नन्दीश्वर उवाच ।।
ततो वृषभरूपेण गर्जमानः पिनाकधृक् ।। प्रविष्टो विवरं तत्र निनदन्भैरवान्रवान् ।। १ ।।
tato vṛṣabharūpeṇa garjamānaḥ pinākadhṛk || praviṣṭo vivaraṃ tatra ninadanbhairavānravān || 1 ||
निपेस्तुतस्य निनदैः पुराणि नगराणि च ।। प्रकम्पो हि बभूवाथ सर्वेषां पुरवासिनाम् ।। २ ।।
nipestutasya ninadaiḥ purāṇi nagarāṇi ca || prakampo hi babhūvātha sarveṣāṃ puravāsinām || 2 ||
ततो वृषो हरेः पुत्रान्संग्रामोद्यतकार्मुकान् ।। शिवमायाविमूढात्ममहाबलपराक्रमान् ।। ३ ।।
tato vṛṣo hareḥ putrānsaṃgrāmodyatakārmukān || śivamāyāvimūḍhātmamahābalaparākramān || 3 ||
हरिपुत्रास्ततस्तेऽथ प्राकुप्यन्मुनिसत्तम ।। प्रदुद्रुवुः प्रगर्ज्योच्चैर्वीराश्शंकरसन्मुखम् ।। ४ ।।
hariputrāstataste'tha prākupyanmunisattama || pradudruvuḥ pragarjyoccairvīrāśśaṃkarasanmukham || 4 ||
आयातांस्तान्हरेः पुत्रान्रुद्रो वृषभरूपधृक् ।। प्राकुप्यद्विष्णुपुत्रांश्च खुरैश्शृंगैर्व्यदारयत् ।। ५ ।।
āyātāṃstānhareḥ putrānrudro vṛṣabharūpadhṛk || prākupyadviṣṇuputrāṃśca khuraiśśṛṃgairvyadārayat || 5 ||
विदारितांगा रुद्रेण सर्वे हरिसुताश्च ते ।। नष्टा द्रुतं सन्बभूवुर्गतप्राणा विचेतसः ।। ६ ।।
vidāritāṃgā rudreṇa sarve harisutāśca te || naṣṭā drutaṃ sanbabhūvurgataprāṇā vicetasaḥ || 6 ||
हतेषु तेषु पुत्रेषु विष्णुर्बलवतां वरः ।। निष्क्रम्याथ प्रणम्योच्चैर्ययौ शीघ्रं हरान्तिकम् ।। ७ ।।
hateṣu teṣu putreṣu viṣṇurbalavatāṃ varaḥ || niṣkramyātha praṇamyoccairyayau śīghraṃ harāntikam || 7 ||
दृष्ट्वा रुद्रं प्रव्रजंतं हतविष्णुसुतं वृषम्।।शरैस्सन्ताडयामास दिव्यैरस्त्रैश्च केशवः।। ८।।
dṛṣṭvā rudraṃ pravrajaṃtaṃ hataviṣṇusutaṃ vṛṣam||śaraissantāḍayāmāsa divyairastraiśca keśavaḥ|| 8||
ततः क्रुद्धो महादेवो वृषरूपी मदाबलः ।। अस्त्राणि तानि विष्णोश्च जग्रास गिरिगोचरः ।। ९।।
tataḥ kruddho mahādevo vṛṣarūpī madābalaḥ || astrāṇi tāni viṣṇośca jagrāsa girigocaraḥ || 9||
अथ कृत्वा महाकोपं वृषात्मा स महेश्वरः ।। विननाद महाघोरं कम्पयंस्त्रिजगन्मुने ।। 3.23.१०।।
atha kṛtvā mahākopaṃ vṛṣātmā sa maheśvaraḥ || vinanāda mahāghoraṃ kampayaṃstrijaganmune || 3.23.10||
तत विष्णोश्च तरसा खुरैश्शृंगैर्व्यदारयत् ।। विष्णुं क्रोधाकुलं मूढमजानन्तं निजं हरिम्।।११।।
tata viṣṇośca tarasā khuraiśśṛṃgairvyadārayat || viṣṇuṃ krodhākulaṃ mūḍhamajānantaṃ nijaṃ harim||11||
ततस्स शिथिलात्मा हि व्यथितांगो बभूव ह।।तत्प्रहारमसह्याशु हरिर्मायाविमोहितः।।१२।।
tatassa śithilātmā hi vyathitāṃgo babhūva ha||tatprahāramasahyāśu harirmāyāvimohitaḥ||12||
गतगर्वोहरिश्चैव विचेता गतचेतनः।।ज्ञातवान्परमेशानं विहरन्तं वृषात्मना।।१३।।
gatagarvohariścaiva vicetā gatacetanaḥ||jñātavānparameśānaṃ viharantaṃ vṛṣātmanā||13||
अथ विज्ञाय गौरीशमागतं वृषरूपतः ।। प्राह गम्भीरया वाचा नतस्कन्धः कृताञ्जलिः ।। १४।।
atha vijñāya gaurīśamāgataṃ vṛṣarūpataḥ || prāha gambhīrayā vācā nataskandhaḥ kṛtāñjaliḥ || 14||
हरिरुवाच ।।
देवदेव महादेव करुणासागर प्रभो।।मायया ते महेशान मोहितोहं विमूढधीः ।। १५।।
devadeva mahādeva karuṇāsāgara prabho||māyayā te maheśāna mohitohaṃ vimūḍhadhīḥ || 15||
कृतं युद्धं त्वयेशेन स्वनाथेन मया प्रभो ।। कृपां कृत्वा मयि स्वामिन्सोऽपराधो हि सह्यताम् ।। १६ ।।
kṛtaṃ yuddhaṃ tvayeśena svanāthena mayā prabho || kṛpāṃ kṛtvā mayi svāminso'parādho hi sahyatām || 16 ||
नन्दीश्वर उवाच ।।
तस्य तद्वचनं श्रुत्वा हरेर्दीनतया मुने ।। भगवाञ्छंकरः प्राह रमेशं भक्तवत्सलः ।। १७।।
tasya tadvacanaṃ śrutvā harerdīnatayā mune || bhagavāñchaṃkaraḥ prāha rameśaṃ bhaktavatsalaḥ || 17||
हे विष्णो हे महाबुद्धे कथं मां ज्ञातवान्न हि ।। युद्धं कृतं कृतस्तेऽद्य ज्ञानं सर्व्वं च विस्मृतम्।।१८।।
he viṣṇo he mahābuddhe kathaṃ māṃ jñātavānna hi || yuddhaṃ kṛtaṃ kṛtaste'dya jñānaṃ sarvvaṃ ca vismṛtam||18||
आत्मानं किन्न जानासि मदधीनपराक्रमम् ।। त्वया नात्र रतिः कार्या निवर्तस्व कुचारतः ।। १९ ।।
ātmānaṃ kinna jānāsi madadhīnaparākramam || tvayā nātra ratiḥ kāryā nivartasva kucārataḥ || 19 ||
कामाधीनं कथं ज्ञानं स्त्रीषु सक्तो विहारकृत् ।। नोचितन्तव देवेश स्मरणं विश्वतारणम्।।3.23.२०।।
kāmādhīnaṃ kathaṃ jñānaṃ strīṣu sakto vihārakṛt || nocitantava deveśa smaraṇaṃ viśvatāraṇam||3.23.20||
तच्छुत्वा शम्भुवचनं विज्ञानप्रदमादरात्।।व्रीड्यन्स्वमनसा विष्णुः प्राह वाचं महेश्वरम्।।२१।।
tacchutvā śambhuvacanaṃ vijñānapradamādarāt||vrīḍyansvamanasā viṣṇuḥ prāha vācaṃ maheśvaram||21||
विष्णुरुवाच।
ममात्र विद्यते चक्रं तद्गृहीत्वे तदादरात्।।गमिष्यामि स्वलोकन्तन्त्वदाज्ञापरिपालकः ।। २२।।
mamātra vidyate cakraṃ tadgṛhītve tadādarāt||gamiṣyāmi svalokantantvadājñāparipālakaḥ || 22||
नन्दीश्वर उवाच ।।
तदाकर्ण्य महेशानो वचनं वैष्णवं हरः ।। प्रत्युवाच वृषात्मा हि वृषरक्षः पुनर्हरिम् ।। २३।।
tadākarṇya maheśāno vacanaṃ vaiṣṇavaṃ haraḥ || pratyuvāca vṛṣātmā hi vṛṣarakṣaḥ punarharim || 23||
न विलम्बः प्रकर्त्तव्यो गन्तव्यमित आशु ते।।मच्छासनाद्धरे लोके चक्रमत्रैव तिष्ठताम्।।२४।।
na vilambaḥ prakarttavyo gantavyamita āśu te||macchāsanāddhare loke cakramatraiva tiṣṭhatām||24||
सन्तानादित्यसंस्थानाच्छिवत्ववचनादपि।।अहं घोरतरं तस्माच्चक्रमन्यद्ददामि ते ।। २५ ।।
santānādityasaṃsthānācchivatvavacanādapi||ahaṃ ghorataraṃ tasmāccakramanyaddadāmi te || 25 ||
नन्दीश्वर उवाच ।।
एतदुक्त्वा हरोऽलेखीद्दिव्यं कालानलप्रभम् ।। परं चक्रं प्रदीप्तं हि सर्वदुष्टविनाशनम् ।। २६ ।।
etaduktvā haro'lekhīddivyaṃ kālānalaprabham || paraṃ cakraṃ pradīptaṃ hi sarvaduṣṭavināśanam || 26 ||
विष्णवे प्रददौ चक्रं घोरार्कायुतसुप्रभम् ।। सर्वामरमुनीन्द्राणां रक्षकाय महात्मने ।। २७ ।।
viṣṇave pradadau cakraṃ ghorārkāyutasuprabham || sarvāmaramunīndrāṇāṃ rakṣakāya mahātmane || 27 ||
लब्ध्वा सुदर्शनं चान्यञ्चक्रं परमदीप्तिमित् ।। उवाच विबुधांस्तत्र विष्णुर्बुद्धिमतां वरः ।। २८ ।।
labdhvā sudarśanaṃ cānyañcakraṃ paramadīptimit || uvāca vibudhāṃstatra viṣṇurbuddhimatāṃ varaḥ || 28 ||
सर्वदेववरा यूयं मद्वाक्यं शृणुतादरात् ।। कर्तव्यन्तत्तथा शीघ्रं ततश्शं वो भविष्यति ।। २९।।
sarvadevavarā yūyaṃ madvākyaṃ śṛṇutādarāt || kartavyantattathā śīghraṃ tataśśaṃ vo bhaviṣyati || 29||
दिव्या वरांगनास्सन्ति पाताले यौवनान्विताः।।ताभिः सार्द्धं महाक्रीडां यः करोतु करोतु सः।।3.23.३०।।
divyā varāṃganāssanti pātāle yauvanānvitāḥ||tābhiḥ sārddhaṃ mahākrīḍāṃ yaḥ karotu karotu saḥ||3.23.30||
तच्छुत्वा केशवाद्वाक्यं शूरास्त्रिदशयोनयः ।। प्रवेष्टुकामाः पातालम्बभूवुर्विष्णुना सह ।। ३१।।
tacchutvā keśavādvākyaṃ śūrāstridaśayonayaḥ || praveṣṭukāmāḥ pātālambabhūvurviṣṇunā saha || 31||
विचारमथ विज्ञाय तन्तदा भगवान्हर ।। क्रोधाच्छापन्ददौ घोरं देवयोन्यष्टकस्य च ।। ३२ ।।
vicāramatha vijñāya tantadā bhagavānhara || krodhācchāpandadau ghoraṃ devayonyaṣṭakasya ca || 32 ||
हर उवाच ।।
वर्जयित्वा मुनिं शान्तं दानवान्वा मदंशजम् ।। इदं यः प्रविशेत्स्थानं तस्य स्यान्निधनं क्षणात् ।। ३३।।
varjayitvā muniṃ śāntaṃ dānavānvā madaṃśajam || idaṃ yaḥ praviśetsthānaṃ tasya syānnidhanaṃ kṣaṇāt || 33||
श्रुत्वा वाक्यमिदं घोरं मनुष्यहितवर्धनम् ।। प्रत्याख्यातास्तु रुद्रेण देवास्स्वगृहमा ययुः ।। ३४ ।।
śrutvā vākyamidaṃ ghoraṃ manuṣyahitavardhanam || pratyākhyātāstu rudreṇa devāssvagṛhamā yayuḥ || 34 ||
एवं स्त्रीलः परो विष्णुश्शिवेन प्रतिशासितः ।। स्वर्लोकमगमद्व्यास स्वास्थ्यं प्राप जगच्च तत् ।। ३५ ।।
evaṃ strīlaḥ paro viṣṇuśśivena pratiśāsitaḥ || svarlokamagamadvyāsa svāsthyaṃ prāpa jagacca tat || 35 ||
वृषेश्वरोऽपि भगवाच्छंकरो भक्तवत्सलः ।। इत्थं कृत्वा देवकार्यं जगाम स्वगिरीश्वरम् ।। ३६ ।।
vṛṣeśvaro'pi bhagavācchaṃkaro bhaktavatsalaḥ || itthaṃ kṛtvā devakāryaṃ jagāma svagirīśvaram || 36 ||
वृषेश्वरावतारस्तु वर्णितश्शंकरस्य च ।। विष्णुमोहहरश्शर्वस्त्रैलोक्यसुखकारकः ।। ३७ ।।
vṛṣeśvarāvatārastu varṇitaśśaṃkarasya ca || viṣṇumohaharaśśarvastrailokyasukhakārakaḥ || 37 ||
पवित्रमिदमाख्यानं शत्रुबाधाहरम्परम् ।। स्वर्ग्यं यशस्यमायुष्यं भुक्तिमुक्तिप्रदं सताम् ।। ३८ ।।
pavitramidamākhyānaṃ śatrubādhāharamparam || svargyaṃ yaśasyamāyuṣyaṃ bhuktimuktipradaṃ satām || 38 ||
य इदं शृणुयाद्भक्त्या श्रावयेद्वै समाहितः ।। स भुक्त्वा सकलान्कामानन्ते मोक्ष मवाप्नुयात् ।। तथा पठिति यो हीदं पाठयेत्सुधियो नरान् ।। ३९।।
ya idaṃ śṛṇuyādbhaktyā śrāvayedvai samāhitaḥ || sa bhuktvā sakalānkāmānante mokṣa mavāpnuyāt || tathā paṭhiti yo hīdaṃ pāṭhayetsudhiyo narān || 39||
इति श्रीशिवमहापुराणे तृतीयायां शतरुद्रसहितायां वृषेश्वरसंज्ञकशिवावतारवर्णनं नाम त्रयोविंशोऽध्यायः ।। २३।।
iti śrīśivamahāpurāṇe tṛtīyāyāṃ śatarudrasahitāyāṃ vṛṣeśvarasaṃjñakaśivāvatāravarṇanaṃ nāma trayoviṃśo'dhyāyaḥ || 23||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
