शौनक उवाच ।।
सगरस्यात्मजा वीराः कथं जाता महाबलाः ।। विक्रांताः षष्टिसाहस्रा विधना केन वा वद ।। १।।
sagarasyātmajā vīrāḥ kathaṃ jātā mahābalāḥ || vikrāṃtāḥ ṣaṣṭisāhasrā vidhanā kena vā vada || 1||
सूत उवाच।।
द्वे पत्न्यो सगरस्यास्तां तपसा दग्धकिल्विषे।।और्वस्तयोर्वरं प्रादात्तोषितो मुनिसत्तमः ।। २ ।।
dve patnyo sagarasyāstāṃ tapasā dagdhakilviṣe||aurvastayorvaraṃ prādāttoṣito munisattamaḥ || 2 ||
षष्टिपुत्रसहस्राणि एका वव्रे तरस्विनाम्।।एकं वंशकरं त्वेका यथेष्टं वरशालिनी।।३।।
ṣaṣṭiputrasahasrāṇi ekā vavre tarasvinām||ekaṃ vaṃśakaraṃ tvekā yatheṣṭaṃ varaśālinī||3||
तत्रैवागत्य तां लब्ध्वा पुत्राञ्शूरान्बहूंस्तदा ।। सा चैव सुषुवे तुम्बं बीजपूर्वं पृथक्कृतम् ।। ४ ।।
tatraivāgatya tāṃ labdhvā putrāñśūrānbahūṃstadā || sā caiva suṣuve tumbaṃ bījapūrvaṃ pṛthakkṛtam || 4 ||
ते सर्वे हि स्वधात्रीभिर्ववृधुश्च यथाक्रमम् ।। घृतपूर्णेषु कुम्भेषु कुमाराः प्रीतिवर्द्धनाः ।। ५ ।।
te sarve hi svadhātrībhirvavṛdhuśca yathākramam || ghṛtapūrṇeṣu kumbheṣu kumārāḥ prītivarddhanāḥ || 5 ||
कपिलाग्निप्रदग्धानां तेषां तत्र महात्मनाम् ।। एकः पंचजनो नाम पुत्रो राजा बभूव ह ।। ६ ।।
kapilāgnipradagdhānāṃ teṣāṃ tatra mahātmanām || ekaḥ paṃcajano nāma putro rājā babhūva ha || 6 ||
ततः पंचजनस्यासीदंशुमान्नाम वीर्यवान् ।। दिलीपस्तनयस्तस्य पुत्रो यस्य भगीरथः ।। ७ ।।
tataḥ paṃcajanasyāsīdaṃśumānnāma vīryavān || dilīpastanayastasya putro yasya bhagīrathaḥ || 7 ||
यस्तु गंगा सरिच्छ्रेष्ठामवातारयतः प्रभु ।। समुद्रमानयच्चेमां दुहितृत्वमकल्पयत्।।८।।
yastu gaṃgā saricchreṣṭhāmavātārayataḥ prabhu || samudramānayaccemāṃ duhitṛtvamakalpayat||8||
भगीरथसुतो राजा श्रुतसेनः इति श्रुतः।।नाभागस्तु सुतस्तस्य पुत्रः परमधार्मिकः।।९।।
bhagīrathasuto rājā śrutasenaḥ iti śrutaḥ||nābhāgastu sutastasya putraḥ paramadhārmikaḥ||9||
अंबरीषस्तु नाभागिस्सिंधुद्वीपस्ततोऽभवत्।।अयुताजित्तु दायादस्सिंधुद्वीपस्य वीर्यवान्।।5.39.१०।।
aṃbarīṣastu nābhāgissiṃdhudvīpastato'bhavat||ayutājittu dāyādassiṃdhudvīpasya vīryavān||5.39.10||
आयुताजित्सुतस्त्वासीदृतुपर्णो महायशाः ।। दिव्याक्षहृदयज्ञोऽसौ राजा नलसखोऽभवत् ।। ११।।
āyutājitsutastvāsīdṛtuparṇo mahāyaśāḥ || divyākṣahṛdayajño'sau rājā nalasakho'bhavat || 11||
ऋतुपर्णसुतस्त्वासीदनुपर्णो महाद्युतिः ।। तस्य कल्माषपादो वै नाम्ना मित्रसहस्तथा ।। १२ ।।
ṛtuparṇasutastvāsīdanuparṇo mahādyutiḥ || tasya kalmāṣapādo vai nāmnā mitrasahastathā || 12 ||
कल्माषपादस्य सुतस्सर्वकर्मेति विश्रुतः ।। अनरण्यस्तु पुत्रोऽभूद्विश्रुतस्सर्वशर्मणः ।। १३।।
kalmāṣapādasya sutassarvakarmeti viśrutaḥ || anaraṇyastu putro'bhūdviśrutassarvaśarmaṇaḥ || 13||
अनरण्यसुतो राजा विद्वान्मुंडिद्रुहोऽभवत्।।निषधस्तस्य तनयो रतिः खट्वाङ्ग इत्यपि।।११४।।
anaraṇyasuto rājā vidvānmuṃḍidruho'bhavat||niṣadhastasya tanayo ratiḥ khaṭvāṅga ityapi||114||
येन स्वर्गादिहागत्य मुहूर्तं प्राप्य जीवितम् ।। त्रयोऽपि संचिता लोका बुद्ध्या सत्येन चानघ।।१५।।
yena svargādihāgatya muhūrtaṃ prāpya jīvitam || trayo'pi saṃcitā lokā buddhyā satyena cānagha||15||
दीर्घबाहुस्सुतस्तस्य रघुस्तस्याभवत्सुतः ।। अजस्तस्य तु पुत्रोऽभूत्तस्माद्दशरथोऽभवत् ।। १६ ।।
dīrghabāhussutastasya raghustasyābhavatsutaḥ || ajastasya tu putro'bhūttasmāddaśaratho'bhavat || 16 ||
रामो दशरथाज्जज्ञे धर्मात्मा यो महायशाः ।। स विष्ण्वंशो महाशैवः पौलस्त्यो येन घातितः ।। १७।।
rāmo daśarathājjajñe dharmātmā yo mahāyaśāḥ || sa viṣṇvaṃśo mahāśaivaḥ paulastyo yena ghātitaḥ || 17||
तच्चरितं च बहुधा पुराणेषु प्रवर्णितम् ।। रामायणे प्रसिद्धं हि नातः प्रोक्तं तु विस्तरात् ।। १८ ।।
taccaritaṃ ca bahudhā purāṇeṣu pravarṇitam || rāmāyaṇe prasiddhaṃ hi nātaḥ proktaṃ tu vistarāt || 18 ||
रामस्य तनयो जज्ञे कुश इत्यपि विश्रुतः ।। अतिथिस्तु कुशाज्जज्ञे निषधस्तस्य चात्मजः ।। १९।।
rāmasya tanayo jajñe kuśa ityapi viśrutaḥ || atithistu kuśājjajñe niṣadhastasya cātmajaḥ || 19||
निषधस्य नलः पुत्रो नभाः पुत्रो नलस्य तु ।। नभसः पुंडरीकश्च क्षेमधन्वा ततस्मृतः ।। 5.39.२० ।।
niṣadhasya nalaḥ putro nabhāḥ putro nalasya tu || nabhasaḥ puṃḍarīkaśca kṣemadhanvā tatasmṛtaḥ || 5.39.20 ||
क्षेमधन्वसुतस्त्वासीद्देवानीकः प्रतापवान् ।। आसीदहीनगुर्नाम देवानीकात्मजः प्रभुः ।। २१।।
kṣemadhanvasutastvāsīddevānīkaḥ pratāpavān || āsīdahīnagurnāma devānīkātmajaḥ prabhuḥ || 21||
अहीनगोस्तु दायादस्सहस्वान्नाम वीर्यवान् ।। वीरसेनात्मजस्तस्य यश्चैक्ष्वाकुकुलोद्भवः।।२२।।
ahīnagostu dāyādassahasvānnāma vīryavān || vīrasenātmajastasya yaścaikṣvākukulodbhavaḥ||22||
वीरसेनस्य दायादः पारियात्रो बभूव ह।।ततो बलाख्यस्तनयस्स्थलस्तस्मादभूत्सुतः ।। २३।।
vīrasenasya dāyādaḥ pāriyātro babhūva ha||tato balākhyastanayassthalastasmādabhūtsutaḥ || 23||
अर्कांशसंभवस्तस्मात्पुत्रो यक्षः प्रतापवान्।।तत्सुतस्त्वगुणस्त्वासीत्तस्माद्विधृतिरात्मजः ।। २४ ।।
arkāṃśasaṃbhavastasmātputro yakṣaḥ pratāpavān||tatsutastvaguṇastvāsīttasmādvidhṛtirātmajaḥ || 24 ||
हिरण्यनाभस्तत्पुत्रो योगाचार्य्यो बभूव ह।।स शिष्यो जैमिनिमुनेर्ह्यात्मविद्याविशारदः।।२५।।
hiraṇyanābhastatputro yogācāryyo babhūva ha||sa śiṣyo jaiminimunerhyātmavidyāviśāradaḥ||25||
कौशिल्यो याज्ञवल्क्योथ योगमध्यात्म्यसंज्ञकम्।।यतोऽध्यगान्नृपवराद्धृदयग्रंथिभेदनम्।।२६।।
kauśilyo yājñavalkyotha yogamadhyātmyasaṃjñakam||yato'dhyagānnṛpavarāddhṛdayagraṃthibhedanam||26||
तत्सुतो पुष्पनामा हि ध्रुवसंज्ञस्तदात्मजः।।अग्निवर्णस्सुतस्तस्य शीघ्रनामा सुतस्ततः ।। २७।।
tatsuto puṣpanāmā hi dhruvasaṃjñastadātmajaḥ||agnivarṇassutastasya śīghranāmā sutastataḥ || 27||
मरुन्नामा सुतस्तस्य योगसिद्धो बभूव ह।।असावास्तेऽद्यापि प्रभुः कलापग्रामसंज्ञके ।। २८ ।।
marunnāmā sutastasya yogasiddho babhūva ha||asāvāste'dyāpi prabhuḥ kalāpagrāmasaṃjñake || 28 ||
तद्वासिभिश्च मुनिभिः कलेरंते स एव हि ।। पुनर्भावयिता नष्टं सूर्यवंशं विशेषतः ।। २९ ।।
tadvāsibhiśca munibhiḥ kaleraṃte sa eva hi || punarbhāvayitā naṣṭaṃ sūryavaṃśaṃ viśeṣataḥ || 29 ||
पृथुश्रुतश्च तत्पुत्रस्संधिस्तस्य सुतः स्मृतः ।। अमर्षणस्सुतस्तस्य मरुत्वांस्तत्सुतोऽभवत् ।। 5.39.३०।।
pṛthuśrutaśca tatputrassaṃdhistasya sutaḥ smṛtaḥ || amarṣaṇassutastasya marutvāṃstatsuto'bhavat || 5.39.30||
विश्वसाह्वस्सुतस्तस्य तत्सुतोऽ भूत्प्रसेनजित् ।। तक्षकस्तस्य तनयस्तत्सुतो हि बृहद्बलः ।। ३१ ।।
viśvasāhvassutastasya tatsuto' bhūtprasenajit || takṣakastasya tanayastatsuto hi bṛhadbalaḥ || 31 ||
एत इक्ष्वाकुवंशीया अतीताः संप्रकीर्तिताः ।। शृणु तानागतान्भूतांस्तद्वंश्यान्धर्मवित्तमान् ।। ३२।।
eta ikṣvākuvaṃśīyā atītāḥ saṃprakīrtitāḥ || śṛṇu tānāgatānbhūtāṃstadvaṃśyāndharmavittamān || 32||
बृहद्बलस्य तनयो भविता हि बृहद्रणः ।। बृहद्रणसुतस्तस्योरुक्रियो हि भविष्यति ।। ३३ ।।
bṛhadbalasya tanayo bhavitā hi bṛhadraṇaḥ || bṛhadraṇasutastasyorukriyo hi bhaviṣyati || 33 ||
वत्सवृद्धस्सुतस्तस्य प्रतिव्योमसुतस्ततः ।। भानुस्तत्तनयो भावी दिवाको वाहिनीपतिः ।। ३४।।
vatsavṛddhassutastasya prativyomasutastataḥ || bhānustattanayo bhāvī divāko vāhinīpatiḥ || 34||
सहदेवस्सुतस्तस्य महावीरो भवि ष्यति ।। तत्सुतो बृहदश्वो हि भानुमांस्तत्सुतो बली ।। ३५ ।।
sahadevassutastasya mahāvīro bhavi ṣyati || tatsuto bṛhadaśvo hi bhānumāṃstatsuto balī || 35 ||
सुतो भानुमतो भावी प्रतीकाश्वश्च वीर्यवान् ।। सुप्रतीकस्सुतस्तस्य भविष्यति नृपोत्तमः ।। ३६ ।।
suto bhānumato bhāvī pratīkāśvaśca vīryavān || supratīkassutastasya bhaviṣyati nṛpottamaḥ || 36 ||
मरुदेवस्सुतस्तस्य सुनक्षत्रो भविष्यति ।। तत्सुतः पुष्करस्तस्यांतरिक्षस्तत्सुतो द्विजाः ।। ३७ ।।
marudevassutastasya sunakṣatro bhaviṣyati || tatsutaḥ puṣkarastasyāṃtarikṣastatsuto dvijāḥ || 37 ||
सुतपास्तत्सुतो वीरो मित्रचित्तस्य चात्मजः ।। बृहद्भाजस्सुतस्तस्य बर्हिनामा तदात्मजः ।। ३८ ।।
sutapāstatsuto vīro mitracittasya cātmajaḥ || bṛhadbhājassutastasya barhināmā tadātmajaḥ || 38 ||
कृतंजयस्सुतस्तस्य तत्सुतो हि रणंजयः ।। संजयस्तु मयस्तस्य तस्य शाक्यो हि चात्मजः ।। ३९ ।।
kṛtaṃjayassutastasya tatsuto hi raṇaṃjayaḥ || saṃjayastu mayastasya tasya śākyo hi cātmajaḥ || 39 ||
शुद्धोदस्तनयस्तस्य लांगलस्तु तदात्मजः ।। तस्य प्रसेनजित्पुत्रस्तत्सुतः शूद्रकाह्वयः ।। 5.39.४०।।
śuddhodastanayastasya lāṃgalastu tadātmajaḥ || tasya prasenajitputrastatsutaḥ śūdrakāhvayaḥ || 5.39.40||
रुणको भविता तस्य सुरथस्तत्सुतः स्मृतः ।। सुमित्रस्तत्सुतो भावी वंशनिष्ठांत एव हि ।। ४१।।
ruṇako bhavitā tasya surathastatsutaḥ smṛtaḥ || sumitrastatsuto bhāvī vaṃśaniṣṭhāṃta eva hi || 41||
सुमित्रांतोन्वयोऽयं वै इक्ष्वाकूणां भविष्यति ।। राज्ञां वैचित्रवीर्य्याणां धर्म्मिष्ठानां सुकर्म्मणाम्।।४२।।
sumitrāṃtonvayo'yaṃ vai ikṣvākūṇāṃ bhaviṣyati || rājñāṃ vaicitravīryyāṇāṃ dharmmiṣṭhānāṃ sukarmmaṇām||42||
सुमित्रं प्राप्य राजानं तद्वंशश्शुभः कलौ ।। संस्थां प्राप्स्यति तद्ब्राह्मे वर्द्धिष्यति पुनः कृते ।। ४३ ।।
sumitraṃ prāpya rājānaṃ tadvaṃśaśśubhaḥ kalau || saṃsthāṃ prāpsyati tadbrāhme varddhiṣyati punaḥ kṛte || 43 ||
एतद्वैवस्वते वंशे राजानो भूरिदक्षिणाः ।। इक्ष्वाकुवंशप्रभवाः प्राधान्येन प्रकीर्तिताः ।। ४४।।
etadvaivasvate vaṃśe rājāno bhūridakṣiṇāḥ || ikṣvākuvaṃśaprabhavāḥ prādhānyena prakīrtitāḥ || 44||
पुण्येयं परमा सृष्टिरादित्यस्य विवस्वतः।।श्राद्धदेवस्य देवस्य प्रजानां पुष्टिदस्य च ।। ४५।।
puṇyeyaṃ paramā sṛṣṭirādityasya vivasvataḥ||śrāddhadevasya devasya prajānāṃ puṣṭidasya ca || 45||
पठञ्छृण्वन्निमां सृष्टिमादित्यस्य च मानवः ।। प्रजावानेति सायुज्यमिह भुक्त्वा सुखं परम् ।। ४६ ।।
paṭhañchṛṇvannimāṃ sṛṣṭimādityasya ca mānavaḥ || prajāvāneti sāyujyamiha bhuktvā sukhaṃ param || 46 ||
इति श्रीशिवमहापुराणे पञ्चम्यामुमासंहितायां वैवस्वतवंशोद्भवराजवर्णनं नामैकोनचत्वारिंशोऽध्यायः ।। ३९।।
iti śrīśivamahāpurāṇe pañcamyāmumāsaṃhitāyāṃ vaivasvatavaṃśodbhavarājavarṇanaṃ nāmaikonacatvāriṃśo'dhyāyaḥ || 39||
ॐ श्री परमात्मने नमः