व्यास उवाच ।।
ब्रह्मपुत्र महाप्राज्ञ वद मे वदतां वर ।। ततः किमभवद्देवाः कथं च सुखिनोऽभवन् ।। १।।
brahmaputra mahāprājña vada me vadatāṃ vara || tataḥ kimabhavaddevāḥ kathaṃ ca sukhino'bhavan || 1||
ब्रह्मोवाच ।।
इत्याकर्ण्य वचस्तस्य व्यासस्यामितधीमतः ।। सनत्कुमारः प्रोवाच स्मृत्वा शिवपदाम्बुजम् ।। २।।
ityākarṇya vacastasya vyāsasyāmitadhīmataḥ || sanatkumāraḥ provāca smṛtvā śivapadāmbujam || 2||
सनत्कुमार उवाच ।।
अथ तत्प्रभया दग्धा देवा हीन्द्रादयस्तथा ।। संमंत्र्य दुःखितास्सर्वे ब्रह्माणं शरणं ययुः ।। ३।।
atha tatprabhayā dagdhā devā hīndrādayastathā || saṃmaṃtrya duḥkhitāssarve brahmāṇaṃ śaraṇaṃ yayuḥ || 3||
नत्वा पितामहं प्रीत्या परिक्षिप्ताखिलास्सुराः ।। दुःखं विज्ञापयामासुर्विलोक्यावसरं ततः ।। ४ ।।
natvā pitāmahaṃ prītyā parikṣiptākhilāssurāḥ || duḥkhaṃ vijñāpayāmāsurvilokyāvasaraṃ tataḥ || 4 ||
देवा ऊचुः ।।
धातस्त्रिपुरनाथेन सतारकसुतेन हि ।। सर्वे प्रतापिता नूनं मयेन त्रिदिवौकसः ।। ५ ।।
dhātastripuranāthena satārakasutena hi || sarve pratāpitā nūnaṃ mayena tridivaukasaḥ || 5 ||
अतस्ते शरणं याता दुःखिता हि विधे वयम् ।। कुरु त्वं तद्वधोपायं सुखिनस्स्याम तद्यथा ।। ६ ।।
ataste śaraṇaṃ yātā duḥkhitā hi vidhe vayam || kuru tvaṃ tadvadhopāyaṃ sukhinassyāma tadyathā || 6 ||
सनत्कुमार उवाच ।।
इति विज्ञापितो देवैर्विहस्य भवकृद्विधिः ।। प्रत्युवाचाथ तान्सर्वान्मयतो भीतमानसान् ।। ७ ।।
iti vijñāpito devairvihasya bhavakṛdvidhiḥ || pratyuvācātha tānsarvānmayato bhītamānasān || 7 ||
ब्रह्मोवाच ।।
न भेतव्यं सुरास्तेभ्यो दानवेभ्यो विशेषतः ।। आचक्षे तद्वधोपायं शिवं शर्वः करिष्यति ।। ८ ।।
na bhetavyaṃ surāstebhyo dānavebhyo viśeṣataḥ || ācakṣe tadvadhopāyaṃ śivaṃ śarvaḥ kariṣyati || 8 ||
मत्तो विवर्धितो दैत्यो वधं मत्तो न चार्हति ।। तथापि पुण्यं वर्द्धैत नगरे त्रिपुरे पुनः ।। ९ ।।
matto vivardhito daityo vadhaṃ matto na cārhati || tathāpi puṇyaṃ varddhaita nagare tripure punaḥ || 9 ||
शिवं च प्रार्थयध्वं वै सर्वे देवास्सवासवाः ।। सर्वाधीशः प्रसन्नश्चेत्स वः कार्यं करिष्यति ।। 2.5.2.१० ।।
śivaṃ ca prārthayadhvaṃ vai sarve devāssavāsavāḥ || sarvādhīśaḥ prasannaścetsa vaḥ kāryaṃ kariṣyati || 2.5.2.10 ||
सनत्कुमार उवाच ।।
इत्याकर्ण्य विधेर्वाणीं सर्वे देवास्सवासवाः ।। दुखितास्ते ययुस्तत्र यत्रास्ते वृषभध्वजः ।। ११ ।।
ityākarṇya vidhervāṇīṃ sarve devāssavāsavāḥ || dukhitāste yayustatra yatrāste vṛṣabhadhvajaḥ || 11 ||
प्रणम्य भक्त्या देवेशं सर्वे प्रांजलयस्तदा ।। तुष्टुवुर्विनतस्कंधाश्शंकरं लोकशंकरम् ।। १२ ।।
praṇamya bhaktyā deveśaṃ sarve prāṃjalayastadā || tuṣṭuvurvinataskaṃdhāśśaṃkaraṃ lokaśaṃkaram || 12 ||
देवा ऊचुः ।।
नमो हिरण्यगर्भाय सर्वसृष्टि विधायिने ।। नमः स्थितिकृते तुभ्यं विष्णवे प्रभविष्णवे ।। १३ ।।
namo hiraṇyagarbhāya sarvasṛṣṭi vidhāyine || namaḥ sthitikṛte tubhyaṃ viṣṇave prabhaviṣṇave || 13 ||
नमो हरस्वरूपाय भूतसंहारकारिणे ।। निर्गुणाय नमस्तुभ्यं शिवायामित तेजसे ।। १४।।
namo harasvarūpāya bhūtasaṃhārakāriṇe || nirguṇāya namastubhyaṃ śivāyāmita tejase || 14||
अवस्थारहितायाथ निर्विकाराय वर्चसे।। महाभूतात्मभूताय निर्लिप्ताय महात्मने।। १५।।
avasthārahitāyātha nirvikārāya varcase|| mahābhūtātmabhūtāya nirliptāya mahātmane|| 15||
नमस्ते भूतपतये महाभारसहिष्णवे ।। तृष्णाहराय निर्वैराकृतये भूरितेजसे ।। १६ ।।
namaste bhūtapataye mahābhārasahiṣṇave || tṛṣṇāharāya nirvairākṛtaye bhūritejase || 16 ||
महादैत्यमहारण्यनाशिने दाववह्नये ।। दैत्यद्रुमकुठाराय नमस्ते शूलपाणये ।। १७।।
mahādaityamahāraṇyanāśine dāvavahnaye || daityadrumakuṭhārāya namaste śūlapāṇaye || 17||
महादनुजनाशाय नमस्ते परमेश्वर ।। अम्बिकापतये तुभ्यं नमस्सर्वास्त्रधारक ।। १८ ।।
mahādanujanāśāya namaste parameśvara || ambikāpataye tubhyaṃ namassarvāstradhāraka || 18 ||
नमस्ते पार्वतीनाथ परमात्मन्महेश्वर ।। नीलकंठाय रुद्राय नमस्ते रुद्ररूपिणे ।। १९।।
namaste pārvatīnātha paramātmanmaheśvara || nīlakaṃṭhāya rudrāya namaste rudrarūpiṇe || 19||
नमो वेदान्तवेद्याय मार्गातीताय ते नमः ।। नमोगुणस्वरूपाय गुणिने गुणवर्जिते ।। 2.5.2.२०।।
namo vedāntavedyāya mārgātītāya te namaḥ || namoguṇasvarūpāya guṇine guṇavarjite || 2.5.2.20||
महादेव नमस्तुभ्यं त्रिलोकीनन्दनाय च ।। प्रद्युम्नायानिरुद्धाय वासुदेवाय ते नमः ।। २१।।
mahādeva namastubhyaṃ trilokīnandanāya ca || pradyumnāyāniruddhāya vāsudevāya te namaḥ || 21||
संकर्षणाय देवाय नमस्ते कंसनाशिने ।। चाणूरमर्दिने तुभ्यं दामोदर विषादिने ।। २२।।
saṃkarṣaṇāya devāya namaste kaṃsanāśine || cāṇūramardine tubhyaṃ dāmodara viṣādine || 22||
हृषीकेशाच्युत विभो मृड शंकर ते नमः ।। अधोक्षज गजाराते कामारे विषभक्षणः ।। २३।।
hṛṣīkeśācyuta vibho mṛḍa śaṃkara te namaḥ || adhokṣaja gajārāte kāmāre viṣabhakṣaṇaḥ || 23||
नारायणाय देवाय नारायणपराय च ।। नारायणस्वरूपाय नाराणयतनूद्भव ।। २४ ।।
nārāyaṇāya devāya nārāyaṇaparāya ca || nārāyaṇasvarūpāya nārāṇayatanūdbhava || 24 ||
नमस्ते सर्वरूपाय महानरकहारिणे ।। पापापहारिणे तुभ्यं नमो वृषभवाहन ।। २५।।
namaste sarvarūpāya mahānarakahāriṇe || pāpāpahāriṇe tubhyaṃ namo vṛṣabhavāhana || 25||
क्षणादिकालरूपाय स्वभक्तबलदायिने ।। नानारूपाय रूपाय दैत्यचक्रविमर्दिने ।। २६।।
kṣaṇādikālarūpāya svabhaktabaladāyine || nānārūpāya rūpāya daityacakravimardine || 26||
नमो ब्रह्मण्यदेवाय गोब्राह्मणहिताय च ।। सहस्रमूर्त्तये तुभ्यं सहस्रावयवाय च ।। २७।।
namo brahmaṇyadevāya gobrāhmaṇahitāya ca || sahasramūrttaye tubhyaṃ sahasrāvayavāya ca || 27||
धर्मरूपाय सत्त्वाय नमस्सत्त्वात्मने हर ।। वेदवेद्यस्वरूपाय नमो वेदप्रियाय च ।। ।। २८।।
dharmarūpāya sattvāya namassattvātmane hara || vedavedyasvarūpāya namo vedapriyāya ca || || 28||
नमो वेदस्वरूपाय वेदवक्त्रे नमो नमः ।। सदाचाराध्वगम्याय सदाचाराध्वगामिने ।। २९।।
namo vedasvarūpāya vedavaktre namo namaḥ || sadācārādhvagamyāya sadācārādhvagāmine || 29||
विष्टरश्रवसे तुभ्यं नमस्सत्यमयाय च ।। सत्यप्रियाय सत्याय सत्यगम्याय ते नमः ।। 2.5.2.३०।।
viṣṭaraśravase tubhyaṃ namassatyamayāya ca || satyapriyāya satyāya satyagamyāya te namaḥ || 2.5.2.30||
नमस्ते मायिने तुभ्यं मायाधीशाय वै नमः ।। ब्रह्मगाय नमस्तुभ्यं ब्रह्मणे ब्रह्मजाय च ।। ३१।।
namaste māyine tubhyaṃ māyādhīśāya vai namaḥ || brahmagāya namastubhyaṃ brahmaṇe brahmajāya ca || 31||
तपसे ते नमस्त्वीश तपसा फलदायिने ।। स्तुत्याय स्तुतये नित्यं स्तुतिसंप्रीतचेतसे ।। ३२।।
tapase te namastvīśa tapasā phaladāyine || stutyāya stutaye nityaṃ stutisaṃprītacetase || 32||
श्रुत्याचारप्रसन्नाय स्तुत्याचारप्रियाय च ।। चतुर्विधस्वरूपाय जलस्थलजरूपिणे ।। ३३।।
śrutyācāraprasannāya stutyācārapriyāya ca || caturvidhasvarūpāya jalasthalajarūpiṇe || 33||
सर्वे देवादयो नाथ श्रेष्ठत्वेन विभूतयः ।। देवानामिन्द्ररूपोऽसि ग्रहाणां त्वं रविर्मतः ।। ३४ ।।
sarve devādayo nātha śreṣṭhatvena vibhūtayaḥ || devānāmindrarūpo'si grahāṇāṃ tvaṃ ravirmataḥ || 34 ||
सत्यलोकोऽसि लोकानां सरितां द्युसरिद्भवान् ।। श्वेतवर्णोऽसि वर्णानां सरसां मानसं सरः ।। ३५।।
satyaloko'si lokānāṃ saritāṃ dyusaridbhavān || śvetavarṇo'si varṇānāṃ sarasāṃ mānasaṃ saraḥ || 35||
शैलानां गिरिजातातः कामधुक्त्वं च गोषु ह ।। क्षीरोदधिस्तु सिन्धूनां धातूनां हाटको भवान् ।। ३६।।
śailānāṃ girijātātaḥ kāmadhuktvaṃ ca goṣu ha || kṣīrodadhistu sindhūnāṃ dhātūnāṃ hāṭako bhavān || 36||
वर्णानां ब्राह्मणोऽसि त्वं नृणां राजासि शंकर ।। मुक्तिक्षेत्रेषु काशी त्वं तीर्थानां तीर्थराड् भवान् ।। ३७।।
varṇānāṃ brāhmaṇo'si tvaṃ nṛṇāṃ rājāsi śaṃkara || muktikṣetreṣu kāśī tvaṃ tīrthānāṃ tīrtharāḍ bhavān || 37||
उपलेषु समस्तेषु स्फटिकस्त्वं महेश्वर ।। कमलस्त्वं प्रसूनेषु शैलेषु हिमवांस्तथा ।। ३८।।
upaleṣu samasteṣu sphaṭikastvaṃ maheśvara || kamalastvaṃ prasūneṣu śaileṣu himavāṃstathā || 38||
भवान्वाग्व्यवहारेषु भार्गवस्त्वं कविष्वपि ।। पक्षिष्वेवासि शरभः सिंहो हिंस्रेषु संमतः ।। ३९।।
bhavānvāgvyavahāreṣu bhārgavastvaṃ kaviṣvapi || pakṣiṣvevāsi śarabhaḥ siṃho hiṃsreṣu saṃmataḥ || 39||
शालग्रामशिला च त्वं शिलासु वृषभध्वज।। पूज्य रूपेषु सर्वेषु नर्मदालिंगमेव हि ।। 2.5.2.४०।।
śālagrāmaśilā ca tvaṃ śilāsu vṛṣabhadhvaja|| pūjya rūpeṣu sarveṣu narmadāliṃgameva hi || 2.5.2.40||
नन्दीश्वरोऽसि पशुषु वृषभः परमेश्वर ।। वेदेषूपनिषद्रूपी यज्वनां शीतभानुमान् ।। ४१ ।।
nandīśvaro'si paśuṣu vṛṣabhaḥ parameśvara || vedeṣūpaniṣadrūpī yajvanāṃ śītabhānumān || 41 ||
प्रतापिनां पावकस्त्वं शैवानामच्युतो भवान् ।। भारतं त्वं पुराणानां मकारोऽस्यक्षरेषु च ।। ४२ ।।
pratāpināṃ pāvakastvaṃ śaivānāmacyuto bhavān || bhārataṃ tvaṃ purāṇānāṃ makāro'syakṣareṣu ca || 42 ||
प्रणवो बीजमंत्राणां दारुणानां विषं भवान् ।। व्योमव्यप्तिमतां त्वं वै परमात्मासि चात्मनाम् ।। ४३ ।।
praṇavo bījamaṃtrāṇāṃ dāruṇānāṃ viṣaṃ bhavān || vyomavyaptimatāṃ tvaṃ vai paramātmāsi cātmanām || 43 ||
इन्द्रियाणां मनश्च त्वं दानानामभयं भवान् ।। पावनानां जलं चासि जीवनानां तथामृतम् ।। ४४ ।।
indriyāṇāṃ manaśca tvaṃ dānānāmabhayaṃ bhavān || pāvanānāṃ jalaṃ cāsi jīvanānāṃ tathāmṛtam || 44 ||
लाभानां पुत्रलाभोऽसि वायुर्वेगवतामसि ।। नित्यकर्मसु सर्वेषु संध्योपास्तिर्भवान्मता ।। ४५ ।।
lābhānāṃ putralābho'si vāyurvegavatāmasi || nityakarmasu sarveṣu saṃdhyopāstirbhavānmatā || 45 ||
क्रतूनामश्वमेधोऽसि युगानां प्रथमो युगः ।। पुष्यस्त्वं सर्वधिण्यानाममावास्या तिथिष्वसि ।। ४६।।
kratūnāmaśvamedho'si yugānāṃ prathamo yugaḥ || puṣyastvaṃ sarvadhiṇyānāmamāvāsyā tithiṣvasi || 46||
सर्वर्तुषु वसंतस्त्वं सर्वपर्वसु संक्रमः ।। कुशोऽसि तृणजातीनां स्थूलवृक्षेषु वै वटः ।। ४७ ।।
sarvartuṣu vasaṃtastvaṃ sarvaparvasu saṃkramaḥ || kuśo'si tṛṇajātīnāṃ sthūlavṛkṣeṣu vai vaṭaḥ || 47 ||
योगेषु च व्यतीपातस्सोमवल्ली लतासु च ।। बुद्धीनां धर्मबुद्धिस्त्वं कलत्रं सुहृदां भवान् ।। ४८ ।।
yogeṣu ca vyatīpātassomavallī latāsu ca || buddhīnāṃ dharmabuddhistvaṃ kalatraṃ suhṛdāṃ bhavān || 48 ||
साधकानां शुचीनां त्वं प्राणायामो महेश्वर ।। ज्योतिर्लिंगेषु सर्वेषु भवान् विश्वे श्वरो मतः ।। ४९ ।।
sādhakānāṃ śucīnāṃ tvaṃ prāṇāyāmo maheśvara || jyotirliṃgeṣu sarveṣu bhavān viśve śvaro mataḥ || 49 ||
धर्मस्त्वं सर्वबंधूनामाश्रमाणां परो भवान् ।। मोक्षस्त्वं सर्ववर्णेषु रुद्राणां नीललोहितः ।। 2.5.2.५०।।
dharmastvaṃ sarvabaṃdhūnāmāśramāṇāṃ paro bhavān || mokṣastvaṃ sarvavarṇeṣu rudrāṇāṃ nīlalohitaḥ || 2.5.2.50||
आदित्यानां वासुदेवो हनूमान्वानरेषु च ।। यज्ञानां जपयज्ञोऽसि रामः शस्त्रभृतां भवान् ।। ५१ ।।
ādityānāṃ vāsudevo hanūmānvānareṣu ca || yajñānāṃ japayajño'si rāmaḥ śastrabhṛtāṃ bhavān || 51 ||
गंधर्वाणां चित्ररथो वसूनां पावको ध्रुवम् ।। मासानामधिमासस्त्वं व्रतानां त्वं चतुर्दशी ।। ५२ ।।
gaṃdharvāṇāṃ citraratho vasūnāṃ pāvako dhruvam || māsānāmadhimāsastvaṃ vratānāṃ tvaṃ caturdaśī || 52 ||
ऐरावतो गजेन्द्राणां सिद्धानां कपिलो मतः ।। अनंतस्त्वं हि नागानां पितॄणामर्यमा भवान् ।। ५३ ।।
airāvato gajendrāṇāṃ siddhānāṃ kapilo mataḥ || anaṃtastvaṃ hi nāgānāṃ pitṝṇāmaryamā bhavān || 53 ||
कालः कलयतां च त्वं दैत्यानां बलिरेव च ।। किं बहूक्तेन देवेश सर्वं विष्टभ्य वै जगत् ।। ५४।।
kālaḥ kalayatāṃ ca tvaṃ daityānāṃ balireva ca || kiṃ bahūktena deveśa sarvaṃ viṣṭabhya vai jagat || 54||
एकांशेन स्थितस्त्वं हि बहिःस्थोऽन्वित एव च ।। ५५ ।।
ekāṃśena sthitastvaṃ hi bahiḥstho'nvita eva ca || 55 ||
सनत्कुमार उवाच ।।
इति स्तुत्वा सुरास्सर्वे महादेवं वृषध्वजम् ।। स्तोत्रैर्नानाविधैदिंव्यैः शूलिनं परमेश्वरम् ।। ५६।।
iti stutvā surāssarve mahādevaṃ vṛṣadhvajam || stotrairnānāvidhaidiṃvyaiḥ śūlinaṃ parameśvaram || 56||
प्रत्यूचुः प्रस्तुतं दीनास्स्वार्थं स्वार्थविचक्षणाः ।। वासवाद्या नतस्कधाः कृताञ्जलि पुटा मुने ।। ५७ ।।
pratyūcuḥ prastutaṃ dīnāssvārthaṃ svārthavicakṣaṇāḥ || vāsavādyā nataskadhāḥ kṛtāñjali puṭā mune || 57 ||
देवा ऊचुः ।।
पराजिता महादेव भ्रातृभ्यां सहितेन तु ।। भगवंस्तारकोत्पन्नैः सर्वे देवास्सवासवाः ।। ५८ ।।
parājitā mahādeva bhrātṛbhyāṃ sahitena tu || bhagavaṃstārakotpannaiḥ sarve devāssavāsavāḥ || 58 ||
त्रैलोक्यं स्ववशं नीतं तथा च मुनिसत्तमाः ।। विध्वस्तास्सर्वसंसिद्धास्सर्वमुत्सादितं जगत् ।। ५९ ।।
trailokyaṃ svavaśaṃ nītaṃ tathā ca munisattamāḥ || vidhvastāssarvasaṃsiddhāssarvamutsāditaṃ jagat || 59 ||
यज्ञभागान्समग्राँस्तु स्वयं गृह्णाति दारुणः ।। प्रवर्तितो ह्यधर्मस्तैर्ऋषीणां च निवारितः ।। 2.5.2.६० ।।
yajñabhāgānsamagrāँstu svayaṃ gṛhṇāti dāruṇaḥ || pravartito hyadharmastairṛṣīṇāṃ ca nivāritaḥ || 2.5.2.60 ||
अवध्यास्सर्वभूतानां नियतं तारकात्मजाः ।। तदिच्छया प्रकुर्वन्ति सर्वे कर्माणि शंकर ।। ६१।।
avadhyāssarvabhūtānāṃ niyataṃ tārakātmajāḥ || tadicchayā prakurvanti sarve karmāṇi śaṃkara || 61||
यावन्न क्षीयते दैत्यैर्घोरैस्त्रिपुरवासिभिः ।। तावद्विधीयतां नीतिर्यया संरक्ष्यते जगत् ।। ६२।।
yāvanna kṣīyate daityairghoraistripuravāsibhiḥ || tāvadvidhīyatāṃ nītiryayā saṃrakṣyate jagat || 62||
।। सनत्कुमार उवाच ।।
इत्याकर्ण्य वचस्तेषामिन्द्रादीनां दिवौकसाम् ।। शिवः संभाषमाणानां प्रतिवाक्यमुवाच सः ।। ६३।।
ityākarṇya vacasteṣāmindrādīnāṃ divaukasām || śivaḥ saṃbhāṣamāṇānāṃ prativākyamuvāca saḥ || 63||
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां पञ्चमे युद्धखंडे देवस्तुतिर्नाम द्वितीयोऽध्यायः।। २।।
iti śrīśivamahāpurāṇe dvitīyāyāṃ rudrasaṃhitāyāṃ pañcame yuddhakhaṃḍe devastutirnāma dvitīyo'dhyāyaḥ|| 2||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
300 Mudras
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Anushtanam
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
5 Days
Save Shloka
Post Shloka
Copy Shloka
Shloka Link
