अथ नन्दीश्वरावतारमाह ।।
atha nandīśvarāvatāramāha ||
सनत्कुमार उवाच ।।
भवान्कथमनुप्राप्तो महादेवांशजः शिवम् ।। श्रोतुमिच्छामि तत्सर्वं वक्तुमर्हसि मे प्रभो ।। १ ।।
bhavānkathamanuprāpto mahādevāṃśajaḥ śivam || śrotumicchāmi tatsarvaṃ vaktumarhasi me prabho || 1 ||
नन्दीश्वर उवाच ।।
सनत्कुमार सर्वज्ञ सावधानतया शृणु ।। यथाहं च शिवं प्राप्तो महादेवांशजो मुने ।। २ ।।
sanatkumāra sarvajña sāvadhānatayā śṛṇu || yathāhaṃ ca śivaṃ prāpto mahādevāṃśajo mune || 2 ||
प्रजाकामः शिलादोऽभूदुक्तः पितृभिरादरात् ।। तदुद्धर्तुमना भक्त्या समुद्धारमभीप्सुभिः ।। ३ ।।
prajākāmaḥ śilādo'bhūduktaḥ pitṛbhirādarāt || taduddhartumanā bhaktyā samuddhāramabhīpsubhiḥ || 3 ||
अधोदृष्टिः सुधर्मात्मा शिलादो नाम वीर्यवान् ।। तस्यासीन्मुनिकैर्वृत्तिः शिवलोके च सोगमत् ।। ४ ।।
adhodṛṣṭiḥ sudharmātmā śilādo nāma vīryavān || tasyāsīnmunikairvṛttiḥ śivaloke ca sogamat || 4 ||
शक्रमुद्दिश्य स मुनिस्तपस्तेपे सुदुः सहम् ।। निश्चलात्मा शिलादाख्यो बहुकालं दृढव्रतः ।। ५ ।।
śakramuddiśya sa munistapastepe suduḥ saham || niścalātmā śilādākhyo bahukālaṃ dṛḍhavrataḥ || 5 ||
तपतस्तस्य तपसा संतुष्टोऽभूच्छतक्रतुः ।। जगाम च वरं दातुं सर्वदेवप्रभुस्तदा ।। ६ ।।
tapatastasya tapasā saṃtuṣṭo'bhūcchatakratuḥ || jagāma ca varaṃ dātuṃ sarvadevaprabhustadā || 6 ||
शिलादमाह सुप्रीत्या शक्रस्तुष्टोऽस्मि तेऽनघ ।। तेन त्वं मुनिशार्दूल वरयस्व वरानिति ।। ७ ।।
śilādamāha suprītyā śakrastuṣṭo'smi te'nagha || tena tvaṃ muniśārdūla varayasva varāniti || 7 ||
ततः प्रणम्य देवेशं स्तुत्वा स्तुतिभिरादरात् ।। शिलादो मुनिशार्दूलस्तमाह सुकृताञ्जलिः ।। ८।।
tataḥ praṇamya deveśaṃ stutvā stutibhirādarāt || śilādo muniśārdūlastamāha sukṛtāñjaliḥ || 8||
शिलाद उवाच ।।
शतक्रतो सुरेशान सन्तुष्टो यदि मे प्रभो।।अयोनिजं मुत्युहीनं पुत्रमिच्छामि सुव्रतम्।।९।।
śatakrato sureśāna santuṣṭo yadi me prabho||ayonijaṃ mutyuhīnaṃ putramicchāmi suvratam||9||
शक्र उवाच।।
पुत्रं दास्यामि पुत्रार्थिन्योनिजं मृत्युसंयुतम् ।। अन्यथा ते न दास्यामि मृत्युहीना न सन्ति वै ।। 3.6.१०।।
putraṃ dāsyāmi putrārthinyonijaṃ mṛtyusaṃyutam || anyathā te na dāsyāmi mṛtyuhīnā na santi vai || 3.6.10||
न दास्यामि सुतं तेऽहं मृत्युहीनमयोनिजम् ।। हरिर्विधिश्च भगवान्किमुतान्यो महामुने ।। ११।।
na dāsyāmi sutaṃ te'haṃ mṛtyuhīnamayonijam || harirvidhiśca bhagavānkimutānyo mahāmune || 11||
तावपि त्रिपुरार्यंगसम्भावौ मरणान्वितौ ।। तयोरप्यायुषा मानं कथितं निगमे पृथक् ।। १२।।
tāvapi tripurāryaṃgasambhāvau maraṇānvitau || tayorapyāyuṣā mānaṃ kathitaṃ nigame pṛthak || 12||
तस्मादयोनिजे पुत्रे मृत्युहीने प्रयत्नतः ।। परित्यजाशां विप्रेन्द्र गृहाणात्मक्षमं सुतम्।।१३।।
tasmādayonije putre mṛtyuhīne prayatnataḥ || parityajāśāṃ viprendra gṛhāṇātmakṣamaṃ sutam||13||
किन्तु देवेश्वरो रुद्रः प्रसीदति महेश्वरः ।। सुदुर्लभो मृत्युहीनस्तव पुत्रो ह्ययोनिजः ।। १४ ।।
kintu deveśvaro rudraḥ prasīdati maheśvaraḥ || sudurlabho mṛtyuhīnastava putro hyayonijaḥ || 14 ||
अहं च विष्णुर्भगवान्द्रुहिणश्च महामुने ।। अयोनिजं मृत्युहीनं पुत्रं दातुं न शक्नुमः ।। १५ ।।
ahaṃ ca viṣṇurbhagavāndruhiṇaśca mahāmune || ayonijaṃ mṛtyuhīnaṃ putraṃ dātuṃ na śaknumaḥ || 15 ||
आराधय महादेवं तत्पुत्रविनिकाम्यया ।। सर्वेश्वरो महाशक्तः स ते पुत्रं प्रदास्यति ।। १६ ।।
ārādhaya mahādevaṃ tatputravinikāmyayā || sarveśvaro mahāśaktaḥ sa te putraṃ pradāsyati || 16 ||
नन्दीश्वर उवाच ।।
एवं व्याहृत्य विप्रेन्द्रमनुगृह्य च तं घृणी।।देवैर्वृतः सुरेशानस्स्वलोकं समगान्मुने ।। १७ ।।
evaṃ vyāhṛtya viprendramanugṛhya ca taṃ ghṛṇī||devairvṛtaḥ sureśānassvalokaṃ samagānmune || 17 ||
गते तस्मिंश्च वरदे सहस्राक्षे शिलाशनः ।। आराधयन्महादेवं तपसातोषयद्भवम्।।१८।।
gate tasmiṃśca varade sahasrākṣe śilāśanaḥ || ārādhayanmahādevaṃ tapasātoṣayadbhavam||18||
अथ तस्यैवमनिशन्तत्परस्य द्विजस्त वै ।। दिव्यम्वर्षसहस्रं तु गतं क्षणमिवाद्भुतम् ।। १९।।
atha tasyaivamaniśantatparasya dvijasta vai || divyamvarṣasahasraṃ tu gataṃ kṣaṇamivādbhutam || 19||
वल्मीकेन वृतांगश्च लक्षकोटगणैर्मुनिः ।। सूचीमुखैश्चान्यै रक्तभुग्भिश्च सर्वतः ।। 3.6.२०।।
valmīkena vṛtāṃgaśca lakṣakoṭagaṇairmuniḥ || sūcīmukhaiścānyai raktabhugbhiśca sarvataḥ || 3.6.20||
निर्मांसरुधिर त्वग्वै बिले तस्मिन्नवस्थितः ।। अस्थिशेषोभवत्पश्चाच्छिलादो मुनिसत्तमः ।। २१ ।।
nirmāṃsarudhira tvagvai bile tasminnavasthitaḥ || asthiśeṣobhavatpaścācchilādo munisattamaḥ || 21 ||
तुष्टः प्रभुस्तदा तस्मै दर्शयामास स्वां तनुम् ।। दिव्यां दिव्यगुणैर्युक्तामलभ्यां वामबुद्धिभिः ।। २२।।
tuṣṭaḥ prabhustadā tasmai darśayāmāsa svāṃ tanum || divyāṃ divyaguṇairyuktāmalabhyāṃ vāmabuddhibhiḥ || 22||
दिव्यवर्षसहस्रेण तप्यमानाय शूलधृक् ।। सर्वदेवाधिपस्तस्मै वरदोस्मीत्यभाषत ।। २३।।
divyavarṣasahasreṇa tapyamānāya śūladhṛk || sarvadevādhipastasmai varadosmītyabhāṣata || 23||
महासमाधिसंलीनस्स शिलादो महामुनिः ।। नाशृणोत्तद्गिरं शम्भोर्भक्त्यधीनरतस्य वै।।२४।।
mahāsamādhisaṃlīnassa śilādo mahāmuniḥ || nāśṛṇottadgiraṃ śambhorbhaktyadhīnaratasya vai||24||
यदा स्पृष्टो मुनिस्तेन करेण त्रिपुरारिणा ।। तदैव मुनिशार्दूल उत्ससर्ज? तपःक्रमम् ।। २५।।
yadā spṛṣṭo munistena kareṇa tripurāriṇā || tadaiva muniśārdūla utsasarja? tapaḥkramam || 25||
अथोन्मील्य मुनिर्नेत्रे सोमं शंभुं विलोकयन् ।। द्रुतं प्रणम्य स मुदा पादयोर्न्यपतन्मुने।।२६।।
athonmīlya munirnetre somaṃ śaṃbhuṃ vilokayan || drutaṃ praṇamya sa mudā pādayornyapatanmune||26||
हर्षगद्गदया वाचा नतस्कंधः कृताञ्जलिः।।प्रसन्नात्मा शिलादस्स तुष्टाव परमेश्वरम् ।। २७।।
harṣagadgadayā vācā nataskaṃdhaḥ kṛtāñjaliḥ||prasannātmā śilādassa tuṣṭāva parameśvaram || 27||
ततः प्रसन्नो भगवान्देवदेवस्त्रिलोचनः।।वरदोऽस्मीति तम्प्राह शिलादं मुनिपुंगवम्।।२८।।
tataḥ prasanno bhagavāndevadevastrilocanaḥ||varado'smīti tamprāha śilādaṃ munipuṃgavam||28||
तपसानेन किं कार्यं भवते हि महा मते।।ददामि पुत्रं सर्वज्ञं सर्वशास्त्रार्थपारगम्।।२९।।
tapasānena kiṃ kāryaṃ bhavate hi mahā mate||dadāmi putraṃ sarvajñaṃ sarvaśāstrārthapāragam||29||
ततः प्रणम्य देवेशं तच्छ्रुत्वा च शिलाशनः।।हर्षगद्गदया वाचोवाच सोमविभूषणम् ।। 3.6.३०।।
tataḥ praṇamya deveśaṃ tacchrutvā ca śilāśanaḥ||harṣagadgadayā vācovāca somavibhūṣaṇam || 3.6.30||
शिलाद उवाच ।।
महेश यदि तुष्टोऽसि यदि वा वरदश्च मे ।। इच्छामि त्वत्समं पुत्रं मृत्युहीनमयोनिजम् ।। ३१।।
maheśa yadi tuṣṭo'si yadi vā varadaśca me || icchāmi tvatsamaṃ putraṃ mṛtyuhīnamayonijam || 31||
नंदीश्वर उवाच ।।
एवमुक्तस्ततो देवस्त्र्यम्बकस्तेन शङ्करः ।। प्रत्युवाच प्रसन्नात्मा शिलादं मुनिसत्तमम्।।३२।।
evamuktastato devastryambakastena śaṅkaraḥ || pratyuvāca prasannātmā śilādaṃ munisattamam||32||
।। शिव उवाच ।।
पूर्वमाराधितो विप्र ब्रह्मणाहं तपोधन ।। तपसा चावतारार्थं मुनिभिश्च सुरोत्तमैः।।३३।।
pūrvamārādhito vipra brahmaṇāhaṃ tapodhana || tapasā cāvatārārthaṃ munibhiśca surottamaiḥ||33||
तव पुत्रो भविष्यामि नन्दी नाम्ना त्वयोनिजः ।। पिता भविष्यसि मम पितुर्वै जगतां मुने ।। ३४ ।।
tava putro bhaviṣyāmi nandī nāmnā tvayonijaḥ || pitā bhaviṣyasi mama piturvai jagatāṃ mune || 34 ||
नन्दीश्वर उवाच ।।
एवमुक्त्वा मुनिं प्रेक्ष्य प्रणिपत्यास्थितं घृणी ।। सोमस्तूर्णं तमादिश्य तत्रैवान्तर्दधे हरः ।। ३५।।
evamuktvā muniṃ prekṣya praṇipatyāsthitaṃ ghṛṇī || somastūrṇaṃ tamādiśya tatraivāntardadhe haraḥ || 35||
गते तस्मिन्महादेवे स शिलादो महामुनिः।।स्वमाश्रयमुपागम्य ऋषिभ्योऽकथयत्ततः ।। ३६।।
gate tasminmahādeve sa śilādo mahāmuniḥ||svamāśrayamupāgamya ṛṣibhyo'kathayattataḥ || 36||
कियता चैव कालेन तदासौ जनकः स मे।।यज्ञांगणं चकर्षाशु यज्ञार्थं यज्ञवित्तमः।।३७।।
kiyatā caiva kālena tadāsau janakaḥ sa me||yajñāṃgaṇaṃ cakarṣāśu yajñārthaṃ yajñavittamaḥ||37||
ततः क्षणादहं शंभोस्तनुजस्तस्य चाज्ञया।।स जातः पूर्व्वमेवाहं युगान्ताग्निसमप्रभः ।। ३८ ।।
tataḥ kṣaṇādahaṃ śaṃbhostanujastasya cājñayā||sa jātaḥ pūrvvamevāhaṃ yugāntāgnisamaprabhaḥ || 38 ||
अवर्षंस्तदा पुष्करावर्तकाद्या जगुः खेचराः किन्नराः सिद्धसाध्या ।। शिलादात्मजत्वं गते मय्यृषीन्द्रास्समन्ताच्च वृष्टिं व्यधुः कौसुमीं ते।।३९।।
avarṣaṃstadā puṣkarāvartakādyā jaguḥ khecarāḥ kinnarāḥ siddhasādhyā || śilādātmajatvaṃ gate mayyṛṣīndrāssamantācca vṛṣṭiṃ vyadhuḥ kausumīṃ te||39||
अथ ब्रह्मादयो देवा देवपल्यश्च सर्वशः ।। तत्राजग्मुश्च सुप्रीत्या हरिश्चैव शिवोऽम्बिका।।3.6.४०।।
atha brahmādayo devā devapalyaśca sarvaśaḥ || tatrājagmuśca suprītyā hariścaiva śivo'mbikā||3.6.40||
तदोत्सवो महानासीन्ननृतुश्चाप्सरोगणाः ।। आदृत्य मां तथा लिंगं तुष्टुवुर्हर्षिताश्च ते।।४१।।
tadotsavo mahānāsīnnanṛtuścāpsarogaṇāḥ || ādṛtya māṃ tathā liṃgaṃ tuṣṭuvurharṣitāśca te||41||
सुप्रशस्य शिलादं तं स्तुत्वा च सुस्तवैः शिवौ।।सर्वे जग्मुश्च धामानि शिवावप्यखिलेश्वरौ।।४२।।
supraśasya śilādaṃ taṃ stutvā ca sustavaiḥ śivau||sarve jagmuśca dhāmāni śivāvapyakhileśvarau||42||
शिलादोऽपि च मां दृष्ट्वा कालसूर्य्यानलप्रभम्।।त्र्यक्षं चतुर्भुजं बालं जटामुकुटधारिणम् ।। ४३।।
śilādo'pi ca māṃ dṛṣṭvā kālasūryyānalaprabham||tryakṣaṃ caturbhujaṃ bālaṃ jaṭāmukuṭadhāriṇam || 43||
त्रिशूलाद्यायुधं दीप्तं सर्वथा रुद्ररूपिणम्।।महानन्दभरः प्रीत्या प्रणम्यं प्रणनाम च ।। ४४ ।।
triśūlādyāyudhaṃ dīptaṃ sarvathā rudrarūpiṇam||mahānandabharaḥ prītyā praṇamyaṃ praṇanāma ca || 44 ||
शिलाद उवाच ।।
त्वयाहं नन्दितो यस्मान्नन्दी नाम्ना सुरेश्वर ।। तस्मात्त्वां देवमानन्दं नमामि जगदीश्वरम् ।। ४५ ।।
tvayāhaṃ nandito yasmānnandī nāmnā sureśvara || tasmāttvāṃ devamānandaṃ namāmi jagadīśvaram || 45 ||
नन्दीश्वर उवाच ।।
मया सह पिता हृष्टः सुप्रणम्य महेश्वरम् ।। उटजं स्वं जगामाशु निधिं लब्ध्वेव निर्धनः ।। ४६।।
mayā saha pitā hṛṣṭaḥ supraṇamya maheśvaram || uṭajaṃ svaṃ jagāmāśu nidhiṃ labdhveva nirdhanaḥ || 46||
यदा गतोहमुटजं शिलादस्य महामुने ।। तदाहं तादृशं रूपं त्यक्त्वा मानुष्यमास्थितः।।४७।।
yadā gatohamuṭajaṃ śilādasya mahāmune || tadāhaṃ tādṛśaṃ rūpaṃ tyaktvā mānuṣyamāsthitaḥ||47||
मानुष्यमास्थितं दृष्ट्वा पिता मे लोकपूजितः ।। विललापातिदुःखार्त्तः स्वजनैश्च समावृतः ।। ४७।।
mānuṣyamāsthitaṃ dṛṣṭvā pitā me lokapūjitaḥ || vilalāpātiduḥkhārttaḥ svajanaiśca samāvṛtaḥ || 47||
जातकर्मादिकान्येव सर्वाण्यपि चकार मे ।। शालंकायनपुत्रो वै शिलादः पुत्रवत्सलः ।। ४९ ।।
jātakarmādikānyeva sarvāṇyapi cakāra me || śālaṃkāyanaputro vai śilādaḥ putravatsalaḥ || 49 ||
वेदानध्यापयामास सांगोपांगानशेषतः ।। शास्त्राण्यन्यान्यपि तथा पञ्चवर्षे पिता च माम् ।। 3.6.५०।।
vedānadhyāpayāmāsa sāṃgopāṃgānaśeṣataḥ || śāstrāṇyanyānyapi tathā pañcavarṣe pitā ca mām || 3.6.50||
सम्पूर्णे सप्तमे वर्षे मित्रावरुणसंज्ञकौ ।। मुनी तस्याश्रमं प्राप्तौ द्रष्टुं मां चाज्ञया विभोः ।। ५१।।
sampūrṇe saptame varṣe mitrāvaruṇasaṃjñakau || munī tasyāśramaṃ prāptau draṣṭuṃ māṃ cājñayā vibhoḥ || 51||
सत्कृतौ मुनिना तेन सूपविष्टो महामुनी ।। ऊचतुश्च महात्मानौ मां निरीक्ष्य मुहुर्मुहुः।।५२।।
satkṛtau muninā tena sūpaviṣṭo mahāmunī || ūcatuśca mahātmānau māṃ nirīkṣya muhurmuhuḥ||52||
मित्रावरुणावूचतुः।।
तात नंदीस्तवाल्पायुः सर्वशास्त्रार्थपारगः।।न दृष्टमेव चापश्यं ह्यायुर्वर्षादतः परम् ।। ५३ ।।
tāta naṃdīstavālpāyuḥ sarvaśāstrārthapāragaḥ||na dṛṣṭameva cāpaśyaṃ hyāyurvarṣādataḥ param || 53 ||
विप्रयोरित्युक्तवतोः शिलादः पुत्रवत्सलः ।। तमालिङ्ग्य च दुःखार्त्तो रुरोदातीव विस्वरम् ।। ५४ ।।
viprayorityuktavatoḥ śilādaḥ putravatsalaḥ || tamāliṅgya ca duḥkhārtto rurodātīva visvaram || 54 ||
मृतवत्पतितं दृष्ट्वा पितरं च पितामहम् ।। प्रत्यवोचत्प्रसन्नात्मा स्मृत्वा शिवपदाम्बुजम् ।। ५५ ।।
mṛtavatpatitaṃ dṛṣṭvā pitaraṃ ca pitāmaham || pratyavocatprasannātmā smṛtvā śivapadāmbujam || 55 ||
केन त्वं तात दुःखेन वेपमानश्च रोदिषि ।। दुःखं ते कुत उत्पन्नं ज्ञातुमिच्छामि तत्त्वतः ।। ५६ ।।
kena tvaṃ tāta duḥkhena vepamānaśca rodiṣi || duḥkhaṃ te kuta utpannaṃ jñātumicchāmi tattvataḥ || 56 ||
।। पितोवाच ।।
तवाल्पमृत्युदुःखेन दुःखितोऽतीव पुत्रक ।। को मे दुःखं हरतु वै शरणं प्रयामि हि ।। ५७।।
tavālpamṛtyuduḥkhena duḥkhito'tīva putraka || ko me duḥkhaṃ haratu vai śaraṇaṃ prayāmi hi || 57||
।। पुत्र उवाच ।।
देवो वा दानवो वापि यमः कालोथ वापि हि।।ऋध्येयुर्यद्यपि ह्येते मामन्येपि जनास्तथा ।। ५८ ।।
devo vā dānavo vāpi yamaḥ kālotha vāpi hi||ṛdhyeyuryadyapi hyete māmanyepi janāstathā || 58 ||
अथापि चाल्पमृत्युर्मे न भविष्यति मां तुदः ।। सत्यं ब्रवीमि जनकं शपथन्ते करोम्यहम्।।५९।।
athāpi cālpamṛtyurme na bhaviṣyati māṃ tudaḥ || satyaṃ bravīmi janakaṃ śapathante karomyaham||59||
।। पितोवाच ।।
किं तपः किं परिज्ञानं को योगश्च प्रभुश्च ते ।। येन त्वं दारुणं दुःखं वञ्चयिष्यसि पुत्र मे ।। 3.6.६०।।
kiṃ tapaḥ kiṃ parijñānaṃ ko yogaśca prabhuśca te || yena tvaṃ dāruṇaṃ duḥkhaṃ vañcayiṣyasi putra me || 3.6.60||
।। पुत्र उवाच ।।
न तात तपसा मृत्युं वंचयिष्ये न विद्यया।।महादेवस्य भजनान्मृत्युं जेष्यामि नान्यथा ।। ६१।।
na tāta tapasā mṛtyuṃ vaṃcayiṣye na vidyayā||mahādevasya bhajanānmṛtyuṃ jeṣyāmi nānyathā || 61||
।। नन्दीश्वर उवाच ।।
इत्युक्त्वाहं पितुः पादौ प्रणम्य शिरसा मुने ।। प्रदक्षिणीकृत्य च तमगच्छं वनमुत्तमम्।।६२।।
ityuktvāhaṃ pituḥ pādau praṇamya śirasā mune || pradakṣiṇīkṛtya ca tamagacchaṃ vanamuttamam||62||
इति श्रीशिवमहापुराणे तृतीयायां शतरुद्रसंहितायां नन्दिकेशावतारवर्णनं नाम षष्ठोऽध्यायः ।। ६।।
iti śrīśivamahāpurāṇe tṛtīyāyāṃ śatarudrasaṃhitāyāṃ nandikeśāvatāravarṇanaṃ nāma ṣaṣṭho'dhyāyaḥ || 6||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
