ऋषिरुवाच ।।
आसीद्रंभासुरो नाम दैत्यवंशशिरोमणिः ।। तस्माज्जातो महातेजा महिषो नाम दानवः ।। १ ।।
āsīdraṃbhāsuro nāma daityavaṃśaśiromaṇiḥ || tasmājjāto mahātejā mahiṣo nāma dānavaḥ || 1 ||
स संग्रामे सुरान्सर्वान्निर्जित्य दनुजाधिपः ।। चकार राज्यं स्वर्लोके महेन्द्रासनसंस्थितः ।। २।।
sa saṃgrāme surānsarvānnirjitya danujādhipaḥ || cakāra rājyaṃ svarloke mahendrāsanasaṃsthitaḥ || 2||
पराजितास्ततो देवा ब्रह्माणं शरणं ययुः ।। ब्रह्मापि तान्समादाय ययौ यत्र वृषाकपी ।। ३।।
parājitāstato devā brahmāṇaṃ śaraṇaṃ yayuḥ || brahmāpi tānsamādāya yayau yatra vṛṣākapī || 3||
तत्र गत्वा सुरास्सर्वे नत्वा शंकरकेशवौ ।। स्ववृत्तं कथायामासुर्यथावदनुपूर्वशः ।। ४ ।।
tatra gatvā surāssarve natvā śaṃkarakeśavau || svavṛttaṃ kathāyāmāsuryathāvadanupūrvaśaḥ || 4 ||
भगवन्तौ वयं सर्वे महिषेण दुरात्मना ।। उज्जासिताश्च स्वर्लोकान्निर्जित्य समरांगणे।। ५ ।।
bhagavantau vayaṃ sarve mahiṣeṇa durātmanā || ujjāsitāśca svarlokānnirjitya samarāṃgaṇe|| 5 ||
भ्रमामो मर्त्यलोकेऽस्मिन्न लभेमहि शं क्वचित् ।। कां कां न दुर्दशां नीता देवा इन्द्रपुरोगमाः ।। ६ ।।
bhramāmo martyaloke'sminna labhemahi śaṃ kvacit || kāṃ kāṃ na durdaśāṃ nītā devā indrapurogamāḥ || 6 ||
सूर्याचन्द्रमसौ पाशी कुबेरो यम एव च ।। इन्द्राग्निवातगन्धर्वा विद्याधरसुचारणाः ।। ७ ।।
sūryācandramasau pāśī kubero yama eva ca || indrāgnivātagandharvā vidyādharasucāraṇāḥ || 7 ||
एतेषामपरेषां च विधेयं कर्म सोसुरः ।। स्वयं करोति पापात्मा दैत्यपक्ष भयंकर ।। ८ ।।
eteṣāmapareṣāṃ ca vidheyaṃ karma sosuraḥ || svayaṃ karoti pāpātmā daityapakṣa bhayaṃkara || 8 ||
तस्माच्छरणमापन्नान्देवान्नस्त्रातुमर्हथः ।। वधोपायं च तस्याशु चिन्तयेथां युवां प्रभू ।। ९ ।।
tasmāccharaṇamāpannāndevānnastrātumarhathaḥ || vadhopāyaṃ ca tasyāśu cintayethāṃ yuvāṃ prabhū || 9 ||
इति देववचः श्रुत्वा दामोदरसतीश्वरौ ।। चक्रतुः परमं कोपं रोषाघूर्णितलोचनौ ।। 5.46.१० ।।
iti devavacaḥ śrutvā dāmodarasatīśvarau || cakratuḥ paramaṃ kopaṃ roṣāghūrṇitalocanau || 5.46.10 ||
ततोतिकोपपूर्णस्य विष्णोश्शंभोश्च वक्त्रतः ।। तथान्येषां च देवानां शरीरान्निर्गतं महः ।। ११ ।।
tatotikopapūrṇasya viṣṇośśaṃbhośca vaktrataḥ || tathānyeṣāṃ ca devānāṃ śarīrānnirgataṃ mahaḥ || 11 ||
अतीव महसः पुंजं ज्वलन्तं दशदिक्षु च ।। अपश्यंस्त्रिदशास्सर्वे दुर्गा ध्यानपरायणाः ।। १२ ।।
atīva mahasaḥ puṃjaṃ jvalantaṃ daśadikṣu ca || apaśyaṃstridaśāssarve durgā dhyānaparāyaṇāḥ || 12 ||
सर्वदेवशरीरोत्थं तेजस्तदतिभीषणम् ।। संघीभूयाभवन्नारी साक्षान्महिषमर्दिनी ।। १३।।
sarvadevaśarīrotthaṃ tejastadatibhīṣaṇam || saṃghībhūyābhavannārī sākṣānmahiṣamardinī || 13||
शंभुतेजस उत्पन्नं मुखमस्याः सुभास्वरम् ।। याम्येन बाला अभवन्वैष्णवेन च बाहवः ।। १४।।
śaṃbhutejasa utpannaṃ mukhamasyāḥ subhāsvaram || yāmyena bālā abhavanvaiṣṇavena ca bāhavaḥ || 14||
चन्द्रमस्तेजसा तस्याः स्तनयुग्मं व्यजायत।।मध्यमे न्द्रेण जंघोरू वारुणेन बभूवतुः ।। १५ ।।
candramastejasā tasyāḥ stanayugmaṃ vyajāyata||madhyame ndreṇa jaṃghorū vāruṇena babhūvatuḥ || 15 ||
भूतेजसा नितंबोभूद्ब्राह्मेण चरणद्वयम् ।। आर्केण चरणांगुल्यः करांगुल्यश्च वासवात्।।१६।।
bhūtejasā nitaṃbobhūdbrāhmeṇa caraṇadvayam || ārkeṇa caraṇāṃgulyaḥ karāṃgulyaśca vāsavāt||16||
कुबेरतेजसा नासा रदनाश्च प्रजापतेः ।। पावकीयेन नयनत्रयं सान्ध्येन भ्रूद्वयम् ।। १७।।
kuberatejasā nāsā radanāśca prajāpateḥ || pāvakīyena nayanatrayaṃ sāndhyena bhrūdvayam || 17||
आनिलेन श्रवोद्वन्द्वं तथान्येषां स्वरोकसाम् ।। तेजसां संभवः पद्मालया सा परमेश्वरी ।। १८।।
ānilena śravodvandvaṃ tathānyeṣāṃ svarokasām || tejasāṃ saṃbhavaḥ padmālayā sā parameśvarī || 18||
ततो निखिलदेवानां तेजोराशिसमुद्भवाम् ।। तामालोक्य सुरास्सर्वे परं हर्षं प्रपेदिरे ।। १९।।
tato nikhiladevānāṃ tejorāśisamudbhavām || tāmālokya surāssarve paraṃ harṣaṃ prapedire || 19||
निरायुधां च तां दृष्ट्वा ब्रह्माद्यास्त्रिदिवेश्वराः ।। सायुधान्तां शिवां कर्तुं मनः सन्दधिरे सुराः ।। 5.46.२० ।।
nirāyudhāṃ ca tāṃ dṛṣṭvā brahmādyāstridiveśvarāḥ || sāyudhāntāṃ śivāṃ kartuṃ manaḥ sandadhire surāḥ || 5.46.20 ||
ततः शूलं महेशानो महेशान्यै समर्पयत ।। चक्रं च कृष्णो भगवाञ्च्छंखं पाशं च पाशभृत ।। २१ ।।
tataḥ śūlaṃ maheśāno maheśānyai samarpayata || cakraṃ ca kṛṣṇo bhagavāñcchaṃkhaṃ pāśaṃ ca pāśabhṛta || 21 ||
शक्तिं हुताशनोऽयच्छन्मारुतश्चापमेव च ।। ।।।बाणपूर्णेषुधी चैव वज्रघण्टे शचीपतिः ।। २२ ।।
śaktiṃ hutāśano'yacchanmārutaścāpameva ca || |||bāṇapūrṇeṣudhī caiva vajraghaṇṭe śacīpatiḥ || 22 ||
यमो ददौ कालदण्डमक्षमालां प्रजापतिः ।। ब्रह्मा कमण्डलुं प्रादाद्रोमरश्मीन्दिवाकरः ।। २३।।
yamo dadau kāladaṇḍamakṣamālāṃ prajāpatiḥ || brahmā kamaṇḍaluṃ prādādromaraśmīndivākaraḥ || 23||
कालः खड्गन्ददौ तस्यै फलकं च समुज्वलम् ।। क्षीराब्धी रुचिरं हारमजरे च तथाम्बरे ।। २४ ।।
kālaḥ khaḍgandadau tasyai phalakaṃ ca samujvalam || kṣīrābdhī ruciraṃ hāramajare ca tathāmbare || 24 ||
चूडामणिं कुण्डले च कटकानि तथैव च ।। अर्द्धचन्द्रं च केयूरान्नूपुरौ च मनोहरो।।२५।।
cūḍāmaṇiṃ kuṇḍale ca kaṭakāni tathaiva ca || arddhacandraṃ ca keyūrānnūpurau ca manoharo||25||
ग्रैवेयकमंगुलीषु समस्तास्वंगुलीयकम्।।विश्वकर्मा च परशुं ददौ तस्यै मनोहरम् ।। २६ ।।
graiveyakamaṃgulīṣu samastāsvaṃgulīyakam||viśvakarmā ca paraśuṃ dadau tasyai manoharam || 26 ||
अस्त्राण्यनेकानि तथाभेद्यं चैव तनुच्छदम् ।। सुरम्यसरसां मालां पङ्कजं चाम्बुधिर्ददौ ।। २७ ।।
astrāṇyanekāni tathābhedyaṃ caiva tanucchadam || suramyasarasāṃ mālāṃ paṅkajaṃ cāmbudhirdadau || 27 ||
ददौ सिंहं च हिमवान्रत्नानि विविधानि च ।। सुरया पूरितं पात्रं कुबेरोऽस्यै समर्पयत् ।। २८ ।।
dadau siṃhaṃ ca himavānratnāni vividhāni ca || surayā pūritaṃ pātraṃ kubero'syai samarpayat || 28 ||
शेषश्च भोगिनां नेता विचित्रर चनाञ्चितम् ।। ददौ तस्यै नागहारं नानास्त्रमणिगुंफितम् ।। २९ ।।
śeṣaśca bhogināṃ netā vicitrara canāñcitam || dadau tasyai nāgahāraṃ nānāstramaṇiguṃphitam || 29 ||
एतैश्चान्यैस्सुरैर्देवी भूषणैरायुधैस्तथा ।। सत्कृतोच्चैर्ननादासौ साट्टहासं पुनःपुनः ।। 5.46.३०।।
etaiścānyaissurairdevī bhūṣaṇairāyudhaistathā || satkṛtoccairnanādāsau sāṭṭahāsaṃ punaḥpunaḥ || 5.46.30||
तस्या भीषणनादेन पूरिता च नभःस्थली ।। प्रतिशब्दो महानासीच्चुक्षुभे भुवनत्रयम् ।। ३१।।
tasyā bhīṣaṇanādena pūritā ca nabhaḥsthalī || pratiśabdo mahānāsīccukṣubhe bhuvanatrayam || 31||
चेलुः समुद्राश्चत्वारो वसुधा च चचाल ह ।। जयशब्दस्ततो देवैरकारि महिषार्दितैः ।। ३२।।
celuḥ samudrāścatvāro vasudhā ca cacāla ha || jayaśabdastato devairakāri mahiṣārditaiḥ || 32||
ततोऽम्बिकां परां शक्तिं महालक्ष्मीस्वरूपिणीम् ।। तुष्टुवुस्ते सुरास्सर्वे भक्तिगद्गदया गिरा ।। ३३ ।।
tato'mbikāṃ parāṃ śaktiṃ mahālakṣmīsvarūpiṇīm || tuṣṭuvuste surāssarve bhaktigadgadayā girā || 33 ||
लोकं संक्षुब्धमालोक्य देवतापरिपन्थिनः ।। सन्नद्धसैनिकास्ते च समुत्तस्थुरुदायुधाः ।। ३४ ।।
lokaṃ saṃkṣubdhamālokya devatāparipanthinaḥ || sannaddhasainikāste ca samuttasthurudāyudhāḥ || 34 ||
महिषोऽपि च तं शब्दमभ्यधावद्रुषान्वितः ।। स ददर्श ततो देवीं व्याप्तलोकत्रयां रुचा ।। ३५ ।। ।
mahiṣo'pi ca taṃ śabdamabhyadhāvadruṣānvitaḥ || sa dadarśa tato devīṃ vyāptalokatrayāṃ rucā || 35 || |
एतस्मिन्नन्तरे तत्र महिषासुरपालिताः ।। समाजग्मुर्महावीराः कोटिशो धृतहेतयः।।३६।।
etasminnantare tatra mahiṣāsurapālitāḥ || samājagmurmahāvīrāḥ koṭiśo dhṛtahetayaḥ||36||
चिक्षुरश्चामरोदग्रौ करालोद्धतबाष्कलाः ।। ताम्रोग्रास्योग्रवीर्याश्च बिडालोऽन्धक एव च ।। ३७ ।।
cikṣuraścāmarodagrau karāloddhatabāṣkalāḥ || tāmrogrāsyogravīryāśca biḍālo'ndhaka eva ca || 37 ||
दुर्धरो दुर्मुखश्चैव त्रिनेत्रश्च महाहनुः ।। एते चान्ये च बहवः शूरा युद्धविशा रदाः ।। ३८ ।।
durdharo durmukhaścaiva trinetraśca mahāhanuḥ || ete cānye ca bahavaḥ śūrā yuddhaviśā radāḥ || 38 ||
युयुधुः समरे देव्या सह शस्त्रास्त्रपारगाः ।। इत्थं कालो व्यतीयाय युध्यतोर्भीषणस्तयोः ।। ३९।।
yuyudhuḥ samare devyā saha śastrāstrapāragāḥ || itthaṃ kālo vyatīyāya yudhyatorbhīṣaṇastayoḥ || 39||
अरिवर्गकरक्षिप्ता नानाशस्त्रास्त्रराशयः ।। महामायाप्रभावेण विफला अभवन् क्षणात् ।। 5.46.४० ।।
arivargakarakṣiptā nānāśastrāstrarāśayaḥ || mahāmāyāprabhāveṇa viphalā abhavan kṣaṇāt || 5.46.40 ||
ततो जघान सा देवी चिक्षुरप्रमुखानरीन् ।। सगणान्गदया बाणैः शूलशक्तिपरश्वधैः ।। ४१।।
tato jaghāna sā devī cikṣurapramukhānarīn || sagaṇāngadayā bāṇaiḥ śūlaśaktiparaśvadhaiḥ || 41||
एवं स्वीयेषु सैन्येषु हतेषु महिषासुरः ।। देवीनिःश्वाससंभूतान्भावयामास तान्गणान् ।। ४२ ।।
evaṃ svīyeṣu sainyeṣu hateṣu mahiṣāsuraḥ || devīniḥśvāsasaṃbhūtānbhāvayāmāsa tāngaṇān || 42 ||
अताडयत्सरैः काश्चित्काश्चिच्छृङ्गद्वयेन च ।। लांगूलेन च तुण्डेन भिनत्ति स्म मुहुर्मुहुः ।। ४३ ।।
atāḍayatsaraiḥ kāścitkāścicchṛṅgadvayena ca || lāṃgūlena ca tuṇḍena bhinatti sma muhurmuhuḥ || 43 ||
इत्थं देवीगणा न्हत्वाभ्यधावत्सोऽसुराधिपः ।। सिंहं मारयितुन्देव्यास्ततोऽसौ कुपिताऽभवत् ।। ४४।।
itthaṃ devīgaṇā nhatvābhyadhāvatso'surādhipaḥ || siṃhaṃ mārayitundevyāstato'sau kupitā'bhavat || 44||
कोपात्सोपि महावीर्यः खुरकुट्टितभूतलः ।। शृङ्गाभ्यां शैलमुत्पाट्य चिक्षेप प्रणनाद च ।। ४५ ।।
kopātsopi mahāvīryaḥ khurakuṭṭitabhūtalaḥ || śṛṅgābhyāṃ śailamutpāṭya cikṣepa praṇanāda ca || 45 ||
वेगेन विष्वग् भ्रमता प्रक्षिप्ता गुरवोऽद्रयः ।। आकाशतो महीमध्ये निपेतुर्नृपसत्तम ।। ४६ ।।
vegena viṣvag bhramatā prakṣiptā guravo'drayaḥ || ākāśato mahīmadhye nipeturnṛpasattama || 46 ||
शृंगभिन्नाः पयोवाहाः खण्डं खण्डमयासिषुः ।। लांगूलेनाहतश्चाब्धिर्विष्वगुद्वेलमस्पदत् ।। ४७ ।।
śṛṃgabhinnāḥ payovāhāḥ khaṇḍaṃ khaṇḍamayāsiṣuḥ || lāṃgūlenāhataścābdhirviṣvagudvelamaspadat || 47 ||
एवं क्रुद्धं समालोक्य महिषासुरमम्बिका ।। विदधे तद्वधोपायं देवानामभयंकरी ।। ४८ ।।
evaṃ kruddhaṃ samālokya mahiṣāsuramambikā || vidadhe tadvadhopāyaṃ devānāmabhayaṃkarī || 48 ||
ततः पाशं समुत्थाय क्षिप्त्वा तस्योपरी श्वरी ।। बबन्ध महिषं सोऽपि रूपन्तत्याज माहिषम् ।। ४९ ।।
tataḥ pāśaṃ samutthāya kṣiptvā tasyoparī śvarī || babandha mahiṣaṃ so'pi rūpantatyāja māhiṣam || 49 ||
ततः सिंहो बभूवाशु मायावी तच्छिरोम्बिका ।। यावद्भिनत्ति तावत्स खङ्गपाणिर्बभूव ह ।। 5.46.५०।।
tataḥ siṃho babhūvāśu māyāvī tacchirombikā || yāvadbhinatti tāvatsa khaṅgapāṇirbabhūva ha || 5.46.50||
सचर्म्मासिकरं तं च देवी बाणैरताडयत् ।। ततो गजवपुर्भूत्वा सिंहं चिच्छेद शुण्डया ।। ५१ ।।
sacarmmāsikaraṃ taṃ ca devī bāṇairatāḍayat || tato gajavapurbhūtvā siṃhaṃ ciccheda śuṇḍayā || 51 ||
ततोऽस्य च करं देवी चकर्त स्वमहासिना ।। अधारि च पुना रूपं स्वकीयं तेन रक्षसा ।। ५२ ।।
tato'sya ca karaṃ devī cakarta svamahāsinā || adhāri ca punā rūpaṃ svakīyaṃ tena rakṣasā || 52 ||
तदैव क्षोभयामास त्रैलोक्यं सचराचरम् ।। ततः क्रुद्धा महामाया चण्डिका मानविक्रमा।।५३।।
tadaiva kṣobhayāmāsa trailokyaṃ sacarācaram || tataḥ kruddhā mahāmāyā caṇḍikā mānavikramā||53||
पपौ पुनःपुनः पानं जहासोद्भ्रान्तलोचना ।। जगर्ज चासुरः सोऽपि बलवीर्यमदो द्धतः ।। ५४।।
papau punaḥpunaḥ pānaṃ jahāsodbhrāntalocanā || jagarja cāsuraḥ so'pi balavīryamado ddhataḥ || 54||
तस्या उपरि चिक्षेप शैलानुत्पाट्य सोऽसुरः ।। सा च बाणावलीघातैश्चूर्णयामास सत्वरम् ।। ५५ ।।
tasyā upari cikṣepa śailānutpāṭya so'suraḥ || sā ca bāṇāvalīghātaiścūrṇayāmāsa satvaram || 55 ||
वारुणीमद्रसं जातमुखरागाऽऽकुलेन्द्रिया ।। प्रोवाच परमेशानी मेघगंभीरया गिरा ।। ५६ ।।
vāruṇīmadrasaṃ jātamukharāgā''kulendriyā || provāca parameśānī meghagaṃbhīrayā girā || 56 ||
।। देव्युवाच ।।
रे मूढ रे हतप्रज्ञ व्यर्थ किं कुरुषे हठम् ।। न मदग्रेऽसुराः केपि स्थास्नवो जगतीत्रये ।। ५७ ।।
re mūḍha re hataprajña vyartha kiṃ kuruṣe haṭham || na madagre'surāḥ kepi sthāsnavo jagatītraye || 57 ||
ऋषि रुवाच ।।
एकमाभाष्य कूर्दित्वा देवी सर्वकलामयी ।। पदाक्रम्यासुरं कण्ठे शूलेनोग्रेण साऽभिनत् ।। ५८ ।।
ekamābhāṣya kūrditvā devī sarvakalāmayī || padākramyāsuraṃ kaṇṭhe śūlenogreṇa sā'bhinat || 58 ||
ततस्तच्चरणाक्रान्तस्स स्वकीयमुखात्ततः ।। अर्द्धनिष्क्रान्त एवासीद्देव्या वीर्येण संवृतः ।। ५९ ।।
tatastaccaraṇākrāntassa svakīyamukhāttataḥ || arddhaniṣkrānta evāsīddevyā vīryeṇa saṃvṛtaḥ || 59 ||
अर्द्धनिष्क्रान्त एवासौ युध्यमानो महाधमः ।। महासिना शिरो भित्त्वा न्यपाति धरणीतले ।। 5.46.६० ।।
arddhaniṣkrānta evāsau yudhyamāno mahādhamaḥ || mahāsinā śiro bhittvā nyapāti dharaṇītale || 5.46.60 ||
हाहाशब्दं समुच्चार्य्यावाङ्मुखास्तद्गणास्ततः ।। पलायन्त रणाद्भीतास्त्राहित्राहीति वादिनः ।। ६१ ।।
hāhāśabdaṃ samuccāryyāvāṅmukhāstadgaṇāstataḥ || palāyanta raṇādbhītāstrāhitrāhīti vādinaḥ || 61 ||
तुष्टुवुश्च तदा देवीमिन्द्राद्याः सकलाः सुराः ।। गन्धर्वा गीतमुच्चेरुर्ननृतुर्नर्तकीजनाः ।। ६२ ।।
tuṣṭuvuśca tadā devīmindrādyāḥ sakalāḥ surāḥ || gandharvā gītamuccerurnanṛturnartakījanāḥ || 62 ||
एवन्ते कथितो राजन्महालक्ष्म्याः समुद्भवः ।। सरस्वत्यास्तथोत्पत्तिं शृणु सुस्थेन चेतसा ।। ६३ ।।
evante kathito rājanmahālakṣmyāḥ samudbhavaḥ || sarasvatyāstathotpattiṃ śṛṇu susthena cetasā || 63 ||
इति श्रीशिवमहापुराणे पञ्चम्यामुमासंहितायां महिषासुरवधोपाख्याने महालक्ष्म्यवतारवर्णनं नाम षट्चत्वारिंशोऽध्यायः ।। ४६ ।।
iti śrīśivamahāpurāṇe pañcamyāmumāsaṃhitāyāṃ mahiṣāsuravadhopākhyāne mahālakṣmyavatāravarṇanaṃ nāma ṣaṭcatvāriṃśo'dhyāyaḥ || 46 ||
ॐ श्री परमात्मने नमः
AnonymousUser
150
5 Days
Learn
Teach
Discuss
Dashboard
Verses & Playlist
Saved Flashcards
Saved Chants
Saved Discussions
Logout
Copy Shloka
Shloka Link
