṃ ca tathābhūtaṃ supraṇamyādarācca te || 5 ||
गणा ऊचुः ।।
देवदेव महादेव पाहि नश्शरणागतान्।। संशृण्वादरतो नाथ सती वार्तां च विस्तरात् ।। ६ ।।
devadeva mahādeva pāhi naśśaraṇāgatān|| saṃśṛṇvādarato nātha satī vārtāṃ ca vistarāt || 6 ||
गर्वितेन महेशानदक्षेन सुदुरात्मना ।। अवमानः कृतस्सत्याऽनादरो निर्जरैस्तथा ।। ७ ।।
garvitena maheśānadakṣena sudurātmanā || avamānaḥ kṛtassatyā'nādaro nirjaraistathā || 7 ||
तुभ्यं भागमदात्रो स देवेभ्यश्च प्रदत्तवान् ।। दुर्वचांस्यवदत्प्रोच्चैर्दुष्टो दक्षस्सुगर्वितः ।। ८ ।।
tubhyaṃ bhāgamadātro sa devebhyaśca pradattavān || durvacāṃsyavadatproccairduṣṭo dakṣassugarvitaḥ || 8 ||
ततो दृष्ट्वा न ते भागं यज्ञेऽकुप्यत्सती प्रभो ।। विनिंद्य बहुशस्तातमधाक्षीत्स्वतनुं तदा ।। ९।।
tato dṛṣṭvā na te bhāgaṃ yajñe'kupyatsatī prabho || viniṃdya bahuśastātamadhākṣītsvatanuṃ tadā || 9||
गणास्त्वयुतसंख्याका मृतास्तत्र विलज्जया ।। स्वांगान्याछिद्य शस्त्रैश्च क्रुध्याम ह्यपरे वयम् ।। 2.2.32.१० ।।
gaṇāstvayutasaṃkhyākā mṛtāstatra vilajjayā || svāṃgānyāchidya śastraiśca krudhyāma hyapare vayam || 2.2.32.10 ||
तद्यज्ञे ध्वंसितुं वेगात्सन्नद्धास्तु भयावहाः ।। तिरस्कृता हि भृगुणा स्वप्रभावाद्विरोधिना ।। ११ ।।
tadyajñe dhvaṃsituṃ vegātsannaddhāstu bhayāvahāḥ || tiraskṛtā hi bhṛguṇā svaprabhāvādvirodhinā || 11 ||
ते वयं शरणं प्राप्तास्तव विश्वंभर प्रभो ।। निर्भयान् कुरु नस्तस्माद्दयमानभवाद्भयात् ।। १२ ।।
te vayaṃ śaraṇaṃ prāptāstava viśvaṃbhara prabho || nirbhayān kuru nastasmāddayamānabhavādbhayāt || 12 ||
अपमानं विशेषेण तस्मिन् यज्ञे महाप्रभो ।। दक्षाद्यास्तेऽखिला दुष्टा अकुर्वन् गर्विता अति ।। १३ ।।
apamānaṃ viśeṣeṇa tasmin yajñe mahāprabho || dakṣādyāste'khilā duṣṭā akurvan garvitā ati || 13 ||
इत्युक्तं निखिलं वृत्तं स्वेषां सत्याश्च नारद ।। तेषां च मूढबुद्धीनां यथेच्छसि तथा कुरु ।। १४ ।।
ityuktaṃ nikhilaṃ vṛttaṃ sveṣāṃ satyāśca nārada || teṣāṃ ca mūḍhabuddhīnāṃ yathecchasi tathā kuru || 14 ||
ब्रह्मोवाच ।।
इत्याकर्ण्यवचस्तस्य स्वगणानां वचः प्रभुः ।। सस्मार नारदं सर्वं ज्ञातुं तच्चरितं लघु ।। १५ ।।
ityākarṇyavacastasya svagaṇānāṃ vacaḥ prabhuḥ || sasmāra nāradaṃ sarvaṃ jñātuṃ taccaritaṃ laghu || 15 ||
आगतस्त्वं द्रुतं तत्र देवर्षे दिव्यदर्शन ।। प्रणम्य शंकरं भक्त्या सांजलिस्तत्र तस्थिवान् ।। १६ ।।
āgatastvaṃ drutaṃ tatra devarṣe divyadarśana || praṇamya śaṃkaraṃ bhaktyā sāṃjalistatra tasthivān || 16 ||
त्वां प्रशस्याथ स स्वामी सत्या वार्त्तां च पृष्टवान् ।। दक्षयज्ञगताया वै परं च चरितं तथा ।। १७।।
tvāṃ praśasyātha sa svāmī satyā vārttāṃ ca pṛṣṭavān || dakṣayajñagatāyā vai paraṃ ca caritaṃ tathā || 17||
पृष्टेन शंभुना तात त्वयाश्वेव शिवात्मना।। तत्सर्वं कथितं वृतं जातं दक्षाध्वरे हि यत् ।। १८।।
pṛṣṭena śaṃbhunā tāta tvayāśveva śivātmanā|| tatsarvaṃ kathitaṃ vṛtaṃ jātaṃ dakṣādhvare hi yat || 18||
तदाकर्ण्येश्वरो वाक्यं मुने तत्त्वन्मुखोदितम् ।। चुकोपातिद्रुतं रुद्रो महारौद्रपराक्रमः।। १९।।
tadākarṇyeśvaro vākyaṃ mune tattvanmukhoditam || cukopātidrutaṃ rudro mahāraudraparākramaḥ|| 19||
उत्पाट्यैकां जटां रुद्रो लोकसंहारकारकः ।। आस्फालयामास रुषा पर्वतस्य तदोपरि ।। 2.2.32.२० ।।
utpāṭyaikāṃ jaṭāṃ rudro lokasaṃhārakārakaḥ || āsphālayāmāsa ruṣā parvatasya tadopari || 2.2.32.20 ||
तोदनाच्च द्विधा भूता सा जटा च मुने प्रभोः ।। संबभूव महारावो महाप्रलयभीषणः ।। ।। २१ ।।
todanācca dvidhā bhūtā sā jaṭā ca mune prabhoḥ || saṃbabhūva mahārāvo mahāpralayabhīṣaṇaḥ || || 21 ||
तज्जटायास्समुद्भूतो वीरभद्रो महाबलः ।। पूर्वभागेन देवर्षे महाभीमो गणाग्रणीः ।। २२ ।।
tajjaṭāyāssamudbhūto vīrabhadro mahābalaḥ || pūrvabhāgena devarṣe mahābhīmo gaṇāgraṇīḥ || 22 ||
स भूमिं विश्वतो वृत्त्वात्यतिष्ठद्दशांगुलम् ।। प्रलयानलसंकाशः प्रोन्नतो दोस्सहस्रवान् ।। २३।।
sa bhūmiṃ viśvato vṛttvātyatiṣṭhaddaśāṃgulam || pralayānalasaṃkāśaḥ pronnato dossahasravān || 23||
कोपनिश्वासतस्तत्र महारुद्रस्य चेशितुः ।। जातं ज्वराणां शतकं संनिपातास्त्रयोदश ।। २४।।
kopaniśvāsatastatra mahārudrasya ceśituḥ || jātaṃ jvarāṇāṃ śatakaṃ saṃnipātāstrayodaśa || 24||
महाकाली समुत्पन्ना तज्जटापरभा गतः ।। महाभयंकरा तात भूतकोटिभिरावृता ।। २५।।
mahākālī samutpannā tajjaṭāparabhā gataḥ || mahābhayaṃkarā tāta bhūtakoṭibhirāvṛtā || 25||
सर्वे मूर्त्तिधराः क्रूराः स्वर लोकभयंकराः ।। स्वतेजसा प्रज्वलंतो दहंत इव सर्वतः ।। २६ ।।
sarve mūrttidharāḥ krūrāḥ svara lokabhayaṃkarāḥ || svatejasā prajvalaṃto dahaṃta iva sarvataḥ || 26 ||
अथ वीरो वीरभद्रः प्रणम्य परमेश्वरम्।। कृतांजलिपुटः प्राह वाक्यं वाक्यविशारदः ।। २७।।
atha vīro vīrabhadraḥ praṇamya parameśvaram|| kṛtāṃjalipuṭaḥ prāha vākyaṃ vākyaviśāradaḥ || 27||
वीरभद्र उवाच ।।
महारुद्र महारौद्र सोमसूर्याग्निलोचन ।। किं कर्तव्यं मया कार्यं शीघ्रमाज्ञापय प्रभो ।। २८।।
mahārudra mahāraudra somasūryāgnilocana || kiṃ kartavyaṃ mayā kāryaṃ śīghramājñāpaya prabho || 28||
शोषणीयाः किमीशान क्षणार्द्धेनैव सिंधवः ।। पेषणीयाः किमीशान क्षणार्द्धेनैव पर्वताः ।। २९।।
śoṣaṇīyāḥ kimīśāna kṣaṇārddhenaiva siṃdhavaḥ || peṣaṇīyāḥ kimīśāna kṣaṇārddhenaiva parvatāḥ || 29||
क्षणेन भस्मसात्कुर्यां ब्रह्मांडमुत किं हर ।। क्षणेन भस्मसात्कुर्याम्सुरान्वा किं मुनीश्वरान् ।। 2.2.32.३०।।
kṣaṇena bhasmasātkuryāṃ brahmāṃḍamuta kiṃ hara || kṣaṇena bhasmasātkuryāmsurānvā kiṃ munīśvarān || 2.2.32.30||
व्याश्वासः सर्वलोकानां किमु चार्यो हि शंकर ।। कर्तव्य किमुतेशान सर्वप्राणिविहिंसनम् ।। ३१।।
vyāśvāsaḥ sarvalokānāṃ kimu cāryo hi śaṃkara || kartavya kimuteśāna sarvaprāṇivihiṃsanam || 31||
ममाशक्यं न कुत्रापि त्वत्प्रसादान्महेश्वर ।। पराक्रमेण मत्तुल्यो न भूतो न भविष्यति ।। ३२ ।।
mamāśakyaṃ na kutrāpi tvatprasādānmaheśvara || parākrameṇa mattulyo na bhūto na bhaviṣyati || 32 ||
यत्र यत्कार्यमुद्दिश्य प्रेषयिष्यसि मां प्रभो ।। तत्कार्यं साधयाम्येव सत्वरं त्वत्प्रसादतः।। ३३।।
yatra yatkāryamuddiśya preṣayiṣyasi māṃ prabho || tatkāryaṃ sādhayāmyeva satvaraṃ tvatprasādataḥ|| 33||
क्षुद्रास्तरंति लोकाब्धिं शासनाच्छंकरस्य ते ।। हरातोहं न किं तर्तुं महापत्सागरं क्षमः ।। ३४ ।।
kṣudrāstaraṃti lokābdhiṃ śāsanācchaṃkarasya te || harātohaṃ na kiṃ tartuṃ mahāpatsāgaraṃ kṣamaḥ || 34 ||
त्वत्प्रेषिततृणेनापि महत्कार्यं मयत्नतः ।। क्षणेन शक्यते कर्तुं शंकरात्र न संशयः ।। ३५।।
tvatpreṣitatṛṇenāpi mahatkāryaṃ mayatnataḥ || kṣaṇena śakyate kartuṃ śaṃkarātra na saṃśayaḥ || 35||
लीलामात्रेण ते शंभो कार्यं यद्यपि सिद्ध्यति ।। तथाप्यहं प्रेषणीयो तवैवानुग्रहो ह्ययम् ।। ३६ ।।
līlāmātreṇa te śaṃbho kāryaṃ yadyapi siddhyati || tathāpyahaṃ preṣaṇīyo tavaivānugraho hyayam || 36 ||
शक्तिरेतादृशी शंभो ममापि त्वदनुग्रहात् ।। विना शक्तिर्न कस्यापि शंकर त्वदनुग्रहात् ।। ३७ ।।
śaktiretādṛśī śaṃbho mamāpi tvadanugrahāt || vinā śaktirna kasyāpi śaṃkara tvadanugrahāt || 37 ||
त्वदाज्ञया विना कोपि तृणादीनपि वस्तुतः ।। नैव चालयितुं शक्तस्सत्यमेतन्न संशयः ।। ३८ ।।
tvadājñayā vinā kopi tṛṇādīnapi vastutaḥ || naiva cālayituṃ śaktassatyametanna saṃśayaḥ || 38 ||
शंभो नियम्यास्सर्वेपि देवाद्यास्ते महेश्वर ।। तथैवाहं नियम्यस्ते नियंतुस्सर्वदेहिनाम् ।। ३९ ।।
śaṃbho niyamyāssarvepi devādyāste maheśvara || tathaivāhaṃ niyamyaste niyaṃtussarvadehinām || 39 ||
प्रणतोस्मि महादेव भूयोपि प्रणतोस्म्यहम् ।। प्रेषय स्वेष्ट सिद्ध्यर्थं मामद्य हर सत्वरम् ।। 2.2.32.४० ।।
praṇatosmi mahādeva bhūyopi praṇatosmyaham || preṣaya sveṣṭa siddhyarthaṃ māmadya hara satvaram || 2.2.32.40 ||
स्पंदोपि जायते शंभो सख्यांगानां मुहुर्मुहुः ।। भविष्यत्यद्य विजयो मामतः प्रेषय प्रभो ।। ४१ ।।
spaṃdopi jāyate śaṃbho sakhyāṃgānāṃ muhurmuhuḥ || bhaviṣyatyadya vijayo māmataḥ preṣaya prabho || 41 ||
हर्षोत्साहविशेषोपि जायते मम कश्चन ।। शंभो त्वत्पादकमले संसक्तश्च मनो मम ।। ४२ ।।
harṣotsāhaviśeṣopi jāyate mama kaścana || śaṃbho tvatpādakamale saṃsaktaśca mano mama || 42 ||
भविष्यति प्रतिपदं शुभसंतानसंततिः ।। ४३ ।।
bhaviṣyati pratipadaṃ śubhasaṃtānasaṃtatiḥ || 43 ||
तस्यैव विजयो नित्यं तस्यैव शुभमन्वहम् ।। यस्य शंभौ दृढा भक्तिस्त्वयि शोभनसंश्रये ।। ४४।।
tasyaiva vijayo nityaṃ tasyaiva śubhamanvaham || yasya śaṃbhau dṛḍhā bhaktistvayi śobhanasaṃśraye || 44||
ब्रह्मोवाच ।।
इत्युक्तं तद्वचः श्रुत्वा संतुष्टो मंगलापतिः ।। वीरभद्र जयेति त्वं प्रोक्ताशीः प्राह तं पुनः ।। ४५ ।।
ityuktaṃ tadvacaḥ śrutvā saṃtuṣṭo maṃgalāpatiḥ || vīrabhadra jayeti tvaṃ proktāśīḥ prāha taṃ punaḥ || 45 ||
महेश्वर उवाच ।।
शृणु मद्वचनं तात वीरभद्र सुचेतसा ।। करणीयं प्रयत्नेन तद्द्रुतं मे प्रतोषकम् ।। ४६ ।।
śṛṇu madvacanaṃ tāta vīrabhadra sucetasā || karaṇīyaṃ prayatnena taddrutaṃ me pratoṣakam || 46 ||
यागं कर्तुं समुद्युक्तो दक्षो विधिसुतः खलः ।। मद्विरोधी विशेषेण महागर्वोऽबुधोऽधुना ।। ४७ ।।
yāgaṃ kartuṃ samudyukto dakṣo vidhisutaḥ khalaḥ || madvirodhī viśeṣeṇa mahāgarvo'budho'dhunā || 47 ||
तन्मखं भस्मसात्कृत्वा सयागपरिवारकम् ।। पुनरायाहि मत्स्थानं सत्वरं गणसत्तम ।। ४८।।
tanmakhaṃ bhasmasātkṛtvā sayāgaparivārakam || punarāyāhi matsthānaṃ satvaraṃ gaṇasattama || 48||
सुरा भवंतु गंधर्वा यक्षा वान्ये च केचन ।। तानप्यद्यैव सहसा भस्मसात्कुरु सत्वरम्।। ४९।।
surā bhavaṃtu gaṃdharvā yakṣā vānye ca kecana || tānapyadyaiva sahasā bhasmasātkuru satvaram|| 49||
तत्रास्तु विष्णुर्ब्रह्मा वा शचीशो वा यमोपि वा ।। अपि चाद्यैव तान्सर्वान्पातयस्व प्रयत्नतः ।। 2.2.32.५० ।।
tatrāstu viṣṇurbrahmā vā śacīśo vā yamopi vā || api cādyaiva tānsarvānpātayasva prayatnataḥ || 2.2.32.50 ||
सुरा भवंतु गंधर्वा यक्षा वान्ये च केचन ।। तानप्यद्यैव सहसा भस्मसात्कुरु सत्वरम् ।। ५१ ।।
surā bhavaṃtu gaṃdharvā yakṣā vānye ca kecana || tānapyadyaiva sahasā bhasmasātkuru satvaram || 51 ||
दधीचिकृतमुल्लंघ्य शपथं मयि तत्र ये ।। तिष्ठंति ते प्रयत्नेन ज्वालनीयास्त्वया ध्रुवम् ।। ५२ ।।
dadhīcikṛtamullaṃghya śapathaṃ mayi tatra ye || tiṣṭhaṃti te prayatnena jvālanīyāstvayā dhruvam || 52 ||
प्रमथाश्चागमिष्यंति यदि विष्ण्वादयो भ्रमात् ।। नानाकर्षणमंत्रेण ज्वालयानीय सत्वरम् ।। ५३ ।।
pramathāścāgamiṣyaṃti yadi viṣṇvādayo bhramāt || nānākarṣaṇamaṃtreṇa jvālayānīya satvaram || 53 ||
ये तत्रोल्लंघ्य शपथं मदीयं गर्विताः स्थिताः ।। ते हि मद्द्रोहिणोऽतस्तान् ज्वालयानलमालया ।। ५४ ।।
ye tatrollaṃghya śapathaṃ madīyaṃ garvitāḥ sthitāḥ || te hi maddrohiṇo'tastān jvālayānalamālayā || 54 ||
सपत्नीकान्ससारांश्च दक्षयागस्थलस्थितान् ।। प्रज्वाल्य भस्मसात्कृत्वा पुनरायाहि सत्वरम् ।। ५५।।
sapatnīkānsasārāṃśca dakṣayāgasthalasthitān || prajvālya bhasmasātkṛtvā punarāyāhi satvaram || 55||
तत्र त्वयि गते देवा विश्वाद्य अपि सादरम् ।। स्तोष्यंति त्वां तदाप्याशु ज्वालया ज्वालयैव तान् ।। ५६।।
tatra tvayi gate devā viśvādya api sādaram || stoṣyaṃti tvāṃ tadāpyāśu jvālayā jvālayaiva tān || 56||
देवानपि कृतद्रोहान् ज्वालामालासमाकुलः ।। ज्वालय ज्वलनैश्शीघ्रं माध्यायाध्यायपालकम् ।। ५७।।
devānapi kṛtadrohān jvālāmālāsamākulaḥ || jvālaya jvalanaiśśīghraṃ mādhyāyādhyāyapālakam || 57||
दक्षादीन्सकलांस्तत्र सपत्नीकान्सबांधवान् ।। प्रज्वाल्य वीर दक्षं नु सलीलं सलिलं पिब ।। ५८ ।।
dakṣādīnsakalāṃstatra sapatnīkānsabāṃdhavān || prajvālya vīra dakṣaṃ nu salīlaṃ salilaṃ piba || 58 ||
ब्रह्मोवाच ।।
इत्युक्तो रोषताम्राक्षो वेदमर्यादपालकः ।। विरराम महावीरं कालारिस्सकलेश्वरः ।। ५९।।
ityukto roṣatāmrākṣo vedamaryādapālakaḥ || virarāma mahāvīraṃ kālārissakaleśvaraḥ || 59||
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां द्वितीये सतीखंडे वीरभद्रोत्पत्तिशिवोपदेशवर्णनं नाम द्वात्रिंशोऽध्यायः ।। ३२।।
iti śrīśivamahāpurāṇe dvitīyāyāṃ rudrasaṃhitāyāṃ dvitīye satīkhaṃḍe vīrabhadrotpattiśivopadeśavarṇanaṃ nāma dvātriṃśo'dhyāyaḥ || 32||
श्रुत्वा व्योमगिरं दक्षः किमकार्षीत्तदाऽबुधः ।। अन्ये च कृतवंतः किं ततश्च किमभूद्वद ।। १ ।।
śrutvā vyomagiraṃ dakṣaḥ kimakārṣīttadā'budhaḥ || anye ca kṛtavaṃtaḥ kiṃ tataśca kimabhūdvada || 1 ||
नारद उवाच ।।
पराजिताः शिवगणा भृगुमंत्रबलेन वै ।। किमकार्षुः कुत्र गतास्तत्त्वं वद महामते ।। २
parājitāḥ śivagaṇā bhṛgumaṃtrabalena vai || kimakārṣuḥ kutra gatāstattvaṃ vada mahāmate || 2
ब्रह्मोवाच ।।
श्रुत्वा व्योमगिरं सर्वे विस्मिताश्च सुरादयः ।। नावोचत्किंचिदपि ते तिष्ठन्तस्तु विमोहिताः ।। ३।।
śrutvā vyomagiraṃ sarve vismitāśca surādayaḥ || nāvocatkiṃcidapi te tiṣṭhantastu vimohitāḥ || 3||
पलायमाना ये वीरा भृगुमंत्रबलेन ते ।। अवशिष्टा श्शिवगणाश्शिवं शरणमाययुः ।। ४।।
palāyamānā ye vīrā bhṛgumaṃtrabalena te || avaśiṣṭā śśivagaṇāśśivaṃ śaraṇamāyayuḥ || 4||
सर्वं निवेदयामासू रुद्रायामिततेजसे ।। चरित्रं च तथाभूतं सुप्रणम्यादराच्च ते ।। ५ ।।
sarvaṃ nivedayāmāsū rudrāyāmitatejase || caritraṃ ca tathābhūtaṃ supraṇamyādarācca te || 5 ||
गणा ऊचुः ।।
देवदेव महादेव पाहि नश्शरणागतान्।। संशृण्वादरतो नाथ सती वार्तां च विस्तरात् ।। ६ ।।
devadeva mahādeva pāhi naśśaraṇāgatān|| saṃśṛṇvādarato nātha satī vārtāṃ ca vistarāt || 6 ||
गर्वितेन महेशानदक्षेन सुदुरात्मना ।। अवमानः कृतस्सत्याऽनादरो निर्जरैस्तथा ।। ७ ।।
garvitena maheśānadakṣena sudurātmanā || avamānaḥ kṛtassatyā'nādaro nirjaraistathā || 7 ||
तुभ्यं भागमदात्रो स देवेभ्यश्च प्रदत्तवान् ।। दुर्वचांस्यवदत्प्रोच्चैर्दुष्टो दक्षस्सुगर्वितः ।। ८ ।।
tubhyaṃ bhāgamadātro sa devebhyaśca pradattavān || durvacāṃsyavadatproccairduṣṭo dakṣassugarvitaḥ || 8 ||
ततो दृष्ट्वा न ते भागं यज्ञेऽकुप्यत्सती प्रभो ।। विनिंद्य बहुशस्तातमधाक्षीत्स्वतनुं तदा ।। ९।।
tato dṛṣṭvā na te bhāgaṃ yajñe'kupyatsatī prabho || viniṃdya bahuśastātamadhākṣītsvatanuṃ tadā || 9||
गणास्त्वयुतसंख्याका मृतास्तत्र विलज्जया ।। स्वांगान्याछिद्य शस्त्रैश्च क्रुध्याम ह्यपरे वयम् ।। 2.2.32.१० ।।
gaṇāstvayutasaṃkhyākā mṛtāstatra vilajjayā || svāṃgānyāchidya śastraiśca krudhyāma hyapare vayam || 2.2.32.10 ||
तद्यज्ञे ध्वंसितुं वेगात्सन्नद्धास्तु भयावहाः ।। तिरस्कृता हि भृगुणा स्वप्रभावाद्विरोधिना ।। ११ ।।
tadyajñe dhvaṃsituṃ vegātsannaddhāstu bhayāvahāḥ || tiraskṛtā hi bhṛguṇā svaprabhāvādvirodhinā || 11 ||
ते वयं शरणं प्राप्तास्तव विश्वंभर प्रभो ।। निर्भयान् कुरु नस्तस्माद्दयमानभवाद्भयात् ।। १२ ।।
te vayaṃ śaraṇaṃ prāptāstava viśvaṃbhara prabho || nirbhayān kuru nastasmāddayamānabhavādbhayāt || 12 ||
अपमानं विशेषेण तस्मिन् यज्ञे महाप्रभो ।। दक्षाद्यास्तेऽखिला दुष्टा अकुर्वन् गर्विता अति ।। १३ ।।
apamānaṃ viśeṣeṇa tasmin yajñe mahāprabho || dakṣādyāste'khilā duṣṭā akurvan garvitā ati || 13 ||
इत्युक्तं निखिलं वृत्तं स्वेषां सत्याश्च नारद ।। तेषां च मूढबुद्धीनां यथेच्छसि तथा कुरु ।। १४ ।।
ityuktaṃ nikhilaṃ vṛttaṃ sveṣāṃ satyāśca nārada || teṣāṃ ca mūḍhabuddhīnāṃ yathecchasi tathā kuru || 14 ||
ब्रह्मोवाच ।।
इत्याकर्ण्यवचस्तस्य स्वगणानां वचः प्रभुः ।। सस्मार नारदं सर्वं ज्ञातुं तच्चरितं लघु ।। १५ ।।
ityākarṇyavacastasya svagaṇānāṃ vacaḥ prabhuḥ || sasmāra nāradaṃ sarvaṃ jñātuṃ taccaritaṃ laghu || 15 ||
आगतस्त्वं द्रुतं तत्र देवर्षे दिव्यदर्शन ।। प्रणम्य शंकरं भक्त्या सांजलिस्तत्र तस्थिवान् ।। १६ ।।
āgatastvaṃ drutaṃ tatra devarṣe divyadarśana || praṇamya śaṃkaraṃ bhaktyā sāṃjalistatra tasthivān || 16 ||
त्वां प्रशस्याथ स स्वामी सत्या वार्त्तां च पृष्टवान् ।। दक्षयज्ञगताया वै परं च चरितं तथा ।। १७।।
tvāṃ praśasyātha sa svāmī satyā vārttāṃ ca pṛṣṭavān || dakṣayajñagatāyā vai paraṃ ca caritaṃ tathā || 17||
पृष्टेन शंभुना तात त्वयाश्वेव शिवात्मना।। तत्सर्वं कथितं वृतं जातं दक्षाध्वरे हि यत् ।। १८।।
pṛṣṭena śaṃbhunā tāta tvayāśveva śivātmanā|| tatsarvaṃ kathitaṃ vṛtaṃ jātaṃ dakṣādhvare hi yat || 18||
तदाकर्ण्येश्वरो वाक्यं मुने तत्त्वन्मुखोदितम् ।। चुकोपातिद्रुतं रुद्रो महारौद्रपराक्रमः।। १९।।
tadākarṇyeśvaro vākyaṃ mune tattvanmukhoditam || cukopātidrutaṃ rudro mahāraudraparākramaḥ|| 19||
उत्पाट्यैकां जटां रुद्रो लोकसंहारकारकः ।। आस्फालयामास रुषा पर्वतस्य तदोपरि ।। 2.2.32.२० ।।
utpāṭyaikāṃ jaṭāṃ rudro lokasaṃhārakārakaḥ || āsphālayāmāsa ruṣā parvatasya tadopari || 2.2.32.20 ||
तोदनाच्च द्विधा भूता सा जटा च मुने प्रभोः ।। संबभूव महारावो महाप्रलयभीषणः ।। ।। २१ ।।
todanācca dvidhā bhūtā sā jaṭā ca mune prabhoḥ || saṃbabhūva mahārāvo mahāpralayabhīṣaṇaḥ || || 21 ||
तज्जटायास्समुद्भूतो वीरभद्रो महाबलः ।। पूर्वभागेन देवर्षे महाभीमो गणाग्रणीः ।। २२ ।।
tajjaṭāyāssamudbhūto vīrabhadro mahābalaḥ || pūrvabhāgena devarṣe mahābhīmo gaṇāgraṇīḥ || 22 ||
स भूमिं विश्वतो वृत्त्वात्यतिष्ठद्दशांगुलम् ।। प्रलयानलसंकाशः प्रोन्नतो दोस्सहस्रवान् ।। २३।।
sa bhūmiṃ viśvato vṛttvātyatiṣṭhaddaśāṃgulam || pralayānalasaṃkāśaḥ pronnato dossahasravān || 23||
कोपनिश्वासतस्तत्र महारुद्रस्य चेशितुः ।। जातं ज्वराणां शतकं संनिपातास्त्रयोदश ।। २४।।
kopaniśvāsatastatra mahārudrasya ceśituḥ || jātaṃ jvarāṇāṃ śatakaṃ saṃnipātāstrayodaśa || 24||
महाकाली समुत्पन्ना तज्जटापरभा गतः ।। महाभयंकरा तात भूतकोटिभिरावृता ।। २५।।
mahākālī samutpannā tajjaṭāparabhā gataḥ || mahābhayaṃkarā tāta bhūtakoṭibhirāvṛtā || 25||
सर्वे मूर्त्तिधराः क्रूराः स्वर लोकभयंकराः ।। स्वतेजसा प्रज्वलंतो दहंत इव सर्वतः ।। २६ ।।
sarve mūrttidharāḥ krūrāḥ svara lokabhayaṃkarāḥ || svatejasā prajvalaṃto dahaṃta iva sarvataḥ || 26 ||
अथ वीरो वीरभद्रः प्रणम्य परमेश्वरम्।। कृतांजलिपुटः प्राह वाक्यं वाक्यविशारदः ।। २७।।
atha vīro vīrabhadraḥ praṇamya parameśvaram|| kṛtāṃjalipuṭaḥ prāha vākyaṃ vākyaviśāradaḥ || 27||
वीरभद्र उवाच ।।
महारुद्र महारौद्र सोमसूर्याग्निलोचन ।। किं कर्तव्यं मया कार्यं शीघ्रमाज्ञापय प्रभो ।। २८।।
mahārudra mahāraudra somasūryāgnilocana || kiṃ kartavyaṃ mayā kāryaṃ śīghramājñāpaya prabho || 28||
शोषणीयाः किमीशान क्षणार्द्धेनैव सिंधवः ।। पेषणीयाः किमीशान क्षणार्द्धेनैव पर्वताः ।। २९।।
śoṣaṇīyāḥ kimīśāna kṣaṇārddhenaiva siṃdhavaḥ || peṣaṇīyāḥ kimīśāna kṣaṇārddhenaiva parvatāḥ || 29||
क्षणेन भस्मसात्कुर्यां ब्रह्मांडमुत किं हर ।। क्षणेन भस्मसात्कुर्याम्सुरान्वा किं मुनीश्वरान् ।। 2.2.32.३०।।
kṣaṇena bhasmasātkuryāṃ brahmāṃḍamuta kiṃ hara || kṣaṇena bhasmasātkuryāmsurānvā kiṃ munīśvarān || 2.2.32.30||
व्याश्वासः सर्वलोकानां किमु चार्यो हि शंकर ।। कर्तव्य किमुतेशान सर्वप्राणिविहिंसनम् ।। ३१।।
vyāśvāsaḥ sarvalokānāṃ kimu cāryo hi śaṃkara || kartavya kimuteśāna sarvaprāṇivihiṃsanam || 31||
ममाशक्यं न कुत्रापि त्वत्प्रसादान्महेश्वर ।। पराक्रमेण मत्तुल्यो न भूतो न भविष्यति ।। ३२ ।।
mamāśakyaṃ na kutrāpi tvatprasādānmaheśvara || parākrameṇa mattulyo na bhūto na bhaviṣyati || 32 ||
यत्र यत्कार्यमुद्दिश्य प्रेषयिष्यसि मां प्रभो ।। तत्कार्यं साधयाम्येव सत्वरं त्वत्प्रसादतः।। ३३।।
yatra yatkāryamuddiśya preṣayiṣyasi māṃ prabho || tatkāryaṃ sādhayāmyeva satvaraṃ tvatprasādataḥ|| 33||
क्षुद्रास्तरंति लोकाब्धिं शासनाच्छंकरस्य ते ।। हरातोहं न किं तर्तुं महापत्सागरं क्षमः ।। ३४ ।।
kṣudrāstaraṃti lokābdhiṃ śāsanācchaṃkarasya te || harātohaṃ na kiṃ tartuṃ mahāpatsāgaraṃ kṣamaḥ || 34 ||
त्वत्प्रेषिततृणेनापि महत्कार्यं मयत्नतः ।। क्षणेन शक्यते कर्तुं शंकरात्र न संशयः ।। ३५।।
tvatpreṣitatṛṇenāpi mahatkāryaṃ mayatnataḥ || kṣaṇena śakyate kartuṃ śaṃkarātra na saṃśayaḥ || 35||
लीलामात्रेण ते शंभो कार्यं यद्यपि सिद्ध्यति ।। तथाप्यहं प्रेषणीयो तवैवानुग्रहो ह्ययम् ।। ३६ ।।
līlāmātreṇa te śaṃbho kāryaṃ yadyapi siddhyati || tathāpyahaṃ preṣaṇīyo tavaivānugraho hyayam || 36 ||
शक्तिरेतादृशी शंभो ममापि त्वदनुग्रहात् ।। विना शक्तिर्न कस्यापि शंकर त्वदनुग्रहात् ।। ३७ ।।
śaktiretādṛśī śaṃbho mamāpi tvadanugrahāt || vinā śaktirna kasyāpi śaṃkara tvadanugrahāt || 37 ||
त्वदाज्ञया विना कोपि तृणादीनपि वस्तुतः ।। नैव चालयितुं शक्तस्सत्यमेतन्न संशयः ।। ३८ ।।
tvadājñayā vinā kopi tṛṇādīnapi vastutaḥ || naiva cālayituṃ śaktassatyametanna saṃśayaḥ || 38 ||
शंभो नियम्यास्सर्वेपि देवाद्यास्ते महेश्वर ।। तथैवाहं नियम्यस्ते नियंतुस्सर्वदेहिनाम् ।। ३९ ।।
śaṃbho niyamyāssarvepi devādyāste maheśvara || tathaivāhaṃ niyamyaste niyaṃtussarvadehinām || 39 ||
प्रणतोस्मि महादेव भूयोपि प्रणतोस्म्यहम् ।। प्रेषय स्वेष्ट सिद्ध्यर्थं मामद्य हर सत्वरम् ।। 2.2.32.४० ।।
praṇatosmi mahādeva bhūyopi praṇatosmyaham || preṣaya sveṣṭa siddhyarthaṃ māmadya hara satvaram || 2.2.32.40 ||
स्पंदोपि जायते शंभो सख्यांगानां मुहुर्मुहुः ।। भविष्यत्यद्य विजयो मामतः प्रेषय प्रभो ।। ४१ ।।
spaṃdopi jāyate śaṃbho sakhyāṃgānāṃ muhurmuhuḥ || bhaviṣyatyadya vijayo māmataḥ preṣaya prabho || 41 ||
हर्षोत्साहविशेषोपि जायते मम कश्चन ।। शंभो त्वत्पादकमले संसक्तश्च मनो मम ।। ४२ ।।
harṣotsāhaviśeṣopi jāyate mama kaścana || śaṃbho tvatpādakamale saṃsaktaśca mano mama || 42 ||
भविष्यति प्रतिपदं शुभसंतानसंततिः ।। ४३ ।।
bhaviṣyati pratipadaṃ śubhasaṃtānasaṃtatiḥ || 43 ||
तस्यैव विजयो नित्यं तस्यैव शुभमन्वहम् ।। यस्य शंभौ दृढा भक्तिस्त्वयि शोभनसंश्रये ।। ४४।।
tasyaiva vijayo nityaṃ tasyaiva śubhamanvaham || yasya śaṃbhau dṛḍhā bhaktistvayi śobhanasaṃśraye || 44||
ब्रह्मोवाच ।।
इत्युक्तं तद्वचः श्रुत्वा संतुष्टो मंगलापतिः ।। वीरभद्र जयेति त्वं प्रोक्ताशीः प्राह तं पुनः ।। ४५ ।।
ityuktaṃ tadvacaḥ śrutvā saṃtuṣṭo maṃgalāpatiḥ || vīrabhadra jayeti tvaṃ proktāśīḥ prāha taṃ punaḥ || 45 ||
महेश्वर उवाच ।।
शृणु मद्वचनं तात वीरभद्र सुचेतसा ।। करणीयं प्रयत्नेन तद्द्रुतं मे प्रतोषकम् ।। ४६ ।।
śṛṇu madvacanaṃ tāta vīrabhadra sucetasā || karaṇīyaṃ prayatnena taddrutaṃ me pratoṣakam || 46 ||
यागं कर्तुं समुद्युक्तो दक्षो विधिसुतः खलः ।। मद्विरोधी विशेषेण महागर्वोऽबुधोऽधुना ।। ४७ ।।
yāgaṃ kartuṃ samudyukto dakṣo vidhisutaḥ khalaḥ || madvirodhī viśeṣeṇa mahāgarvo'budho'dhunā || 47 ||
तन्मखं भस्मसात्कृत्वा सयागपरिवारकम् ।। पुनरायाहि मत्स्थानं सत्वरं गणसत्तम ।। ४८।।
tanmakhaṃ bhasmasātkṛtvā sayāgaparivārakam || punarāyāhi matsthānaṃ satvaraṃ gaṇasattama || 48||
सुरा भवंतु गंधर्वा यक्षा वान्ये च केचन ।। तानप्यद्यैव सहसा भस्मसात्कुरु सत्वरम्।। ४९।।
surā bhavaṃtu gaṃdharvā yakṣā vānye ca kecana || tānapyadyaiva sahasā bhasmasātkuru satvaram|| 49||
तत्रास्तु विष्णुर्ब्रह्मा वा शचीशो वा यमोपि वा ।। अपि चाद्यैव तान्सर्वान्पातयस्व प्रयत्नतः ।। 2.2.32.५० ।।
tatrāstu viṣṇurbrahmā vā śacīśo vā yamopi vā || api cādyaiva tānsarvānpātayasva prayatnataḥ || 2.2.32.50 ||
सुरा भवंतु गंधर्वा यक्षा वान्ये च केचन ।। तानप्यद्यैव सहसा भस्मसात्कुरु सत्वरम् ।। ५१ ।।
surā bhavaṃtu gaṃdharvā yakṣā vānye ca kecana || tānapyadyaiva sahasā bhasmasātkuru satvaram || 51 ||
दधीचिकृतमुल्लंघ्य शपथं मयि तत्र ये ।। तिष्ठंति ते प्रयत्नेन ज्वालनीयास्त्वया ध्रुवम् ।। ५२ ।।
dadhīcikṛtamullaṃghya śapathaṃ mayi tatra ye || tiṣṭhaṃti te prayatnena jvālanīyāstvayā dhruvam || 52 ||
प्रमथाश्चागमिष्यंति यदि विष्ण्वादयो भ्रमात् ।। नानाकर्षणमंत्रेण ज्वालयानीय सत्वरम् ।। ५३ ।।
pramathāścāgamiṣyaṃti yadi viṣṇvādayo bhramāt || nānākarṣaṇamaṃtreṇa jvālayānīya satvaram || 53 ||
ये तत्रोल्लंघ्य शपथं मदीयं गर्विताः स्थिताः ।। ते हि मद्द्रोहिणोऽतस्तान् ज्वालयानलमालया ।। ५४ ।।
ye tatrollaṃghya śapathaṃ madīyaṃ garvitāḥ sthitāḥ || te hi maddrohiṇo'tastān jvālayānalamālayā || 54 ||
सपत्नीकान्ससारांश्च दक्षयागस्थलस्थितान् ।। प्रज्वाल्य भस्मसात्कृत्वा पुनरायाहि सत्वरम् ।। ५५।।
sapatnīkānsasārāṃśca dakṣayāgasthalasthitān || prajvālya bhasmasātkṛtvā punarāyāhi satvaram || 55||
तत्र त्वयि गते देवा विश्वाद्य अपि सादरम् ।। स्तोष्यंति त्वां तदाप्याशु ज्वालया ज्वालयैव तान् ।। ५६।।
tatra tvayi gate devā viśvādya api sādaram || stoṣyaṃti tvāṃ tadāpyāśu jvālayā jvālayaiva tān || 56||
देवानपि कृतद्रोहान् ज्वालामालासमाकुलः ।। ज्वालय ज्वलनैश्शीघ्रं माध्यायाध्यायपालकम् ।। ५७।।
devānapi kṛtadrohān jvālāmālāsamākulaḥ || jvālaya jvalanaiśśīghraṃ mādhyāyādhyāyapālakam || 57||
दक्षादीन्सकलांस्तत्र सपत्नीकान्सबांधवान् ।। प्रज्वाल्य वीर दक्षं नु सलीलं सलिलं पिब ।। ५८ ।।
dakṣādīnsakalāṃstatra sapatnīkānsabāṃdhavān || prajvālya vīra dakṣaṃ nu salīlaṃ salilaṃ piba || 58 ||
ब्रह्मोवाच ।।
इत्युक्तो रोषताम्राक्षो वेदमर्यादपालकः ।। विरराम महावीरं कालारिस्सकलेश्वरः ।। ५९।।
ityukto roṣatāmrākṣo vedamaryādapālakaḥ || virarāma mahāvīraṃ kālārissakaleśvaraḥ || 59||
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां द्वितीये सतीखंडे वीरभद्रोत्पत्तिशिवोपदेशवर्णनं नाम द्वात्रिंशोऽध्यायः ।। ३२।।
iti śrīśivamahāpurāṇe dvitīyāyāṃ rudrasaṃhitāyāṃ dvitīye satīkhaṃḍe vīrabhadrotpattiśivopadeśavarṇanaṃ nāma dvātriṃśo'dhyāyaḥ || 32||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
