भीष्म उवाच।।
मार्कण्डेय महाप्राज्ञ पितृभक्तिभृतां वर ।। किं जातं तु ततो ब्रूहि कृपया मुनिसत्तम ।। १ ।।
mārkaṇḍeya mahāprājña pitṛbhaktibhṛtāṃ vara || kiṃ jātaṃ tu tato brūhi kṛpayā munisattama || 1 ||
मार्कण्डेय उवाच ।।
ते धर्मयोगनिरतास्सप्त मानसचारिणः ।। वाय्वंबुभक्षास्सततं शरीरमुपशोषयन् ।। २ ।।
te dharmayoganiratāssapta mānasacāriṇaḥ || vāyvaṃbubhakṣāssatataṃ śarīramupaśoṣayan || 2 ||
स राजांतःपुरवृतो नन्दने मघवा इव ।। क्रीडित्वा सुचिरं तत्र सभार्य्यस्स्वपुरं ययौ ।। ३ ।।
sa rājāṃtaḥpuravṛto nandane maghavā iva || krīḍitvā suciraṃ tatra sabhāryyassvapuraṃ yayau || 3 ||
अनूहो नाम तस्यासीत्पुत्रः परमधार्मिकः।।तं वैभ्राजः सुतं राज्ये स्थापयित्वा वनं ययौ।।४।।
anūho nāma tasyāsītputraḥ paramadhārmikaḥ||taṃ vaibhrājaḥ sutaṃ rājye sthāpayitvā vanaṃ yayau||4||
तपः कर्तुं समारेभे यत्र ते सहचारिणः।।स वै तत्र निराहारो वायुभक्षो महातपाः ।। ५।।
tapaḥ kartuṃ samārebhe yatra te sahacāriṇaḥ||sa vai tatra nirāhāro vāyubhakṣo mahātapāḥ || 5||
ततो विभ्राजितं तेन विभ्राजं नाम तद्वनम्।।बभूव सुप्रसिद्धं हि योगसिद्धिप्रदायकम् ।। ६।।
tato vibhrājitaṃ tena vibhrājaṃ nāma tadvanam||babhūva suprasiddhaṃ hi yogasiddhipradāyakam || 6||
तत्रैव ते हि शकुनाश्चत्वारो योगधर्मिणः ।। योगभ्रष्टास्त्रयश्चैव देहत्यागकृतोऽभवन् ।। ७ ।।
tatraiva te hi śakunāścatvāro yogadharmiṇaḥ || yogabhraṣṭāstrayaścaiva dehatyāgakṛto'bhavan || 7 ||
कांपिल्ये नगरे ते तु ब्रह्मदत्तपुरोगमाः ।। जातास्सप्तमहात्मानस्सर्वे विगतकल्मषाः ।। ।५ ।।
kāṃpilye nagare te tu brahmadattapurogamāḥ || jātāssaptamahātmānassarve vigatakalmaṣāḥ || |5 ||
स्मृतिमंतोऽत्र चत्वारस्त्रयस्तु परिमोहिताः ।। स्वतन्त्रस्याह्वयो जातो ब्रह्मदत्तो महौजसः।।९।।
smṛtimaṃto'tra catvārastrayastu parimohitāḥ || svatantrasyāhvayo jāto brahmadatto mahaujasaḥ||9||
छिद्रदर्शी सुनेत्रस्तु वेदवेदांगपारगौ ।। जातौ श्रोत्रियदायादौ पूर्वजातिसहाषितौ।। 5.42.१०।।
chidradarśī sunetrastu vedavedāṃgapāragau || jātau śrotriyadāyādau pūrvajātisahāṣitau|| 5.42.10||
पंचालो बह्वृचस्त्वासीदाचार्यत्वं चकार ह।।द्विवेदः पुंडरीकश्च छंदोगोऽध्वर्युरेव च ।। ११।।
paṃcālo bahvṛcastvāsīdācāryatvaṃ cakāra ha||dvivedaḥ puṃḍarīkaśca chaṃdogo'dhvaryureva ca || 11||
ततो राजा सुतं दृष्ट्वा ब्रह्मदत्तमकल्मषम् ।। अभिषिच्य स्वराज्ये तु परां गतिमवाप्तवान्।।१२।।
tato rājā sutaṃ dṛṣṭvā brahmadattamakalmaṣam || abhiṣicya svarājye tu parāṃ gatimavāptavān||12||
पंचालः पुण्डरीकस्तु पुत्रौ संस्थाप्य मन्दिरे ।। विविशतुर्वनं तत्र गतौ परमिकां गतिम्।।१३।।
paṃcālaḥ puṇḍarīkastu putrau saṃsthāpya mandire || viviśaturvanaṃ tatra gatau paramikāṃ gatim||13||
ब्रह्मदत्तस्य भार्य्या तु सन्नितिर्माम भारत ।। सा त्वेकभावसंयुक्ता रेमे भर्त्रा सहैव तु ।। १४।।
brahmadattasya bhāryyā tu sannitirmāma bhārata || sā tvekabhāvasaṃyuktā reme bhartrā sahaiva tu || 14||
शेषास्तु चक्रवाका वै कांपिल्ये सहचारिणः ।। जाताः श्रोत्रियदायादा दरिद्रस्य कुले नृप ।। १५ ।।
śeṣāstu cakravākā vai kāṃpilye sahacāriṇaḥ || jātāḥ śrotriyadāyādā daridrasya kule nṛpa || 15 ||
धृतिमान्सुमहात्मा च तत्त्वदर्शीं निरुत्सुकः ।। वेदाध्ययन सम्पन्नाश्चत्वारश्छिद्रदर्शिनः ।। १६।।
dhṛtimānsumahātmā ca tattvadarśīṃ nirutsukaḥ || vedādhyayana sampannāścatvāraśchidradarśinaḥ || 16||
ते योगनिरतास्सिद्धाः प्रस्थितास्सर्व एव हि।।आमंत्र्य च मिथः शंभोः पदाम्भोजं प्रणम्य तु।।१७।।
te yoganiratāssiddhāḥ prasthitāssarva eva hi||āmaṃtrya ca mithaḥ śaṃbhoḥ padāmbhojaṃ praṇamya tu||17||
शूरा ये सम्प्रपद्यन्ते अपुनर्भवकांक्षिणः ।। पापम्प्रणाशयन्त्वद्य तच्छम्भोः परमम्पदम्।।१८।।
śūrā ye samprapadyante apunarbhavakāṃkṣiṇaḥ || pāpampraṇāśayantvadya tacchambhoḥ paramampadam||18||
शारीरे मानसे चैव पापे वाग्जे महामुने ।। कृते सम्यगिदम्भक्त्या पठेच्छ्रद्धासमन्वितः।।१९।।
śārīre mānase caiva pāpe vāgje mahāmune || kṛte samyagidambhaktyā paṭhecchraddhāsamanvitaḥ||19||
मुच्यते सर्वपापेभ्यश्शिवनामानुकीर्तनात् ।। उच्चार्यमाण एतस्मिन्देवदेवस्य तस्य वै ।। 5.42.२० ।।
mucyate sarvapāpebhyaśśivanāmānukīrtanāt || uccāryamāṇa etasmindevadevasya tasya vai || 5.42.20 ||
विलयं पापमायाति ह्यामभाण्डमिवाम्भसि ।। तस्मात्तत्संचिते पापे समनंतरमेव च ।। २१।।
vilayaṃ pāpamāyāti hyāmabhāṇḍamivāmbhasi || tasmāttatsaṃcite pāpe samanaṃtarameva ca || 21||
जप्तव्यमेतत्पापस्य प्रशमाय महामुने ।। नरैः श्रद्धालुभिभूर्यस्सर्वकामफलाप्तये ।। २२ ।।
japtavyametatpāpasya praśamāya mahāmune || naraiḥ śraddhālubhibhūryassarvakāmaphalāptaye || 22 ||
पुष्ट्यर्थमिममध्यायं पठेदेनं शृणोति वा ।। मुच्यते सर्वपापेभ्यो मोक्षं याति न संशयः ।। २३ ।।
puṣṭyarthamimamadhyāyaṃ paṭhedenaṃ śṛṇoti vā || mucyate sarvapāpebhyo mokṣaṃ yāti na saṃśayaḥ || 23 ||
इति श्रीशिवमहापुराणे पञ्चम्यामुमासंहितायां पितृकल्पे पितृभाववर्णनं नाम द्विचत्वारिंशोऽध्यायः ।। ४२ ।।
iti śrīśivamahāpurāṇe pañcamyāmumāsaṃhitāyāṃ pitṛkalpe pitṛbhāvavarṇanaṃ nāma dvicatvāriṃśo'dhyāyaḥ || 42 ||
ॐ श्री परमात्मने नमः