व्यास उवाच ।।
सनत्कुमार सर्वज्ञ कथा ते श्राविताद्भुता ।। महाप्रभोश्शंकरस्य यत्र लीला च पावनी ।। १।।
sanatkumāra sarvajña kathā te śrāvitādbhutā || mahāprabhośśaṃkarasya yatra līlā ca pāvanī || 1||
इदानीं ब्रूहि सुप्रीत्या कृपां कृत्वा ममो परि ।। राहुर्मुक्तः कुत्र गतः पुरुषेण महामुने ।। २।।
idānīṃ brūhi suprītyā kṛpāṃ kṛtvā mamo pari || rāhurmuktaḥ kutra gataḥ puruṣeṇa mahāmune || 2||
सूत उवाच।।
इत्याकर्ण्य वचस्तस्य व्यासस्यामितमेधसः ।। प्रत्युवाच प्रसन्नात्मा ब्रह्मपुत्रो महामुनिः ।। ३।।
ityākarṇya vacastasya vyāsasyāmitamedhasaḥ || pratyuvāca prasannātmā brahmaputro mahāmuniḥ || 3||
सनत्कुमार उवाच ।।
राहुर्विमुक्तो यस्तेन सोपि तद्वर्वरस्थले ।। अतस्स वर्वरो भूत इति भूमौ प्रथां गतः ।। ४।।
rāhurvimukto yastena sopi tadvarvarasthale || atassa varvaro bhūta iti bhūmau prathāṃ gataḥ || 4||
ततः स मन्यमानस्स्वं पुनर्जनिमथानतः ।। गतगर्वो जगामाथ जलंधरपुरं शनैः ।। ५।।
tataḥ sa manyamānassvaṃ punarjanimathānataḥ || gatagarvo jagāmātha jalaṃdharapuraṃ śanaiḥ || 5||
जलंधराय सोऽभ्येत्य सर्वमीशविचेष्टितम् ।। कथयामास तद्व्यासाद्व्यास दैत्येश्वराय वै ।। ६ ।।
jalaṃdharāya so'bhyetya sarvamīśaviceṣṭitam || kathayāmāsa tadvyāsādvyāsa daityeśvarāya vai || 6 ||
सनत्कुमार उवाच ।।
जलंधरस्तु तच्छ्रुत्वा कोपाकुलितविग्रहः ।। बभूव बलवान्सिन्धुपुत्रो दैत्येन्द्रसत्तमः ।। ७ ।।
jalaṃdharastu tacchrutvā kopākulitavigrahaḥ || babhūva balavānsindhuputro daityendrasattamaḥ || 7 ||
ततः कोपपराधीनमानसो दैत्यसत्तमः ।। उद्योगं सवसैन्यानां दैत्यानामादिदेश ह ।। ८ ।।
tataḥ kopaparādhīnamānaso daityasattamaḥ || udyogaṃ savasainyānāṃ daityānāmādideśa ha || 8 ||
जलंधर उवाच ।।
निर्गच्छंत्वखिला दैत्याः कालनेमिमुखाः खलु ।। तथा शुंभनिशुम्भाद्या वीरास्स्वबलसंयुताः ।। ९ ।।
nirgacchaṃtvakhilā daityāḥ kālanemimukhāḥ khalu || tathā śuṃbhaniśumbhādyā vīrāssvabalasaṃyutāḥ || 9 ||
कोटिर्वीरकुलोत्पन्नाः कंबुवंश्याश्च दौर्हृदाः ।। कालकाः कालकेयाश्च मौर्या धौम्रास्तथैव च ।। 2.5.20.१० ।।
koṭirvīrakulotpannāḥ kaṃbuvaṃśyāśca daurhṛdāḥ || kālakāḥ kālakeyāśca mauryā dhaumrāstathaiva ca || 2.5.20.10 ||
इत्याज्ञाप्यासुरपतिस्सिंधुपुत्रो प्रतापवान् ।। निर्जगामाशु दैत्यानां कोटिभिः परिवारितः ।। ११ ।।
ityājñāpyāsurapatissiṃdhuputro pratāpavān || nirjagāmāśu daityānāṃ koṭibhiḥ parivāritaḥ || 11 ||
ततस्तस्याग्रतश्शुक्रो राहुश्छिन्नशिरोऽभवत् ।। मुकुटश्चापतद्भूमौ वेगात्प्रस्खलितस्तदा ।। १२ ।।
tatastasyāgrataśśukro rāhuśchinnaśiro'bhavat || mukuṭaścāpatadbhūmau vegātpraskhalitastadā || 12 ||
व्यराजत नभः पूर्णं प्रावृषीव यथा घनैः ।। जाता अशकुना भूरि महानिद्रावि सूचकाः ।। १३ ।।
vyarājata nabhaḥ pūrṇaṃ prāvṛṣīva yathā ghanaiḥ || jātā aśakunā bhūri mahānidrāvi sūcakāḥ || 13 ||
तस्योद्योगं तथा दृष्ट्वा गीर्वाणास्ते सवासवाः ।। अलक्षितास्तदा जग्मुः कैलासं शंकरालयम् ।। १४ ।।
tasyodyogaṃ tathā dṛṣṭvā gīrvāṇāste savāsavāḥ || alakṣitāstadā jagmuḥ kailāsaṃ śaṃkarālayam || 14 ||
तत्र गत्वा शिवं दृष्ट्वा सुप्रणम्य सवासवाः ।। देवास्सर्वे नतस्कंधाः करौ बद्ध्वा च तुष्टुवुः ।। १५।।
tatra gatvā śivaṃ dṛṣṭvā supraṇamya savāsavāḥ || devāssarve nataskaṃdhāḥ karau baddhvā ca tuṣṭuvuḥ || 15||
देवा ऊचुः ।।
देवदेव महादेव करुणाकर शंकर ।। नमस्तेस्तु महेशान पाहि नश्शरणागतान् ।। १६।।
devadeva mahādeva karuṇākara śaṃkara || namastestu maheśāna pāhi naśśaraṇāgatān || 16||
विह्वला वयमत्युग्रं जलंधरकृतात्प्रभो ।। उपद्रवात्सदेवेन्द्राः स्थानभ्रष्टाः क्षितिस्थिताः।। १७।।
vihvalā vayamatyugraṃ jalaṃdharakṛtātprabho || upadravātsadevendrāḥ sthānabhraṣṭāḥ kṣitisthitāḥ|| 17||
न जानासि कथं स्वामिन्देवापत्तिमिमां प्रभो ।। तस्मान्नो रक्षणार्थाय जहि सागरनन्दनम् ।। १८।।
na jānāsi kathaṃ svāmindevāpattimimāṃ prabho || tasmānno rakṣaṇārthāya jahi sāgaranandanam || 18||
अस्माकं रक्षणार्थाय यत्पूर्वं गरुडध्वजः ।। नियोजितस्त्वया नाथ न क्षमस्सोऽद्य रक्षितुम् ।। १९।।
asmākaṃ rakṣaṇārthāya yatpūrvaṃ garuḍadhvajaḥ || niyojitastvayā nātha na kṣamasso'dya rakṣitum || 19||
तदधीनो गृहे तस्य तिष्ठत्यद्य मया सह ।। वयं च तत्र तिष्ठामस्तदाज्ञावशगास्सुराः ।। 2.5.20.२०।।
tadadhīno gṛhe tasya tiṣṭhatyadya mayā saha || vayaṃ ca tatra tiṣṭhāmastadājñāvaśagāssurāḥ || 2.5.20.20||
अलक्षिता वयं चात्रागताश्शंभो त्वदंतिकम् ।। स आयाति त्वया कर्त्तुं रणं सिंधुसुतो बली ।। २१ ।।
alakṣitā vayaṃ cātrāgatāśśaṃbho tvadaṃtikam || sa āyāti tvayā karttuṃ raṇaṃ siṃdhusuto balī || 21 ||
अतस्स्वामिन्रणे त्वं तमविलंबं जलंधरम् ।। हंतुमर्हसि सर्वज्ञ पाहि नश्शरणागतान् ।। २२ ।।
atassvāminraṇe tvaṃ tamavilaṃbaṃ jalaṃdharam || haṃtumarhasi sarvajña pāhi naśśaraṇāgatān || 22 ||
सनत्कुमार उवाच ।।
इत्युक्त्वा ते सुरास्सर्वे प्रभुं नत्वा सवासवाः ।। पादौ निरीक्ष्य संतस्थुर्महेशस्य विनम्रकाः ।। २३ ।।
ityuktvā te surāssarve prabhuṃ natvā savāsavāḥ || pādau nirīkṣya saṃtasthurmaheśasya vinamrakāḥ || 23 ||
।। सनत्कुमार उवाच ।।
इति देववचः श्रुत्वा प्रहस्य वृषभध्वजः ।। द्रुतं विष्णुं समाहूय वचनं चेदमब्रवीत् ।। २४।।
iti devavacaḥ śrutvā prahasya vṛṣabhadhvajaḥ || drutaṃ viṣṇuṃ samāhūya vacanaṃ cedamabravīt || 24||
ईश्वर उवाच ।।
हृषीकेश महाविष्णो देवाश्चात्र समागताः ।। जलंधरकृतापीडाश्शरणं मेऽतिविह्वलाः ।। २५।।
hṛṣīkeśa mahāviṣṇo devāścātra samāgatāḥ || jalaṃdharakṛtāpīḍāśśaraṇaṃ me'tivihvalāḥ || 25||
जलंधरः कथं विष्णो संगरे न हत स्त्वया ।। तद्गृहं चापि यातोऽसि त्यक्त्वा वैकुण्ठमात्मनः ।। २६।।
jalaṃdharaḥ kathaṃ viṣṇo saṃgare na hata stvayā || tadgṛhaṃ cāpi yāto'si tyaktvā vaikuṇṭhamātmanaḥ || 26||
मया नियोजितस्त्वं हि साधुसंरक्षणाय च ।। निग्रहाय खलानां च स्वतंत्रेण विहारिणा ।। २७।।
mayā niyojitastvaṃ hi sādhusaṃrakṣaṇāya ca || nigrahāya khalānāṃ ca svataṃtreṇa vihāriṇā || 27||
सनत्कुमार उवाच ।।
इत्याकर्ण्य महेशस्य वचनं गरुडध्वजः ।। प्रत्युवाच विनीतात्मा नतकस्साञ्जलिर्हरिः ।। २८ ।।
ityākarṇya maheśasya vacanaṃ garuḍadhvajaḥ || pratyuvāca vinītātmā natakassāñjalirhariḥ || 28 ||
विष्णुरुवाच ।।
तवांशसंभवत्वाच्च भ्रातृत्वाच्च तथा श्रियः ।। मया न निहतः संख्ये त्वमेनं जहि दानवम् ।। २९।।
tavāṃśasaṃbhavatvācca bhrātṛtvācca tathā śriyaḥ || mayā na nihataḥ saṃkhye tvamenaṃ jahi dānavam || 29||
महाबलो महावीरो जेयस्सर्वदिवौकसाम् ।। अन्येषां चापि देवेश सत्यमेतद्ब्रवीम्यहम् ।। 2.5.20.३० ।।
mahābalo mahāvīro jeyassarvadivaukasām || anyeṣāṃ cāpi deveśa satyametadbravīmyaham || 2.5.20.30 ||
मया कृतो रणस्तेन चिरं देवान्वितेन वै ।। मदुपायो न प्रवृत्तस्तस्मिन्दानवपुंगवे ।। ३१ ।।
mayā kṛto raṇastena ciraṃ devānvitena vai || madupāyo na pravṛttastasmindānavapuṃgave || 31 ||
तत्पराक्रमतस्तुष्टो वरं ब्रूहीत्यहं खलु ।। इति मद्वचनं श्रुत्वा स वव्रे वरमुत्तमम् ।। ३२ ।।
tatparākramatastuṣṭo varaṃ brūhītyahaṃ khalu || iti madvacanaṃ śrutvā sa vavre varamuttamam || 32 ||
मद्भगिन्या मया सार्द्धं मद्गेहे ससुरो वस ।। मदधीनो महाविष्णो इत्यहं तद्गृहं गतः ।। ३३ ।।
madbhaginyā mayā sārddhaṃ madgehe sasuro vasa || madadhīno mahāviṣṇo ityahaṃ tadgṛhaṃ gataḥ || 33 ||
सनत्कुमार उवाच।।
इति विष्णोर्वचश्श्रुत्वा शकरस्स महेश्वरः ।। विहस्योवाच सुप्रीतस्सदयो भक्तवत्सलः ।। ३४।।
iti viṣṇorvacaśśrutvā śakarassa maheśvaraḥ || vihasyovāca suprītassadayo bhaktavatsalaḥ || 34||
महेश्वर उवाच ।।
हे विष्णो सुरवर्य त्वं शृणु मद्वाक्यमादरात् ।। जलंधरं महादैत्यं हनिष्यामि न संशयः ।। ३५ ।।
he viṣṇo suravarya tvaṃ śṛṇu madvākyamādarāt || jalaṃdharaṃ mahādaityaṃ haniṣyāmi na saṃśayaḥ || 35 ||
स्वस्थानं गच्छ निर्भीतो देवा गच्छंत्वपि ध्रुवम् ।। निर्भया वीतसंदेहा हतं मत्वाऽसुराधिपम् ।। ३६ ।।
svasthānaṃ gaccha nirbhīto devā gacchaṃtvapi dhruvam || nirbhayā vītasaṃdehā hataṃ matvā'surādhipam || 36 ||
सनत्कुमार उवाच ।।
इति श्रुत्वा महेशस्य वचनं स रमापतिः ।। सनिर्जरो जगामाशु स्वस्थानं गतसंशयः ।। ३७।।
iti śrutvā maheśasya vacanaṃ sa ramāpatiḥ || sanirjaro jagāmāśu svasthānaṃ gatasaṃśayaḥ || 37||
एतस्मिन्नंतरे व्यास स दैत्येन्द्रोऽतिविक्रमः ।। सन्नद्धैरसुरैस्सार्द्धं शैलप्रांतं ययौ बली ।। ३८।।
etasminnaṃtare vyāsa sa daityendro'tivikramaḥ || sannaddhairasuraissārddhaṃ śailaprāṃtaṃ yayau balī || 38||
कैलासमवरुध्याथ महत्या सेनया युतः ।। संतस्थौ कालसंकाशः कुर्वन्सिंहरवं महान् ।। ३९ ।।
kailāsamavarudhyātha mahatyā senayā yutaḥ || saṃtasthau kālasaṃkāśaḥ kurvansiṃharavaṃ mahān || 39 ||
अथ कोलाहलं श्रुत्वा दैत्यनादसमुद्भवम् ।। चुक्रोधातिमहेशानो महालीलः खलांतकः ।। 2.5.20.४०
atha kolāhalaṃ śrutvā daityanādasamudbhavam || cukrodhātimaheśāno mahālīlaḥ khalāṃtakaḥ || 2.5.20.40
समादिदेश संख्याय स्वगणान्स महाबलान् ।। नंद्यादिकान्महादेवो महोतिः कौतुकी हरः ।। ४१ ।।
samādideśa saṃkhyāya svagaṇānsa mahābalān || naṃdyādikānmahādevo mahotiḥ kautukī haraḥ || 41 ||
नन्दीभमुखसेनानीमुखास्सर्वे शिवाज्ञया ।। गणाश्च समनह्यंत युद्धाया तित्वरान्विताः ।। ४२ ।।
nandībhamukhasenānīmukhāssarve śivājñayā || gaṇāśca samanahyaṃta yuddhāyā titvarānvitāḥ || 42 ||
अवतेरुर्गणास्सर्वे कैलासात्क्रोधदुर्मदाः ।। वल्गतो रणशब्दांश्च महावीरा रणाय हि ।। ४३ ।।
avaterurgaṇāssarve kailāsātkrodhadurmadāḥ || valgato raṇaśabdāṃśca mahāvīrā raṇāya hi || 43 ||
ततस्समभवद्युद्धं कैलासोपत्यकासु वै ।। प्रमथाधिपदैत्यानां घोरं शस्त्रास्त्रसंकुलम् ।। ४४ ।।
tatassamabhavadyuddhaṃ kailāsopatyakāsu vai || pramathādhipadaityānāṃ ghoraṃ śastrāstrasaṃkulam || 44 ||
भेरीमृदंगशंखौघैर्निस्वानैर्वीरहर्षणैः ।। गजाश्वरथशब्दैश्च नादिता भूर्व्यकंपत ।। ४५ ।।
bherīmṛdaṃgaśaṃkhaughairnisvānairvīraharṣaṇaiḥ || gajāśvarathaśabdaiśca nāditā bhūrvyakaṃpata || 45 ||
शक्तितोमरबाणौघैर्मुसलैः पाशपट्टिशैः ।। व्यराजत नभः पूर्णं मुक्ताभिरिव संवृतम् ।। ४६।।
śaktitomarabāṇaughairmusalaiḥ pāśapaṭṭiśaiḥ || vyarājata nabhaḥ pūrṇaṃ muktābhiriva saṃvṛtam || 46||
निहतैरिव नागाश्वैः पत्तिभिर्भूर्व्यराजत ।। वज्राहतैः पर्वतेन्द्रैः पूर्वमासीत्सुसंवृता ।। ४७ ।।
nihatairiva nāgāśvaiḥ pattibhirbhūrvyarājata || vajrāhataiḥ parvatendraiḥ pūrvamāsītsusaṃvṛtā || 47 ||
प्रमथाहतदैत्यौघैर्दैत्याहतगणैस्तथा ।। वसासृङ्मांसपंकाढ्या भूरगम्याभवत्तदा ।। ४८।।
pramathāhatadaityaughairdaityāhatagaṇaistathā || vasāsṛṅmāṃsapaṃkāḍhyā bhūragamyābhavattadā || 48||
प्रमथाहतदैत्यौघान्भार्गवस्समजीवयत् ।। युद्धे पुनः पुनश्चैव मृतसंजीवनी बलात् ।। ४९।।
pramathāhatadaityaughānbhārgavassamajīvayat || yuddhe punaḥ punaścaiva mṛtasaṃjīvanī balāt || 49||
दृष्ट्वा व्याकुलितांस्तांस्तु गणास्सर्वे भयार्दिताः ।। शशंसुर्देवदेवाय सर्वे शुक्रविचेष्टितम् ।। 2.5.20.५०।।
dṛṣṭvā vyākulitāṃstāṃstu gaṇāssarve bhayārditāḥ || śaśaṃsurdevadevāya sarve śukraviceṣṭitam || 2.5.20.50||
तच्छ्रुत्वा भगवान्रुद्रश्चकार क्रोधमुल्बणम् ।। भयंकरोऽतिरौद्रश्च बभूव प्रज्वलन्दिशः ।। ५१।।
tacchrutvā bhagavānrudraścakāra krodhamulbaṇam || bhayaṃkaro'tiraudraśca babhūva prajvalandiśaḥ || 51||
अथ रुद्रमुखात्कृत्या बभूवातीवभीषणा ।। तालजंघोदरी वक्त्रा स्तनापीडितभूरुहा ।। ५२ ।।
atha rudramukhātkṛtyā babhūvātīvabhīṣaṇā || tālajaṃghodarī vaktrā stanāpīḍitabhūruhā || 52 ||
सा युद्धभूमिं तरसा ससाद मुनिसत्तम ।। विचचार महाभीमा भक्षयंती महासुरान् ।। ५३ ।।
sā yuddhabhūmiṃ tarasā sasāda munisattama || vicacāra mahābhīmā bhakṣayaṃtī mahāsurān || 53 ||
अथ सा रणमध्ये हि जगाम गतभीर्द्रुतम् ।। यत्रास्ते संवृतो दैत्यवरेन्द्रैस्स हि भार्गवः ।। ५४।।
atha sā raṇamadhye hi jagāma gatabhīrdrutam || yatrāste saṃvṛto daityavarendraissa hi bhārgavaḥ || 54||
स्वतेजसा नभो व्याप्य भूमिं कृत्वा च सा मुने ।। भार्गवं स्वभगे धृत्वा जगामांतर्हिता नभः ।। ५५।।
svatejasā nabho vyāpya bhūmiṃ kṛtvā ca sā mune || bhārgavaṃ svabhage dhṛtvā jagāmāṃtarhitā nabhaḥ || 55||
विद्रुतं भार्गवं दृष्ट्वा दैत्यसैन्यगणास्तथा ।। प्रम्लानवदना युद्धान्निर्जग्मुर्युद्धदुर्मदाः ।। ५६ ।।
vidrutaṃ bhārgavaṃ dṛṣṭvā daityasainyagaṇāstathā || pramlānavadanā yuddhānnirjagmuryuddhadurmadāḥ || 56 ||
अथोऽभज्यत दैत्यानां सेना गणभयार्दिता ।। वायुवेगहता यद्वत्प्रकीर्णा तृणसंहतिः ।। ५७।।
atho'bhajyata daityānāṃ senā gaṇabhayārditā || vāyuvegahatā yadvatprakīrṇā tṛṇasaṃhatiḥ || 57||
भग्नां गणभयाद्दैत्यसेनां दृष्ट्वातिमर्षिताः ।। निशुंभशुंभौ सेनान्यौ कालनेमिश्च चुक्रुधुः ।। ५८।।
bhagnāṃ gaṇabhayāddaityasenāṃ dṛṣṭvātimarṣitāḥ || niśuṃbhaśuṃbhau senānyau kālanemiśca cukrudhuḥ || 58||
त्रयस्ते वरयामासुर्गणसेनां महाबलाः ।। मुंचंतश्शरवर्षाणि प्रावृषीव बलाहकाः ।। ५९।।
trayaste varayāmāsurgaṇasenāṃ mahābalāḥ || muṃcaṃtaśśaravarṣāṇi prāvṛṣīva balāhakāḥ || 59||
ततो दैत्यशरौघास्ते शलभानामिव व्रजाः ।। रुरुधुः खं दिशस्सर्वा गणसेनामकंपयन् ।। 2.5.20.६० ।।
tato daityaśaraughāste śalabhānāmiva vrajāḥ || rurudhuḥ khaṃ diśassarvā gaṇasenāmakaṃpayan || 2.5.20.60 ||
गणाश्शरशतैर्भिन्ना रुधिरासारवर्षिणः ।। वसंतकिंशुकाभासा न प्राजानन्हि किंचन ।। ६१ ।।
gaṇāśśaraśatairbhinnā rudhirāsāravarṣiṇaḥ || vasaṃtakiṃśukābhāsā na prājānanhi kiṃcana || 61 ||
ततः प्रभग्नं स्वबलं विलोक्य नन्द्यादिलंबोदरकार्त्तिकेयाः ।। त्वरान्विता दैत्यवरान्प्रसह्य निवारयामासुरमर्षणास्ते ।। ६२।।
tataḥ prabhagnaṃ svabalaṃ vilokya nandyādilaṃbodarakārttikeyāḥ || tvarānvitā daityavarānprasahya nivārayāmāsuramarṣaṇāste || 62||
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां पञ्चमे युद्धखंडे जलंधरवधोपाख्याने सामान्यगणासुरयुद्धवर्णनं नाम विंशोऽध्यायः ।। २० ।।
iti śrīśivamahāpurāṇe dvitīyāyāṃ rudrasaṃhitāyāṃ pañcame yuddhakhaṃḍe jalaṃdharavadhopākhyāne sāmānyagaṇāsurayuddhavarṇanaṃ nāma viṃśo'dhyāyaḥ || 20 ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
