सनत्कुमार उवाच।।
तेषां मूर्द्धोपरिष्टाद्वै नरकांस्ताञ्छृणुष्व च।।मत्तो मुनिवरश्रेष्ठ पच्यंते यत्र पापिनः ।। १।।
teṣāṃ mūrddhopariṣṭādvai narakāṃstāñchṛṇuṣva ca||matto munivaraśreṣṭha pacyaṃte yatra pāpinaḥ || 1||
रौरवश्शूकरो रोधस्तालो विवसनस्तथा ।। महाज्वालस्तप्तकुंभो लवणोपि विलोहितः।।२।।
rauravaśśūkaro rodhastālo vivasanastathā || mahājvālastaptakuṃbho lavaṇopi vilohitaḥ||2||
वैतरणी पूयवहा कृमिणः कृमिभोजनः ।। असिपत्रवनं घोरं लालाभक्षश्च दारुणः ।। ३ ।।
vaitaraṇī pūyavahā kṛmiṇaḥ kṛmibhojanaḥ || asipatravanaṃ ghoraṃ lālābhakṣaśca dāruṇaḥ || 3 ||
तथा पूयवहः प्रायो बहिर्ज्वालो ह्यधश्शिराः ।। संदंशः कालसूत्रश्च तमश्चावीचिरो धनः ।। ४ ।।
tathā pūyavahaḥ prāyo bahirjvālo hyadhaśśirāḥ || saṃdaṃśaḥ kālasūtraśca tamaścāvīciro dhanaḥ || 4 ||
श्वभोजनोऽथ रुष्टश्च महारौरवशाल्मली ।। इत्याद्या बहवस्तत्र नरका दुःखदायकाः ।। ५ ।।
śvabhojano'tha ruṣṭaśca mahārauravaśālmalī || ityādyā bahavastatra narakā duḥkhadāyakāḥ || 5 ||
पच्यंते तेषु पुरुषाः पापकर्मरतास्तु ये ।। क्रमाद्वक्ष्ये तु तान् व्यास सावधानतया शृणु ।। ६ ।।
pacyaṃte teṣu puruṣāḥ pāpakarmaratāstu ye || kramādvakṣye tu tān vyāsa sāvadhānatayā śṛṇu || 6 ||
कूटसाक्ष्यं तु यो वक्ति विना विप्रान् सुरांश्च गाः ।। सदाऽनृतं वदेद्यस्तु स नरो याति रौरवम्।। ७ ।।
kūṭasākṣyaṃ tu yo vakti vinā viprān surāṃśca gāḥ || sadā'nṛtaṃ vadedyastu sa naro yāti rauravam|| 7 ||
भ्रूणहा स्वर्णहर्ता च गोरोधी विश्वघातकः ।। सुरापो ब्रह्महंता च परद्रव्यापहारकः ।। ८ ।।
bhrūṇahā svarṇahartā ca gorodhī viśvaghātakaḥ || surāpo brahmahaṃtā ca paradravyāpahārakaḥ || 8 ||
यस्तत्संगी स वै याति मृतो व्यास गुरोर्वधात् ।। ततः कुंभे स्वसुर्मातुर्गोश्चैव दुहितुस्तथा ।। ९ ।।
yastatsaṃgī sa vai yāti mṛto vyāsa gurorvadhāt || tataḥ kuṃbhe svasurmāturgoścaiva duhitustathā || 9 ||
साध्व्या विक्रयकृच्चाथ वार्द्धकी केशविक्रयी ।। तप्तलोहेषु पच्यंते यश्च भक्तं परित्यजेत् ।। 5.16.१० ।।
sādhvyā vikrayakṛccātha vārddhakī keśavikrayī || taptaloheṣu pacyaṃte yaśca bhaktaṃ parityajet || 5.16.10 ||
अवमंता गुरूणां यः पश्चाद्भोक्ता नराधमः ।। देवदूषयिता चैव देवविक्रयिकश्च यः ।। ११ ।।
avamaṃtā gurūṇāṃ yaḥ paścādbhoktā narādhamaḥ || devadūṣayitā caiva devavikrayikaśca yaḥ || 11 ||
अगम्यगामी यश्चांते याति सप्तबलं द्विज ।। चौरो गोघ्नो हि पतितो मर्यादादूषकस्तथा ।। १२ ।। ।
agamyagāmī yaścāṃte yāti saptabalaṃ dvija || cauro goghno hi patito maryādādūṣakastathā || 12 || |
देवद्विजपितृद्वेष्टा रत्नदूषयिता च यः ।। स याति कृमिभक्षं वै कृमीनत्ति दुरिष्टकृत् ।। १३।।
devadvijapitṛdveṣṭā ratnadūṣayitā ca yaḥ || sa yāti kṛmibhakṣaṃ vai kṛmīnatti duriṣṭakṛt || 13||
पितृदेवसुरान् यस्तु पर्यश्नाति नराधमः।।लालाभक्षं स यात्यज्ञो यश्शस्त्रकूटकृन्नरः ।। १४।।
pitṛdevasurān yastu paryaśnāti narādhamaḥ||lālābhakṣaṃ sa yātyajño yaśśastrakūṭakṛnnaraḥ || 14||
यश्चांत्यजेन संसेव्यो ह्यसद्ग्राही तु यो द्विजः ।। अयाज्ययाजकश्चैव तथैवाभक्ष्य भक्षकः।। १५ ।।
yaścāṃtyajena saṃsevyo hyasadgrāhī tu yo dvijaḥ || ayājyayājakaścaiva tathaivābhakṣya bhakṣakaḥ|| 15 ||
रुधिरौघे पतंत्येते सोमविक्रयिणश्च ये।।मधुहा ग्रामहा याति क्रूरां वैतरणीं नदीम् ।। १६ ।।
rudhiraughe pataṃtyete somavikrayiṇaśca ye||madhuhā grāmahā yāti krūrāṃ vaitaraṇīṃ nadīm || 16 ||
नवयौवनमत्ताश्च मर्यादाभेदिनश्च ये ।। ते कृत्यं यांत्यशौचाश्च कुलकाजीविनश्च ये ।। १७ ।।
navayauvanamattāśca maryādābhedinaśca ye || te kṛtyaṃ yāṃtyaśaucāśca kulakājīvinaśca ye || 17 ||
असिपत्रवनं याति वृक्षच्छेदी वृथैव यः।।क्षुरभ्रका मृगव्याधा वह्निज्वाले पतंति ते ।। १८ ।।
asipatravanaṃ yāti vṛkṣacchedī vṛthaiva yaḥ||kṣurabhrakā mṛgavyādhā vahnijvāle pataṃti te || 18 ||
भ्रष्टाचारो हि यो विप्रः क्षत्रियो वैश्य एव च ।। यात्यंते द्विज तत्रैव यः श्वपाकेषु वह्निदः ।। १९ ।।
bhraṣṭācāro hi yo vipraḥ kṣatriyo vaiśya eva ca || yātyaṃte dvija tatraiva yaḥ śvapākeṣu vahnidaḥ || 19 ||
व्रतस्य लोपका ये च स्वाश्रमाद्विच्युताश्च ये।।संदंशयातनामध्ये पतंति भृशदारुणे।।5.16.२०।।
vratasya lopakā ye ca svāśramādvicyutāśca ye||saṃdaṃśayātanāmadhye pataṃti bhṛśadāruṇe||5.16.20||
वीर्यं स्वप्नेषु स्कंदेयुर्ये नरा ब्रह्मचारिणः।।पुत्रा नाध्यापिता यैश्च ते पतंति श्वभोजने ।। २१ ।।
vīryaṃ svapneṣu skaṃdeyurye narā brahmacāriṇaḥ||putrā nādhyāpitā yaiśca te pataṃti śvabhojane || 21 ||
एते चान्ये च नरकाः शतशोऽथ सहस्रशः ।। येषु दुष्कृतकर्माणः पच्यते यातनागताः ।। २२ ।।
ete cānye ca narakāḥ śataśo'tha sahasraśaḥ || yeṣu duṣkṛtakarmāṇaḥ pacyate yātanāgatāḥ || 22 ||
तथैव पापान्येतानि तथान्यानि सहस्रशः ।। भुज्यंते यानि पुरुषैर्नरकांतरगोचरैः ।। २३।।
tathaiva pāpānyetāni tathānyāni sahasraśaḥ || bhujyaṃte yāni puruṣairnarakāṃtaragocaraiḥ || 23||
वर्णाश्रमविरुद्धं च कर्म कुर्वंति ये नराः।।कर्मणा मनसा वाचा निरये तु पतंति ते।।२४।।
varṇāśramaviruddhaṃ ca karma kurvaṃti ye narāḥ||karmaṇā manasā vācā niraye tu pataṃti te||24||
अधश्शिरोभिर्दृश्यंते नारका दिवि दैवतैः।।देवानधोमुखान्सर्वानधः पश्यंति नारकाः ।। २५।।
adhaśśirobhirdṛśyaṃte nārakā divi daivataiḥ||devānadhomukhānsarvānadhaḥ paśyaṃti nārakāḥ || 25||
स्थावराः कृमिपाकाश्च पक्षिणः पशवो मृगाः ।। धार्मिकास्त्रिदशास्तद्वन्मोक्षिणश्च यथाक्रमम्।।२६।।
sthāvarāḥ kṛmipākāśca pakṣiṇaḥ paśavo mṛgāḥ || dhārmikāstridaśāstadvanmokṣiṇaśca yathākramam||26||
यावंतो जंतवस्स्वर्गे तावंतो नरकौकसः ।। पापकृद्याति नरकं प्रायश्चित्तपराङ्मुखः ।। २७।।
yāvaṃto jaṃtavassvarge tāvaṃto narakaukasaḥ || pāpakṛdyāti narakaṃ prāyaścittaparāṅmukhaḥ || 27||
गुरूणि गुरुभिश्चैव लघूनि लघुभिस्तथा ।। प्रायश्चित्तानि कालेय मनुस्स्वायम्भुवोऽब्रवीत्।।२८।।
gurūṇi gurubhiścaiva laghūni laghubhistathā || prāyaścittāni kāleya manussvāyambhuvo'bravīt||28||
यानि तेषामशेषाणां कर्मार्ण्युक्तानि तेषु वै।।प्रायश्चित्तमशेषेण हरानुस्मरणं परम् ।। २९।।
yāni teṣāmaśeṣāṇāṃ karmārṇyuktāni teṣu vai||prāyaścittamaśeṣeṇa harānusmaraṇaṃ param || 29||
प्रायश्चित्तं तु यस्यैव पापं पुंसः प्रजायते।।कृते पापेऽनुतापोऽपि शिवसंस्मरणं परम्।।5.16.३०।।
prāyaścittaṃ tu yasyaiva pāpaṃ puṃsaḥ prajāyate||kṛte pāpe'nutāpo'pi śivasaṃsmaraṇaṃ param||5.16.30||
माहेश्वरमवाप्नोति मध्याह्नादिषु संस्मरन्।।प्रातर्निशि च संध्यायां क्षीणपापो भवेन्नरः।।३१।।
māheśvaramavāpnoti madhyāhnādiṣu saṃsmaran||prātarniśi ca saṃdhyāyāṃ kṣīṇapāpo bhavennaraḥ||31||
मुक्तिं प्रयाति स्वर्गं वा समस्तक्लेशसंक्षयम।।शिवस्य स्मरणादेव तस्य शंभोरुमापतेः ।। ३२ ।।
muktiṃ prayāti svargaṃ vā samastakleśasaṃkṣayama||śivasya smaraṇādeva tasya śaṃbhorumāpateḥ || 32 ||
पापन्तरायो विप्रेन्द्र जपहोमार्चनादि च ।। भवत्येव न कुत्रापि त्रैलोक्ये मुनिसत्तम ।। ३३ ।।
pāpantarāyo viprendra japahomārcanādi ca || bhavatyeva na kutrāpi trailokye munisattama || 33 ||
महेश्वरे मतिर्यस्य जपहोमार्चनादिपु ।। यत्पुण्यं तत्कृतं तेन देवेन्द्रत्वादिकं फलम् ।। ३४।।
maheśvare matiryasya japahomārcanādipu || yatpuṇyaṃ tatkṛtaṃ tena devendratvādikaṃ phalam || 34||
पुमान्न नरकं याति यः स्मरन्भक्तितो मुने ।। अहर्निशं शिवं तस्मात्स क्षीणाशेषपातकः ।। ३५ ।।
pumānna narakaṃ yāti yaḥ smaranbhaktito mune || aharniśaṃ śivaṃ tasmātsa kṣīṇāśeṣapātakaḥ || 35 ||
नरकस्वर्गसंज्ञाये पापपुण्ये द्विजोत्तम ।। ययोस्त्वेकं तु दुःखायान्यत्सुखायोद्भवाय च ।। ३६।।
narakasvargasaṃjñāye pāpapuṇye dvijottama || yayostvekaṃ tu duḥkhāyānyatsukhāyodbhavāya ca || 36||
तदेव प्रीतये भूत्वा पुनर्दुःखाय जायते ।। तत्स्याद्दुःखात्मकं नास्ति न च किंचित्सुखात्मकम् ।। ३७।।
tadeva prītaye bhūtvā punarduḥkhāya jāyate || tatsyādduḥkhātmakaṃ nāsti na ca kiṃcitsukhātmakam || 37||
मनसः परिणामोऽयं सुखदुःखोपलक्षणः ।। ज्ञानमेव परं ब्रह्म ज्ञानं तत्त्वाय कल्पते ।। ३८ ।।
manasaḥ pariṇāmo'yaṃ sukhaduḥkhopalakṣaṇaḥ || jñānameva paraṃ brahma jñānaṃ tattvāya kalpate || 38 ||
ज्ञानात्मकमिदं विश्वं सकलं सचराचरम् ।। परविज्ञानतः किंचिद्विद्यते न परं मुने ।। ३९ ।।
jñānātmakamidaṃ viśvaṃ sakalaṃ sacarācaram || paravijñānataḥ kiṃcidvidyate na paraṃ mune || 39 ||
एवमेतन्मयाख्यातं सर्वं नरकमण्डलम् ।। अत ऊर्ध्वं प्रवक्ष्यामि सांप्रतं मंडलं भुवः ।। 5.16.४०।।
evametanmayākhyātaṃ sarvaṃ narakamaṇḍalam || ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi sāṃprataṃ maṃḍalaṃ bhuvaḥ || 5.16.40||
इति श्रीशिवमहापुराणे पञ्चम्यामुमासंहितायां ब्रह्माण्डवर्णने नरकोद्धारवर्णनं नाम षोडशोऽध्यायः ।। १६ ।।
iti śrīśivamahāpurāṇe pañcamyāmumāsaṃhitāyāṃ brahmāṇḍavarṇane narakoddhāravarṇanaṃ nāma ṣoḍaśo'dhyāyaḥ || 16 ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Panchanga
Dashboard
Verses & Playlist
Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
