सनत्कुमार उवाच ।।
शृणु व्यास प्रवक्ष्यामि चरितं शशिमौलिनः ।। यथा दुंदुभिनिर्ह्रादमवधीद्दितिजं हरः ।। १ ।।
śṛṇu vyāsa pravakṣyāmi caritaṃ śaśimaulinaḥ || yathā duṃdubhinirhrādamavadhīdditijaṃ haraḥ || 1 ||
हिरण्याक्षे हते दैत्ये दितिपुत्रे महाबले ।। विष्णुदेवेन कालेन प्राप दुखं पहद्दितिः? ।। २ ।।
hiraṇyākṣe hate daitye ditiputre mahābale || viṣṇudevena kālena prāpa dukhaṃ pahadditiḥ? || 2 ||
दैत्यो दुंदुभिनिर्ह्रादो दुष्टः प्रह्लादमातुलः ।। सांत्वयामास तां वाग्भिर्दुःखितां देवदुःखदः ।। ३।।
daityo duṃdubhinirhrādo duṣṭaḥ prahlādamātulaḥ || sāṃtvayāmāsa tāṃ vāgbhirduḥkhitāṃ devaduḥkhadaḥ || 3||
अथ दैत्यस्स मायावी दितिमाश्वास्य दैत्यराट् ।। देवाः कथं सुजेयाः स्युरित्युपायमर्चितयत् ।। ४ ।।
atha daityassa māyāvī ditimāśvāsya daityarāṭ || devāḥ kathaṃ sujeyāḥ syurityupāyamarcitayat || 4 ||
देवैश्च घातितो वीरो हिरण्याक्षो महासुरः ।। विष्णुना च सह भ्रात्रा सच्छलैर्देत्यवैरिभिः ।। ५ ।।
devaiśca ghātito vīro hiraṇyākṣo mahāsuraḥ || viṣṇunā ca saha bhrātrā sacchalairdetyavairibhiḥ || 5 ||
किंबलाश्च किमाहारा किमाधारा हि निर्जराः ।। मया कथं सुजेयास्स्युरित्युपायमचिंतयत् ।। ६ ।।
kiṃbalāśca kimāhārā kimādhārā hi nirjarāḥ || mayā kathaṃ sujeyāssyurityupāyamaciṃtayat || 6 ||
विचार्य बहुशो दैत्यस्तत्त्वं विज्ञाय निश्चितम् ।। अवश्यमग्रजन्मानो हेतवोऽत्र विचारतः ।। ७ ।।
vicārya bahuśo daityastattvaṃ vijñāya niścitam || avaśyamagrajanmāno hetavo'tra vicārataḥ || 7 ||
ब्राह्मणान्हंतुमसकृदन्वधावत वै ततः ।। दैत्यो दुन्दुभिनिर्ह्रादो देववैरी महाखलः ।। ८।।
brāhmaṇānhaṃtumasakṛdanvadhāvata vai tataḥ || daityo dundubhinirhrādo devavairī mahākhalaḥ || 8||
यतः क्रतुभुजो देवाः क्रतवो वेदसंभवाः।। ते वेदा ब्राह्मणाधारास्ततो देवबलं द्विजाः।। ९।।
yataḥ kratubhujo devāḥ kratavo vedasaṃbhavāḥ|| te vedā brāhmaṇādhārāstato devabalaṃ dvijāḥ|| 9||
निश्चितं ब्राह्मणाधारास्सर्वे वेदास्सवासवाः।। गीर्वाणा ब्राह्मणबला नात्र कार्या विचारणा ।। 2.5.58.१०।।
niścitaṃ brāhmaṇādhārāssarve vedāssavāsavāḥ|| gīrvāṇā brāhmaṇabalā nātra kāryā vicāraṇā || 2.5.58.10||
ब्राह्मणा यदि नष्टास्स्युर्वेदा नष्टास्ततस्त्वयम्।। अतस्तेषु प्रणष्टेषु विनष्टाः सततं सुराः।। ११।।
brāhmaṇā yadi naṣṭāssyurvedā naṣṭāstatastvayam|| atasteṣu praṇaṣṭeṣu vinaṣṭāḥ satataṃ surāḥ|| 11||
यज्ञेषु नाशं गच्छत्सु हताहारास्ततस्सुराः।। निर्बलास्सुखजय्याः स्युर्निर्जितेषु सुरेष्वथ।१२।।
yajñeṣu nāśaṃ gacchatsu hatāhārāstatassurāḥ|| nirbalāssukhajayyāḥ syurnirjiteṣu sureṣvatha|12||
अहमेव भविष्यामि मान्यस्त्रिजगतीपतिः ।। अहरिष्यामि देवा नामक्षयास्सर्वसंपदः ।। १३ ।।
ahameva bhaviṣyāmi mānyastrijagatīpatiḥ || ahariṣyāmi devā nāmakṣayāssarvasaṃpadaḥ || 13 ||
निर्वेक्ष्यामि सुखान्येव राज्ये निहतकंटके ।। इति निश्चित्य दुर्बुद्धिः पुनश्चिंतितवान्खलः ।। १४।।
nirvekṣyāmi sukhānyeva rājye nihatakaṃṭake || iti niścitya durbuddhiḥ punaściṃtitavānkhalaḥ || 14||
द्विजाः क्व संति भूयांसो ब्रह्मतेजोतिबृंहिता।। श्रुत्यध्यनसंपन्नास्तपोबलसमन्विताः।। १५।।
dvijāḥ kva saṃti bhūyāṃso brahmatejotibṛṃhitā|| śrutyadhyanasaṃpannāstapobalasamanvitāḥ|| 15||
भूयसां ब्राह्मणानां तु स्थानं वाराणसी खलु ।। तामादावुपसंहृत्य यायां तीर्थांतरं ततः ।। १६।।
bhūyasāṃ brāhmaṇānāṃ tu sthānaṃ vārāṇasī khalu || tāmādāvupasaṃhṛtya yāyāṃ tīrthāṃtaraṃ tataḥ || 16||
यत्र यत्र हि तीर्थेषु यत्र यत्राश्रमेषु च ।। संति सर्वेऽग्रजन्मानस्ते मयाद्यास्समंततः ।। १७ ।।
yatra yatra hi tīrtheṣu yatra yatrāśrameṣu ca || saṃti sarve'grajanmānaste mayādyāssamaṃtataḥ || 17 ||
इति दुंदुभिनिर्ह्रादो मतिं कृत्वा कुलोचिताम् ।। प्राप्यापि काशीं दुर्वृत्तो मायावी न्यवधीद्द्विजान् ।। १८ ।।
iti duṃdubhinirhrādo matiṃ kṛtvā kulocitām || prāpyāpi kāśīṃ durvṛtto māyāvī nyavadhīddvijān || 18 ||
समित्कुशान्समादातुं यत्र यांति द्विजोत्तमाः ।। अरण्ये तत्र तान्सर्वान्स भक्षयति दुर्मतिः ।। १९ ।।
samitkuśānsamādātuṃ yatra yāṃti dvijottamāḥ || araṇye tatra tānsarvānsa bhakṣayati durmatiḥ || 19 ||
यथा कोऽपि न वेत्त्येवं तथाऽच्छन्नोऽभवत्पुनः ।। वने वनेचरो भूत्वा यादोरूपो जलाशये ।। 2.5.58.२०।।
yathā ko'pi na vettyevaṃ tathā'cchanno'bhavatpunaḥ || vane vanecaro bhūtvā yādorūpo jalāśaye || 2.5.58.20||
अदृश्यरूपी मायावी देवानामप्यगोचरः ।। दिवा ध्यानपरस्तिष्ठेन्मुनिवन्मुनिमध्यगः ।। २१ ।।
adṛśyarūpī māyāvī devānāmapyagocaraḥ || divā dhyānaparastiṣṭhenmunivanmunimadhyagaḥ || 21 ||
प्रवेशमुटजानां च निर्गमं हि विलोकयन् ।। यामिन्यां व्याघ्ररूपेणाभक्षयद्ब्राह्मणान्बहून् ।। २२ ।।
praveśamuṭajānāṃ ca nirgamaṃ hi vilokayan || yāminyāṃ vyāghrarūpeṇābhakṣayadbrāhmaṇānbahūn || 22 ||
निश्शंकम्भक्षयत्येवं न त्यजत्यपि कीकशम् ।। इत्थं निपातितास्तेन विप्रा दुष्टेन भूरिशः ।। २३ ।।
niśśaṃkambhakṣayatyevaṃ na tyajatyapi kīkaśam || itthaṃ nipātitāstena viprā duṣṭena bhūriśaḥ || 23 ||
एकदा शिवरात्रौ तु भक्तस्त्वेको निजोटजे ।। सपर्यां देवदेवस्य कृत्वा ध्यानस्थितोऽभवत् ।। २४ ।।
ekadā śivarātrau tu bhaktastveko nijoṭaje || saparyāṃ devadevasya kṛtvā dhyānasthito'bhavat || 24 ||
स च दुंदुभिनिर्ह्रादो दैत्येन्द्रो बलदर्पितः ।। व्याघ्ररूपं समास्थाय तमादातुं मतिं दधे ।। २५ ।।
sa ca duṃdubhinirhrādo daityendro baladarpitaḥ || vyāghrarūpaṃ samāsthāya tamādātuṃ matiṃ dadhe || 25 ||
तं भक्तं ध्यानमापन्नं दृढचित्तं शिवेक्षणे ।। कृतास्त्रमन्त्रविन्यासं तं क्रांतुमशकन्न सः ।। २६ ।।
taṃ bhaktaṃ dhyānamāpannaṃ dṛḍhacittaṃ śivekṣaṇe || kṛtāstramantravinyāsaṃ taṃ krāṃtumaśakanna saḥ || 26 ||
अथ सर्वं गतश्शम्भुर्ज्ञात्वा तस्याशयं हरः ।। दैत्यस्य दुष्टरूपस्य वधाय विदधे धियम् ।। २७ ।।
atha sarvaṃ gataśśambhurjñātvā tasyāśayaṃ haraḥ || daityasya duṣṭarūpasya vadhāya vidadhe dhiyam || 27 ||
यावदादित्सति व्याघ्रस्तावदाविरभूद्धरः ।। जगद्रक्षामणिस्त्र्यक्षो भक्तरक्षणदक्षधीः ।। २८ ।।
yāvadāditsati vyāghrastāvadāvirabhūddharaḥ || jagadrakṣāmaṇistryakṣo bhaktarakṣaṇadakṣadhīḥ || 28 ||
रुद्रमायांतमालोक्य तद्भक्तार्चितलिंगतः ।। दैत्यस्तेनैव रूपेण ववृधे भूधरोपमः ।। २९ ।।
rudramāyāṃtamālokya tadbhaktārcitaliṃgataḥ || daityastenaiva rūpeṇa vavṛdhe bhūdharopamaḥ || 29 ||
सावज्ञमथ सर्वज्ञं यावत्पश्यति दानवः ।। तावदायातमादाय कक्षायंत्रे न्यपीडयत् ।। 2.5.58.३० ।।
sāvajñamatha sarvajñaṃ yāvatpaśyati dānavaḥ || tāvadāyātamādāya kakṣāyaṃtre nyapīḍayat || 2.5.58.30 ||
पंचास्यस्त्वथ पंचास्यं मुष्ट्या मूर्द्धन्यताडयत।। भक्तवत्सलनामासौ वज्रादपि कठोरया।। ३१।।
paṃcāsyastvatha paṃcāsyaṃ muṣṭyā mūrddhanyatāḍayata|| bhaktavatsalanāmāsau vajrādapi kaṭhorayā|| 31||
स तेन मुष्टिघातेन कक्षानिष्पेषणेन च ।। अत्यार्तमारटद्व्याघ्रो रोदसीं पूरयन्मृतः ।। ३२ ।।
sa tena muṣṭighātena kakṣāniṣpeṣaṇena ca || atyārtamāraṭadvyāghro rodasīṃ pūrayanmṛtaḥ || 32 ||
तेन नादेन महता संप्रवेपितमानसाः ।। तपोधनास्समाजग्मुर्निशि शब्दानुसारतः ।। ३३।।
tena nādena mahatā saṃpravepitamānasāḥ || tapodhanāssamājagmurniśi śabdānusārataḥ || 33||
अत्रेश्वरं समालोक्य कक्षीकृतमृगेश्वरम् ।। तुष्टुवुः प्रणतास्सर्वे शर्वं जयजयाक्षरैः ।। ३४।।
atreśvaraṃ samālokya kakṣīkṛtamṛgeśvaram || tuṣṭuvuḥ praṇatāssarve śarvaṃ jayajayākṣaraiḥ || 34||
ब्राह्मणा ऊचुः ।।
परित्राताः परित्राताः प्रत्यूहाद्दारुणादितः ।। अनुग्रहं कुरुष्वेश तिष्ठात्रैव जगद्गुरो ।। ३५।।
paritrātāḥ paritrātāḥ pratyūhāddāruṇāditaḥ || anugrahaṃ kuruṣveśa tiṣṭhātraiva jagadguro || 35||
अनेनैव स्वरूपेण व्याघ्रेश इति नामतः ।। कुरु रक्षां महादेव ज्येष्ठस्थानस्य सर्वदा ।। ३६।।
anenaiva svarūpeṇa vyāghreśa iti nāmataḥ || kuru rakṣāṃ mahādeva jyeṣṭhasthānasya sarvadā || 36||
अन्येभ्यो ह्युपसर्गेभ्यो रक्ष नस्तीर्थवासिनः ।। दुष्टानष्टास्य? गौरीश भक्तेभ्यो देहि चाभयम् ।। ।। ३७ ।।
anyebhyo hyupasargebhyo rakṣa nastīrthavāsinaḥ || duṣṭānaṣṭāsya? gaurīśa bhaktebhyo dehi cābhayam || || 37 ||
सनत्कुमार उवाच ।।
इत्याकर्ण्य वचस्तेषां भक्तानां चन्द्रशेखरः ।। तथेत्युक्त्वा पुनः प्राह स भक्तान्भक्तवत्सलः ।। ३८ ।
ityākarṇya vacasteṣāṃ bhaktānāṃ candraśekharaḥ || tathetyuktvā punaḥ prāha sa bhaktānbhaktavatsalaḥ || 38 |
महेश्वर उवाच ।।
यो मामनेन रूपेण द्रक्ष्यति श्रद्धयात्र वै ।। तस्योपसर्गसंधानं पातयिष्याम्यसंशयम् ।। ३९ ।।
yo māmanena rūpeṇa drakṣyati śraddhayātra vai || tasyopasargasaṃdhānaṃ pātayiṣyāmyasaṃśayam || 39 ||
मच्चरित्रमिदं श्रुत्वा स्मृत्वा लिंगमिदं हृदि ।। संग्रामे प्रविशन्मर्त्यो जयमाप्नोत्यसंशयम् ।। 2.5.58.४०।।
maccaritramidaṃ śrutvā smṛtvā liṃgamidaṃ hṛdi || saṃgrāme praviśanmartyo jayamāpnotyasaṃśayam || 2.5.58.40||
एतस्मिन्नंतरे देवास्समाजग्मुस्सवासवाः ।जयेति शब्दं कुर्वंतो महोत्सवपुरस्सरम् ।। ४१ ।।
etasminnaṃtare devāssamājagmussavāsavāḥ |jayeti śabdaṃ kurvaṃto mahotsavapurassaram || 41 ||
प्रणम्य शंकरं प्रेम्णा सर्वे सांजलयस्सुराः ।। नतस्कंधाः सुवाग्भिस्ते तुष्टुवुर्भक्तवत्सलम् ।। ४२ ।।
praṇamya śaṃkaraṃ premṇā sarve sāṃjalayassurāḥ || nataskaṃdhāḥ suvāgbhiste tuṣṭuvurbhaktavatsalam || 42 ||
देवा ऊचुः ।।
जय शंकर देवेश प्रणतार्तिहर प्रभो ।। एतद्दुंदुभिनिर्ह्रादवधात्त्राता वयं सुराः ।। ४३ ।।
jaya śaṃkara deveśa praṇatārtihara prabho || etadduṃdubhinirhrādavadhāttrātā vayaṃ surāḥ || 43 ||
सदा रक्षा प्रकर्तव्या भक्तानां भक्तवत्सल ।। वध्याः खलाश्च देवेश त्वया सर्वेश्वर प्रभो ।। ४४ ।।
sadā rakṣā prakartavyā bhaktānāṃ bhaktavatsala || vadhyāḥ khalāśca deveśa tvayā sarveśvara prabho || 44 ||
इत्याकर्ण्य वचस्तेषां सुराणां परमेश्वरः ।। तथेत्युक्त्वा प्रसन्नात्मा तस्मिंल्लिंगे लयं ययौ ।। ४५ ।।
ityākarṇya vacasteṣāṃ surāṇāṃ parameśvaraḥ || tathetyuktvā prasannātmā tasmiṃlliṃge layaṃ yayau || 45 ||
सविस्मयास्ततो देवास्स्वंस्वं धाम ययुर्मुदा ।। तेऽपि विप्रा महाहर्षात्पुनर्याता यथागतम् ।। ४६ ।।
savismayāstato devāssvaṃsvaṃ dhāma yayurmudā || te'pi viprā mahāharṣātpunaryātā yathāgatam || 46 ||
इदं चरित्रं परम व्याघ्रेश्वरसमुद्भवम् ।। शृणुयाच्छ्रावयेद्वापि पठेद्वा पाठयेत्तथा ।। ४७ ।।
idaṃ caritraṃ parama vyāghreśvarasamudbhavam || śṛṇuyācchrāvayedvāpi paṭhedvā pāṭhayettathā || 47 ||
सर्वान्कामानवाप्नोति नरस्स्वमनसेसितान् ।। परत्र लभते मोक्षं सर्वदुःखविवर्जितः ।। ४८।।
sarvānkāmānavāpnoti narassvamanasesitān || paratra labhate mokṣaṃ sarvaduḥkhavivarjitaḥ || 48||
इदमाख्यानमतुलं शिवलीला मृताक्षरम्।। स्वर्ग्यं यशस्यमायुष्यं पुत्रपौत्रप्रवर्द्धनम् ।। ४९।।
idamākhyānamatulaṃ śivalīlā mṛtākṣaram|| svargyaṃ yaśasyamāyuṣyaṃ putrapautrapravarddhanam || 49||
परं भक्तिप्रदं धन्यं शिवप्रीतिकरं शिवम्।। परमज्ञानदं रम्यं विकारहरणं परम् ।। 2.5.58.५० ।।
paraṃ bhaktipradaṃ dhanyaṃ śivaprītikaraṃ śivam|| paramajñānadaṃ ramyaṃ vikāraharaṇaṃ param || 2.5.58.50 ||
इति श्रीशिवमहापुराणे द्वि० रुद्रसंहितायां पञ्च० युद्धखण्डे दुंदुभिनिर्ह्राददैत्यवधवर्णनं नामाष्टपञ्चाशत्तमोऽध्यायः ।। ५८ ।।
iti śrīśivamahāpurāṇe dvi0 rudrasaṃhitāyāṃ pañca0 yuddhakhaṇḍe duṃdubhinirhrādadaityavadhavarṇanaṃ nāmāṣṭapañcāśattamo'dhyāyaḥ || 58 ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
