Gyaandweep | Shiva Purana Rudra Samhita - Shristi Khanda, Adhyaya 8

Shloka 1

ब्रह्मोवाच ।।

एवं तयोर्मुनिश्रेष्ठ दर्शनं कांक्षमाणयोः ॥ विगर्वयोश्च सुरयोः सदा नौ स्थितयोर्मुने ॥ १॥

evaṃ tayormuniśreṣṭha darśanaṃ kāṃkṣamāṇayoḥ .. vigarvayośca surayoḥ sadā nau sthitayormune .. 1..

Shloka 2

दयालुरभवच्छंभुर्दीनानां प्रतिपालकः ॥ गर्विणां गर्वहर्ता च सवेषां प्रभुरव्ययः ॥ २॥

dayālurabhavacchaṃbhurdīnānāṃ pratipālakaḥ .. garviṇāṃ garvahartā ca saveṣāṃ prabhuravyayaḥ .. 2..

Shloka 3

तदा समभवत्तत्र नादो वै शब्दलक्षणः ॥ ओमोमिति सुरश्रेष्ठात्सुव्यक्तः प्लुतलक्षणः ॥ ३॥

tadā samabhavattatra nādo vai śabdalakṣaṇaḥ .. omomiti suraśreṣṭhātsuvyaktaḥ plutalakṣaṇaḥ .. 3..

Shloka 4

किमिदं त्विति संचिंत्य मया तिष्ठन्महास्वनः ॥ विष्णुस्सर्वसुराराध्यो निर्वैरस्तुष्टचेतसा ॥ ४ ॥

kimidaṃ tviti saṃciṃtya mayā tiṣṭhanmahāsvanaḥ .. viṣṇussarvasurārādhyo nirvairastuṣṭacetasā .. 4 ..

Shloka 5

लिंगस्य दक्षिणे भागे तथापश्यत्सनातनम् ॥ आद्यं वर्णमकाराख्यमुकारं चोत्तरं ततः ॥ ५ ॥

liṃgasya dakṣiṇe bhāge tathāpaśyatsanātanam .. ādyaṃ varṇamakārākhyamukāraṃ cottaraṃ tataḥ .. 5 ..

Shloka 6

मकारं मध्यतश्चैव नादमंतेऽस्य चोमिति ॥ सूर्यमंडलवद्दृष्ट्वा वर्णमाद्यं तु दक्षिणे ॥ ६॥

makāraṃ madhyataścaiva nādamaṃte'sya comiti .. sūryamaṃḍalavaddṛṣṭvā varṇamādyaṃ tu dakṣiṇe .. 6..

Shloka 7

उत्तरे पावकप्रख्यमुकारमृषि सत्तम ॥ शीतांशुमण्डलप्रख्यं मकारं तस्य मध्यतः ॥ ७॥

uttare pāvakaprakhyamukāramṛṣi sattama .. śītāṃśumaṇḍalaprakhyaṃ makāraṃ tasya madhyataḥ .. 7..

Shloka 8

तस्योपरि तदाऽपश्यच्छुद्धस्फटिकसुप्रभम् ॥ तुरीयातीतममलं निष्कलं निरुपद्रवम् ॥ ८ ॥

tasyopari tadā'paśyacchuddhasphaṭikasuprabham .. turīyātītamamalaṃ niṣkalaṃ nirupadravam .. 8 ..

Shloka 9

निर्द्वंद्वं केवलं शून्यं बाह्याभ्यंतरवर्जितम् ॥ स बाह्यभ्यंतरे चैव बाह्याभ्यंतरसंस्थितम् ॥ ९ ॥

nirdvaṃdvaṃ kevalaṃ śūnyaṃ bāhyābhyaṃtaravarjitam .. sa bāhyabhyaṃtare caiva bāhyābhyaṃtarasaṃsthitam .. 9 ..

Shloka 10

आदिमध्यांतरहितमानंदस्यापिकारणम् ॥ सत्यमानन्दममृतं परं ब्रह्मपरायणम् ॥ 2.1.8.१० ॥

ādimadhyāṃtarahitamānaṃdasyāpikāraṇam .. satyamānandamamṛtaṃ paraṃ brahmaparāyaṇam .. 2.1.8.10 ..

Shloka 11

कुत एवात्र संभूतः परीक्षावोऽग्निसंभवम् ॥ अधोगमिष्याम्यनलस्तंभस्यानुपमस्य च ॥ ११ ॥

kuta evātra saṃbhūtaḥ parīkṣāvo'gnisaṃbhavam .. adhogamiṣyāmyanalastaṃbhasyānupamasya ca .. 11 ..

Shloka 12

वेदशब्दोभयावेशं विश्वात्मानं व्यचिंतयत् ॥ तदाऽभवदृषिस्तत्र ऋषेस्सारतमं स्मृतम् ॥ १२॥

vedaśabdobhayāveśaṃ viśvātmānaṃ vyaciṃtayat .. tadā'bhavadṛṣistatra ṛṣessāratamaṃ smṛtam .. 12..

Shloka 13

तेनैव ऋषिणा विष्णुर्ज्ञातवान्परमेश्वरम् ॥ महादेवं परं ब्रह्म शब्दब्रह्मतनुं परम् ॥ १३॥

tenaiva ṛṣiṇā viṣṇurjñātavānparameśvaram .. mahādevaṃ paraṃ brahma śabdabrahmatanuṃ param .. 13..

Shloka 14

चिंतया रहितो रुद्रो वाचो यन्मनसा सह ॥ अप्राप्य तन्निवर्तंते वाच्यस्त्वेकाक्षरेण सः ॥ १४॥

ciṃtayā rahito rudro vāco yanmanasā saha .. aprāpya tannivartaṃte vācyastvekākṣareṇa saḥ .. 14..

Shloka 15

एकाक्षरेण तद्वाक्यमृतं परमकारणम् ॥ सत्यमानन्दममृतं परं ब्रह्म परात्परम् ॥ १५ ॥

ekākṣareṇa tadvākyamṛtaṃ paramakāraṇam .. satyamānandamamṛtaṃ paraṃ brahma parātparam .. 15 ..

Shloka 16

एकाक्षरादकाराख्याद्भगवान्बीजकोण्डजः ॥ एकाक्षरादुकाराख्याद्धरिः परमकारणम्॥ १६॥

ekākṣarādakārākhyādbhagavānbījakoṇḍajaḥ .. ekākṣarādukārākhyāddhariḥ paramakāraṇam.. 16..

Shloka 17

एकाक्षरान्मकाराख्याद्भगवान्नीललोहितः ॥ सर्गकर्ता त्वकाराख्यो ह्युकाराख्यस्तु मोहकः ॥ १७॥

ekākṣarānmakārākhyādbhagavānnīlalohitaḥ .. sargakartā tvakārākhyo hyukārākhyastu mohakaḥ .. 17..

Shloka 18

मकाराख्यस्तु यो नित्यमनुग्रहकरोऽभवत्॥ मकाराख्यो विभुर्बीजी ह्यकारो बीज उच्यते ॥ १८ ॥

makārākhyastu yo nityamanugrahakaro'bhavat.. makārākhyo vibhurbījī hyakāro bīja ucyate .. 18 ..

Shloka 19

उकाराख्यो हरिर्योनिः प्रधानपुरुषेश्वरः ॥ बीजी च बीजं तद्योनिर्नादाख्यश्च महेश्वरः ॥ १९ ॥

ukārākhyo hariryoniḥ pradhānapuruṣeśvaraḥ .. bījī ca bījaṃ tadyonirnādākhyaśca maheśvaraḥ .. 19 ..

Shloka 20

बीजी विभज्य चात्मानं स्वेच्छया तु व्यवस्थितः ॥ अस्य लिंगादभूद्बीजमकारो बीजिनः प्रभोः ॥ 2.1.8.२० ॥

bījī vibhajya cātmānaṃ svecchayā tu vyavasthitaḥ .. asya liṃgādabhūdbījamakāro bījinaḥ prabhoḥ .. 2.1.8.20 ..

Shloka 21

उकारयोनौ निःक्षिप्तमवर्द्धत समंततः॥ सौवर्णमभवच्चांडमावेद्य तदलक्षणम् ॥ २१ ॥

ukārayonau niḥkṣiptamavarddhata samaṃtataḥ.. sauvarṇamabhavaccāṃḍamāvedya tadalakṣaṇam .. 21 ..

Shloka 22

अनेकाब्दं तथा चाप्सु दिव्यमंडं व्यवस्थितम्॥ ततो वर्षसहस्रांते द्विधाकृतमजोद्भवम् ॥ २२॥

anekābdaṃ tathā cāpsu divyamaṃḍaṃ vyavasthitam.. tato varṣasahasrāṃte dvidhākṛtamajodbhavam .. 22..

Shloka 23

अंडमप्सु स्थितं साक्षाद्व्याघातेनेश्वरेण तु ॥ तथास्य सुशुभं हैमं कपालं चोर्द्ध्वसंस्थितम् ॥ २३॥

aṃḍamapsu sthitaṃ sākṣādvyāghāteneśvareṇa tu .. tathāsya suśubhaṃ haimaṃ kapālaṃ corddhvasaṃsthitam .. 23..

Shloka 24

जज्ञे सा द्यौस्तदपरं पृथिवी पंचलक्षणा ॥ तस्मादंडाद्भवो जज्ञे ककाराख्यश्चतुर्मुखः ॥ २४॥

jajñe sā dyaustadaparaṃ pṛthivī paṃcalakṣaṇā .. tasmādaṃḍādbhavo jajñe kakārākhyaścaturmukhaḥ .. 24..

Shloka 25

स स्रष्टा सर्वलोकानां स एव त्रिविधः प्रभुः ॥ एवमोमोमिति प्रोक्तमित्याहुर्यजुषां वराः ॥ २५॥

sa sraṣṭā sarvalokānāṃ sa eva trividhaḥ prabhuḥ .. evamomomiti proktamityāhuryajuṣāṃ varāḥ .. 25..

Shloka 26

यजुषां वचनं श्रुत्वा ऋचः समानि सादरम् ॥ एवमेव हरे ब्रह्मन्नित्याहुश्चावयोस्तदा ॥ २६॥

yajuṣāṃ vacanaṃ śrutvā ṛcaḥ samāni sādaram .. evameva hare brahmannityāhuścāvayostadā .. 26..

Shloka 27

ततो विज्ञाय देवेशं यथावच्छक्तिसंभवैः ॥ मंत्रं महेश्वरं देवं तुष्टाव सुमहोदयम्॥ २७॥

tato vijñāya deveśaṃ yathāvacchaktisaṃbhavaiḥ .. maṃtraṃ maheśvaraṃ devaṃ tuṣṭāva sumahodayam.. 27..

Shloka 28

एतस्मिन्नंतरेऽन्यच्च रूपमद्भुतसुन्दरम् ॥ ददर्श च मया सार्द्धं भगवान्विश्वपालकः ॥ २८ ॥

etasminnaṃtare'nyacca rūpamadbhutasundaram .. dadarśa ca mayā sārddhaṃ bhagavānviśvapālakaḥ .. 28 ..

Shloka 29

पंचवक्त्रं दशभुजं गौरकर्पूरवन्मुने ॥ नानाकांति समायुक्तं नानाभूषणभूषितम् ॥ २९ ॥

paṃcavaktraṃ daśabhujaṃ gaurakarpūravanmune .. nānākāṃti samāyuktaṃ nānābhūṣaṇabhūṣitam .. 29 ..

Shloka 30

महोदारं महावीर्यं महापुरुषलणम् ॥ तं दृष्ट्वा परमं रूपं कृतार्थोऽभून्मया हरिः ॥ 2.1.8.३०॥

mahodāraṃ mahāvīryaṃ mahāpuruṣalaṇam .. taṃ dṛṣṭvā paramaṃ rūpaṃ kṛtārtho'bhūnmayā hariḥ .. 2.1.8.30..

Shloka 31

अथ प्रसन्नो भगवान्महेशः परमेश्वरः ॥ दिव्यं शब्दमयं रूपमाख्याय प्रहसन्स्थितः ॥ ३१ ॥

atha prasanno bhagavānmaheśaḥ parameśvaraḥ .. divyaṃ śabdamayaṃ rūpamākhyāya prahasansthitaḥ .. 31 ..

Shloka 32

अकारस्तस्य मूर्द्धा हि ललाटो दीर्घ उच्यते ॥ इकारो दक्षिणं नेत्रमीकारो वामलोचनम् ॥ ३२॥ ॥

akārastasya mūrddhā hi lalāṭo dīrgha ucyate .. ikāro dakṣiṇaṃ netramīkāro vāmalocanam .. 32.. ..

Shloka 33

उकारो दक्षिणं श्रोत्रमूकारो वाम उच्यते ॥ ऋकारो दक्षिणं तस्य कपोलं परमेष्ठिनः ॥ ३३॥

ukāro dakṣiṇaṃ śrotramūkāro vāma ucyate .. ṛkāro dakṣiṇaṃ tasya kapolaṃ parameṣṭhinaḥ .. 33..

Shloka 34

वामं कपोलमूकारो लृ लॄ नासापुटे उभे॥ एकारश्चोष्ठ ऊर्द्ध्वश्च ह्यैकारस्त्वधरो विभोः ॥ ३४॥

vāmaṃ kapolamūkāro lṛ lṝ nāsāpuṭe ubhe.. ekāraścoṣṭha ūrddhvaśca hyaikārastvadharo vibhoḥ .. 34..

Shloka 35

ओकारश्च तथौकारो दन्तपंक्तिद्वयं क्रमात् ॥ अमस्तु तालुनी तस्य देवदेवस्य शूलिनः ॥ ३५॥

okāraśca tathaukāro dantapaṃktidvayaṃ kramāt .. amastu tālunī tasya devadevasya śūlinaḥ .. 35..

Shloka 36

कादिपंचाक्षराण्यस्य पञ्च हस्ताश्च दक्षिणे ॥ चादिपंचाक्षराण्येवं पंच हस्तास्तु वामतः ॥ ३६ ॥

kādipaṃcākṣarāṇyasya pañca hastāśca dakṣiṇe .. cādipaṃcākṣarāṇyevaṃ paṃca hastāstu vāmataḥ .. 36 ..

Shloka 37

टादिपंचाक्षरं पादास्तादिपंचाक्षरं तथा ॥ पकार उदरं तस्य फकारः पार्श्व उच्यते ॥ ३७॥

ṭādipaṃcākṣaraṃ pādāstādipaṃcākṣaraṃ tathā .. pakāra udaraṃ tasya phakāraḥ pārśva ucyate .. 37..

Shloka 38

बकारो वामपार्श्वस्तु भकारः स्कंध उच्यते ॥ मकारो हृदयं शंभोर्महादेवस्य योगिनः ॥ ३८॥

bakāro vāmapārśvastu bhakāraḥ skaṃdha ucyate .. makāro hṛdayaṃ śaṃbhormahādevasya yoginaḥ .. 38..

Shloka 39

यकारादिसकारान्ता विभोर्वै सप्तधातवः ॥ हकारो नाभिरूपो हि क्षकारो घ्राण उच्यते ॥ ३९॥

yakārādisakārāntā vibhorvai saptadhātavaḥ .. hakāro nābhirūpo hi kṣakāro ghrāṇa ucyate .. 39..

Shloka 40

एवं शब्दमयं रूपमगुणस्य गुणात्मनः॥ दृष्ट्वा तमुमया सार्द्धं कृतार्थोऽभून्मया हरिः ॥ 2.1.8.४०॥

evaṃ śabdamayaṃ rūpamaguṇasya guṇātmanaḥ.. dṛṣṭvā tamumayā sārddhaṃ kṛtārtho'bhūnmayā hariḥ .. 2.1.8.40..

Shloka 41

एवं दृष्ट्वा महेशानं शब्दब्रह्मतनुं शिवम् ॥ प्रणम्य च मया विष्णुः पुनश्चापश्यदूर्द्ध्वतः॥ ४१॥

evaṃ dṛṣṭvā maheśānaṃ śabdabrahmatanuṃ śivam .. praṇamya ca mayā viṣṇuḥ punaścāpaśyadūrddhvataḥ.. 41..

Shloka 42

ॐकारप्रभवं मंत्रं कलापंचकसंयुतम् ॥ शुद्धस्फटिकसंकाशं शुभाष्टत्रिंशदक्षरम् ॥ ४२ ॥

oṃkāraprabhavaṃ maṃtraṃ kalāpaṃcakasaṃyutam .. śuddhasphaṭikasaṃkāśaṃ śubhāṣṭatriṃśadakṣaram .. 42 ..

Shloka 43

मेधाकारमभूद्भूयस्सर्वधर्मार्थसाधकम् ॥ गायत्रीप्रभवं मंत्रं सहितं वश्यकारकम् ॥ ४३ ॥

medhākāramabhūdbhūyassarvadharmārthasādhakam .. gāyatrīprabhavaṃ maṃtraṃ sahitaṃ vaśyakārakam .. 43 ..

Shloka 44

चतुर्विंशतिवर्णाढ्यं चतुष्कालमनुत्तमम् ॥ अथ पंचसितं मंत्रं कलाष्टक समायुतम् ॥ ४४ ॥

caturviṃśativarṇāḍhyaṃ catuṣkālamanuttamam .. atha paṃcasitaṃ maṃtraṃ kalāṣṭaka samāyutam .. 44 ..

Shloka 45

आभिचारिकमत्यर्थं प्रायस्त्रिंशच्छुभाक्षरम् ॥ यजुर्वेदसमायुक्तं पञ्चविंशच्छुभाक्षरम् ॥ ४५॥

ābhicārikamatyarthaṃ prāyastriṃśacchubhākṣaram .. yajurvedasamāyuktaṃ pañcaviṃśacchubhākṣaram .. 45..

Shloka 46

कलाष्टकसमा युक्तं सुश्वेतं शांतिकं तथा ॥ त्रयोदशकलायुक्तं बालाद्यैस्सह लोहितम् ॥ ४६ ॥

kalāṣṭakasamā yuktaṃ suśvetaṃ śāṃtikaṃ tathā .. trayodaśakalāyuktaṃ bālādyaissaha lohitam .. 46 ..

Shloka 47

बभूवुरस्य चोत्पत्तिवृद्धिसंहारकारणम् ॥ वर्णा एकाधिकाः षष्टिरस्य मंत्रवरस्य तु ॥ ४७ ॥

babhūvurasya cotpattivṛddhisaṃhārakāraṇam .. varṇā ekādhikāḥ ṣaṣṭirasya maṃtravarasya tu .. 47 ..

Shloka 48

पुनर्मृत्युंजयं मन्त्रं पञ्चाक्षरमतः परम् ॥ चिंतामणिं तथा मंत्रं दक्षिणामूर्ति संज्ञकम् ॥ ४८ ॥

punarmṛtyuṃjayaṃ mantraṃ pañcākṣaramataḥ param .. ciṃtāmaṇiṃ tathā maṃtraṃ dakṣiṇāmūrti saṃjñakam .. 48 ..

Shloka 49

ततस्तत्त्वमसीत्युक्तं महावाक्यं हरस्य च ॥ पञ्चमंत्रांस्तथा लब्ध्वा जजाप भगवान्हरिः ॥ ४९ ॥

tatastattvamasītyuktaṃ mahāvākyaṃ harasya ca .. pañcamaṃtrāṃstathā labdhvā jajāpa bhagavānhariḥ .. 49 ..

Shloka 50

अथ दृष्ट्वा कलावर्णमृग्यजुस्सामरूपिणम् ॥ ईशानमीशमुकुटं पुरुषाख्यं पुरातनम् ॥ 2.1.8.५० ॥

atha dṛṣṭvā kalāvarṇamṛgyajussāmarūpiṇam .. īśānamīśamukuṭaṃ puruṣākhyaṃ purātanam .. 2.1.8.50 ..

Shloka 51

अघोरहृदयं हृद्यं सर्वगुह्यं सदाशिवम् ॥ वामपादं महादेवं महाभोगीन्द्रभूषणम् ॥ ५१ ॥

aghorahṛdayaṃ hṛdyaṃ sarvaguhyaṃ sadāśivam .. vāmapādaṃ mahādevaṃ mahābhogīndrabhūṣaṇam .. 51 ..

Shloka 52

विश्वतः पादवन्तं तं विश्वतोक्षिकरं शिवम् ॥ ब्रह्मणोऽधिपति सर्गस्थितिसंहारकारणम् ॥ ५२ ॥

viśvataḥ pādavantaṃ taṃ viśvatokṣikaraṃ śivam .. brahmaṇo'dhipati sargasthitisaṃhārakāraṇam .. 52 ..

Shloka 53

तुष्टाव वाग्भिरिष्टाभिस्साम्बं वरदमीश्वरम् ॥ मया च सहितो विष्णुर्भगवांस्तुष्टचेतसा ॥ ५३ ॥

tuṣṭāva vāgbhiriṣṭābhissāmbaṃ varadamīśvaram .. mayā ca sahito viṣṇurbhagavāṃstuṣṭacetasā .. 53 ..

Shloka 54

इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां प्रथमखण्डे सृष्ट्युपाख्याने शब्दब्रह्मतनुवर्णनो नामाष्टमोऽध्यायः ॥ ८ ॥

iti śrīśivamahāpurāṇe dvitīyāyāṃ rudrasaṃhitāyāṃ prathamakhaṇḍe sṛṣṭyupākhyāne śabdabrahmatanuvarṇano nāmāṣṭamo'dhyāyaḥ .. 8 ..