सनत्कुमार उवाच ।।
अथ बाणासुरः क्रुद्धस्तत्र गत्वा ददर्श तम् ।। दिव्यलीलात्तवपुषं प्रथमे वयसि स्थितम् ।। १ ।।
atha bāṇāsuraḥ kruddhastatra gatvā dadarśa tam || divyalīlāttavapuṣaṃ prathame vayasi sthitam || 1 ||
तं दृष्ट्वा विस्मितं वाक्यं किं कारणमथाब्रवीत् ।। बाणः क्रोध परीतात्मा युधि शौंडो हसन्निव ।। २।।
taṃ dṛṣṭvā vismitaṃ vākyaṃ kiṃ kāraṇamathābravīt || bāṇaḥ krodha parītātmā yudhi śauṃḍo hasanniva || 2||
अहो मनुष्यो रूपाढ्यस्साहसी धैर्यवानिति ।। कोयमागतकालश्च दुष्टभाग्यो विमूढधीः।। ३।।
aho manuṣyo rūpāḍhyassāhasī dhairyavāniti || koyamāgatakālaśca duṣṭabhāgyo vimūḍhadhīḥ|| 3||
येन मे कुलचारित्रं दूषितं दुहिता हिता ।। तं मारयध्वं कुपिताश्शीघ्रं शस्त्रैस्सुदारुणैः ।। ४ ।।
yena me kulacāritraṃ dūṣitaṃ duhitā hitā || taṃ mārayadhvaṃ kupitāśśīghraṃ śastraissudāruṇaiḥ || 4 ||
दुराचारं च तं बद्ध्वा घोरे कारा गृहे ततः ।। रक्षध्वं विकटे वीरा बहुकालं विशेषतः ।। ५ ।।
durācāraṃ ca taṃ baddhvā ghore kārā gṛhe tataḥ || rakṣadhvaṃ vikaṭe vīrā bahukālaṃ viśeṣataḥ || 5 ||
न जाने कोयमभयः को वा घोरपराक्रमः ।। विचार्येति महाबुद्धिस्सं दिग्धोऽभूच्छरासुरः ।। ६ ।।
na jāne koyamabhayaḥ ko vā ghoraparākramaḥ || vicāryeti mahābuddhissaṃ digdho'bhūccharāsuraḥ || 6 ||
ततो दैत्येन सैन्यं तु दशसाहस्रकं शनैः ।। वधाय तस्य वीरस्य व्यादिष्टं पापबुद्धिना ।। ७ ।।
tato daityena sainyaṃ tu daśasāhasrakaṃ śanaiḥ || vadhāya tasya vīrasya vyādiṣṭaṃ pāpabuddhinā || 7 ||
तदादिष्टास्तु ते वीराः सर्वतोन्तःपुरं द्रुतम् ।। छादयामासुरत्युग्राश्छिंदि भिंदीति वादिनः ।। ८ ।।
tadādiṣṭāstu te vīrāḥ sarvatontaḥpuraṃ drutam || chādayāmāsuratyugrāśchiṃdi bhiṃdīti vādinaḥ || 8 ||
शत्रुसैन्यं ततो दृष्ट्वा गर्जमानः स यादवः ।। अंतःपुरं द्वारगतं परिघं गृह्य चातुलम् ।। ९ ।।
śatrusainyaṃ tato dṛṣṭvā garjamānaḥ sa yādavaḥ || aṃtaḥpuraṃ dvāragataṃ parighaṃ gṛhya cātulam || 9 ||
निष्क्रांतो भवनात्तस्माद्वज्रहस्त इवांतकः ।। तेन तान्किंकरान् हत्वा पुनश्चांतःपुरं ययौ ।। 2.5.53.१० ।।
niṣkrāṃto bhavanāttasmādvajrahasta ivāṃtakaḥ || tena tānkiṃkarān hatvā punaścāṃtaḥpuraṃ yayau || 2.5.53.10 ||
एवं दशसहस्राणि सैन्यानि मुनिसत्तम ।। जघान रोषरक्ताक्षो वर्द्धितश्शिवतेजसा ।। ११ ।।
evaṃ daśasahasrāṇi sainyāni munisattama || jaghāna roṣaraktākṣo varddhitaśśivatejasā || 11 ||
लक्षे हतेऽथ योधानां ततो बाणासुरो रुषा ।। कुभांडं स गृहीत्वा तु युद्धे शौंडं समाह्वयत् ।। १२ ।।
lakṣe hate'tha yodhānāṃ tato bāṇāsuro ruṣā || kubhāṃḍaṃ sa gṛhītvā tu yuddhe śauṃḍaṃ samāhvayat || 12 ||
अनिरुद्धं महाबुद्धिं द्वन्द्वयुद्धे महा हवे ।। प्राद्युम्निं रक्षितं शैवतेजसा प्रज्वलत्तनुम् ।। १३ ।।
aniruddhaṃ mahābuddhiṃ dvandvayuddhe mahā have || prādyumniṃ rakṣitaṃ śaivatejasā prajvalattanum || 13 ||
ततो दशसहस्राणि तुरगाणां रथोत्तमान् ।। युद्धप्राप्तेन खड्गेन दैत्येन्द्रस्य जघान सः ।। १४ ।।
tato daśasahasrāṇi turagāṇāṃ rathottamān || yuddhaprāptena khaḍgena daityendrasya jaghāna saḥ || 14 ||
तद्वधाय ततश्शक्तिं कालवैश्वानरोपमाम् ।। अनिरुद्धो गृहीत्वा तां तया तं निजघान हि ।। १५ ।।
tadvadhāya tataśśaktiṃ kālavaiśvānaropamām || aniruddho gṛhītvā tāṃ tayā taṃ nijaghāna hi || 15 ||
रथोपस्थे ततो बाणस्तेन शक्त्याहतो दृढम् ।। स साश्वस्तत्क्षणं वीरस्तत्रैवांतरधीयत ।। १६ ।।
rathopasthe tato bāṇastena śaktyāhato dṛḍham || sa sāśvastatkṣaṇaṃ vīrastatraivāṃtaradhīyata || 16 ||
तस्मिंस्त्वदर्शनं प्राप्ते प्राद्युम्निरपराजितम् ।। आलोक्य ककुभस्सर्वास्तस्थौ गिरिरिवाचलः ।। १७ ।।
tasmiṃstvadarśanaṃ prāpte prādyumniraparājitam || ālokya kakubhassarvāstasthau giririvācalaḥ || 17 ||
अदृश्यमानस्तु तदा कूटयोधस्स दानवः ।। नानाशस्त्रसहस्रैस्तं जघान हि पुनः पुनः ।। १८।।
adṛśyamānastu tadā kūṭayodhassa dānavaḥ || nānāśastrasahasraistaṃ jaghāna hi punaḥ punaḥ || 18||
छद्मनां नागपाशैस्तं बबंध स महाबलः ।। बलिपुत्रो महावीरश्शिवभक्तश्शरासुरः ।। १९।।
chadmanāṃ nāgapāśaistaṃ babaṃdha sa mahābalaḥ || baliputro mahāvīraśśivabhaktaśśarāsuraḥ || 19||
तं बद्ध्वा पंजरांतःस्थं कृत्वा युद्धादुपारमत्।। उवाच बाणः संकुद्धस्सूतपुत्रं महाबलम् ।। 2.5.53.२० ।।
taṃ baddhvā paṃjarāṃtaḥsthaṃ kṛtvā yuddhādupāramat|| uvāca bāṇaḥ saṃkuddhassūtaputraṃ mahābalam || 2.5.53.20 ||
बाणासुर उवाच।।
सूतपुत्र शिरश्छिंधि पुरुषस्यास्य वै लघु ।। येन मे दूषितं पूतं बलाद्दुष्टेन सत्कुलम् ।। २१ ।।
sūtaputra śiraśchiṃdhi puruṣasyāsya vai laghu || yena me dūṣitaṃ pūtaṃ balādduṣṭena satkulam || 21 ||
छित्वा तु सर्वगात्राणि राक्षसेभ्यः प्रयच्छ भोः ।। अथास्य रक्तमांसानि क्रव्यादा अपि भुंजताम् ।। २२।।
chitvā tu sarvagātrāṇi rākṣasebhyaḥ prayaccha bhoḥ || athāsya raktamāṃsāni kravyādā api bhuṃjatām || 22||
अगाधे तृणसंकीर्णे कूपे पातकिनं जहि ।। किं बहूक्त्या सूतपुत्र मारणीयो हि सर्वथा ।। २३।।
agādhe tṛṇasaṃkīrṇe kūpe pātakinaṃ jahi || kiṃ bahūktyā sūtaputra māraṇīyo hi sarvathā || 23||
सनत्कु मार उवाच।।
तस्य तद्वचनं श्रुत्वा धर्मबुद्धिर्निशाचरः ।। कुंभांडस्त्वब्रवीद्वाक्यं बाणं सन्मंत्रिसत्तमम् ।। २४।।
tasya tadvacanaṃ śrutvā dharmabuddhirniśācaraḥ || kuṃbhāṃḍastvabravīdvākyaṃ bāṇaṃ sanmaṃtrisattamam || 24||
कुंभांड उवाच ।।
नैतत्कर्तुं समुचितं कर्म देव विचार्यताम्।। अस्मिन्हते हतो ह्यात्मा भवेदिति मतिर्मम।। २५।।
naitatkartuṃ samucitaṃ karma deva vicāryatām|| asminhate hato hyātmā bhavediti matirmama|| 25||
अयं तु दृश्यते देव तुल्यो विष्णोः पराक्रमैः।। वर्धितश्चन्द्र चूडस्य त्वद्दुष्टस्य सुतेचसा ।। २६।।
ayaṃ tu dṛśyate deva tulyo viṣṇoḥ parākramaiḥ|| vardhitaścandra cūḍasya tvadduṣṭasya sutecasā || 26||
अथ चन्द्रललाटस्य साहसेन समत्स्वयम् ।। इमामवस्थां प्राप्तोसि पौरुषे संव्यवस्थितः ।। २७।।
atha candralalāṭasya sāhasena samatsvayam || imāmavasthāṃ prāptosi pauruṣe saṃvyavasthitaḥ || 27||
अयं शिवप्रसादाद्वै कृष्णपौत्रो महाबलः ।। अस्मांस्तृणोपमान् वेत्ति दष्टोपि भुजगैर्बलात् ।। २८ ।।
ayaṃ śivaprasādādvai kṛṣṇapautro mahābalaḥ || asmāṃstṛṇopamān vetti daṣṭopi bhujagairbalāt || 28 ||
सनत्कुमार उवाच ।।
एतद्वाक्यं तु बाणाय कथयित्वा स दानवः ।। अनिरुद्धमुवाचेदं राजनीतिविदुत्तमः ।। २९ ।।
etadvākyaṃ tu bāṇāya kathayitvā sa dānavaḥ || aniruddhamuvācedaṃ rājanītividuttamaḥ || 29 ||
कुंभांड उवाच ।।
कोसि कस्यासि रे वीर सत्यं वद ममाग्रतः ।। केन वा त्वमिहानीतो दुराचार नराधम ।। 2.5.53.३०।।
kosi kasyāsi re vīra satyaṃ vada mamāgrataḥ || kena vā tvamihānīto durācāra narādhama || 2.5.53.30||
दैत्येन्द्रं स्तुहि वीरं त्वं नमस्कुरु कृताजलिः ।। जितोस्मीति वचो दीनं कथयित्वा पुनःपुनः ।। ३१ ।।
daityendraṃ stuhi vīraṃ tvaṃ namaskuru kṛtājaliḥ || jitosmīti vaco dīnaṃ kathayitvā punaḥpunaḥ || 31 ||
एवं कृते तु मोक्षस्स्यादन्यथा बंधनादि च ।। तच्छ्रुत्वा वचनं तस्य प्रतिवाक्यमुवाच सः ।। ३२।।
evaṃ kṛte tu mokṣassyādanyathā baṃdhanādi ca || tacchrutvā vacanaṃ tasya prativākyamuvāca saḥ || 32||
अनिरुद्ध उवाच ।।
दैत्याऽधमसखे करर्पिडोपजीवक ।। निशाचर दुराचार शत्रुधर्मं न वेत्सि भोः ।। ३३।।
daityā'dhamasakhe kararpiḍopajīvaka || niśācara durācāra śatrudharmaṃ na vetsi bhoḥ || 33||
दैन्यं पलायनं चाथ शूरस्य मरणाधिकम्।। विरुद्धं चोपशल्यं च भवेदिति मतिर्मम ।। ३४।।
dainyaṃ palāyanaṃ cātha śūrasya maraṇādhikam|| viruddhaṃ copaśalyaṃ ca bhavediti matirmama || 34||
क्षत्रियस्य रणे श्रेयो मरणं सन्मुखे सदा ।। न वीरमानिनो भूमौ दीनस्येव कृतांजलिः ।। ३५ ।।
kṣatriyasya raṇe śreyo maraṇaṃ sanmukhe sadā || na vīramānino bhūmau dīnasyeva kṛtāṃjaliḥ || 35 ||
सनत्कुमार उवाच ।।
इत्यादि वीरवाक्यानि बहूनि स जगाद तम् ।। तदाकर्ण्य सबाणोऽसौ विस्मितोऽभूच्चुकोप च ।। ३६ ।।
ityādi vīravākyāni bahūni sa jagāda tam || tadākarṇya sabāṇo'sau vismito'bhūccukopa ca || 36 ||
तदोवाच नभोवाणी बाणस्याश्वासनाय हि ।। शृण्वतां सर्ववीराणामनिरुद्धस्य मंत्रिणः ।। ३७ ।।
tadovāca nabhovāṇī bāṇasyāśvāsanāya hi || śṛṇvatāṃ sarvavīrāṇāmaniruddhasya maṃtriṇaḥ || 37 ||
व्योमवाण्युवाच ।।
भो भो बाण महावीर न क्रोधं कर्तुमर्हसि ।। बलिपुत्रोसि सुमते शिवभक्त विचार्यताम् ।। ३८ ।।
bho bho bāṇa mahāvīra na krodhaṃ kartumarhasi || baliputrosi sumate śivabhakta vicāryatām || 38 ||
शिवस्सर्वेश्वरस्साक्षी कर्मणां परमेश्वरः ।। तदधीनमिदं सर्वं जगद्वै सचराचरम् ।। ३९।।
śivassarveśvarassākṣī karmaṇāṃ parameśvaraḥ || tadadhīnamidaṃ sarvaṃ jagadvai sacarācaram || 39||
स एव कर्ता भर्ता च संहर्ता जगतां सदा।। रजस्सत्त्वतमोधारी विधिविष्णुहरात्मकः ।। 2.5.53.४०।।
sa eva kartā bhartā ca saṃhartā jagatāṃ sadā|| rajassattvatamodhārī vidhiviṣṇuharātmakaḥ || 2.5.53.40||
सर्वस्यांतर्गतः स्वामी प्रेरकस्सर्वतः परः ।। निर्विकार्यव्ययो नित्यो मायाधीशोपि निर्गुणः ।। ४१।।
sarvasyāṃtargataḥ svāmī prerakassarvataḥ paraḥ || nirvikāryavyayo nityo māyādhīśopi nirguṇaḥ || 41||
तस्येच्छयाऽबलो ज्ञेयो बली बलि वरात्मज ।। इति विज्ञाय मनसि स्वस्थो भव महामते ।। ४२।।
tasyecchayā'balo jñeyo balī bali varātmaja || iti vijñāya manasi svastho bhava mahāmate || 42||
गर्वापहारी भगवान्ना नालीलाविशारदः।। नाशयिष्यति ते गर्वमिदानीं भक्तवत्सलः ।। ४३।।
garvāpahārī bhagavānnā nālīlāviśāradaḥ|| nāśayiṣyati te garvamidānīṃ bhaktavatsalaḥ || 43||
सनत्कुमार उवाच।।
इत्याभाष्य नभोवाणी विरराम महामुने ।। बाणासुरस्तद्वचनादनिरुद्धं न जघ्निवान् ।। ।। ४४ ।।
ityābhāṣya nabhovāṇī virarāma mahāmune || bāṇāsurastadvacanādaniruddhaṃ na jaghnivān || || 44 ||
किं तु स्वान्तःपुरं गत्वा पपौ पानमनुत्तमम् ।। मद्वाक्यं च विसस्मार विजहार विरुद्धधीः ।। ४५ ।।
kiṃ tu svāntaḥpuraṃ gatvā papau pānamanuttamam || madvākyaṃ ca visasmāra vijahāra viruddhadhīḥ || 45 ||
ततोनिरुद्धो बद्धस्तु नागभोगैर्विषोल्बणैः ।। प्रिययाऽतृप्तचेतास्तु दुर्गां सस्मार तत्क्षणात् ।। ४६ ।।
tatoniruddho baddhastu nāgabhogairviṣolbaṇaiḥ || priyayā'tṛptacetāstu durgāṃ sasmāra tatkṣaṇāt || 46 ||
अनिरुद्ध उवाच ।।
शरण्ये देवि बद्धोस्मि दह्यमानस्तु पन्नगैः ।। आगच्छ मे कुरु त्राणं यशोदे चंडरोषिणि ।। ४७ ।।
śaraṇye devi baddhosmi dahyamānastu pannagaiḥ || āgaccha me kuru trāṇaṃ yaśode caṃḍaroṣiṇi || 47 ||
शिवभक्ते महादेवि सृष्टिस्थित्यंतकारिणी ।। त्वां विना रक्षको नान्यस्तस्माद्रक्ष शिवे हि माम् ।। ४८ ।।
śivabhakte mahādevi sṛṣṭisthityaṃtakāriṇī || tvāṃ vinā rakṣako nānyastasmādrakṣa śive hi mām || 48 ||
सनत्कुमार उवाच।।
तेनेत्थं तोषिता तत्र काली भिन्नांजनप्रभा ।। ज्येष्ठकृष्णचतुर्दश्यां संप्राप्तासीन्महानिशि ।। ४९।।
tenetthaṃ toṣitā tatra kālī bhinnāṃjanaprabhā || jyeṣṭhakṛṣṇacaturdaśyāṃ saṃprāptāsīnmahāniśi || 49||
गुरुभिर्मुष्टिनिर्घातैर्दारयामास पंजरम् ।। शरांस्तान्भस्मसात्कृत्वा सर्परूपान्भयानकान् ।। 2.5.53.५० ।।
gurubhirmuṣṭinirghātairdārayāmāsa paṃjaram || śarāṃstānbhasmasātkṛtvā sarparūpānbhayānakān || 2.5.53.50 ||
मोचयित्वा निरुद्धं तु ततश्चांतःपुरं ततः ।। प्रवेशयित्वा दुर्गा तु तत्रैवादर्शनं गता ।। ५१।।
mocayitvā niruddhaṃ tu tataścāṃtaḥpuraṃ tataḥ || praveśayitvā durgā tu tatraivādarśanaṃ gatā || 51||
इत्थं देव्याः प्रसादात्तु शिवशक्तेर्मुनीश्वर ।। कृच्छ्रमुक्तोनिरुद्धोभूत्सुखी चैव गतव्यथः ।। ५२।।
itthaṃ devyāḥ prasādāttu śivaśaktermunīśvara || kṛcchramuktoniruddhobhūtsukhī caiva gatavyathaḥ || 52||
अथ लब्धजयो भूत्वानिरुद्धश्शिवशक्तितः।। प्राद्युम्निर्बाणतनयां प्रियां प्राप्य मुमोद च।। ५३।।
atha labdhajayo bhūtvāniruddhaśśivaśaktitaḥ|| prādyumnirbāṇatanayāṃ priyāṃ prāpya mumoda ca|| 53||
पूर्वंवद्विजहारासौ? तया स्वप्रियया सुखी।। पीतपानस्सुरक्ताक्षस्स बाणसुतया ततः।। ५४।।
pūrvaṃvadvijahārāsau? tayā svapriyayā sukhī|| pītapānassuraktākṣassa bāṇasutayā tataḥ|| 54||
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वितीयायां रुद्रसंहितायां पञ्चमे युद्धखंडे ऊषाचरित्रे अनिरुद्धोषाविहारवर्णनंनाम त्रिपंचाशत्तमो ऽध्याय ।। ५३ ।।
iti śrīśivamahāpurāṇe dvitīyāyāṃ rudrasaṃhitāyāṃ pañcame yuddhakhaṃḍe ūṣācaritre aniruddhoṣāvihāravarṇanaṃnāma tripaṃcāśattamo 'dhyāya || 53 ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
