व्यास उवाच ।।
ये पापनिरता जीवा महानरकहेतवः ।। भगवंस्तान्समाचक्ष्व ब्रह्मपुत्र नमोऽस्तु ते ।। १।।
ye pāpaniratā jīvā mahānarakahetavaḥ || bhagavaṃstānsamācakṣva brahmaputra namo'stu te || 1||
सनत्कुमार उवाच ।।
ये पापनिरता जीवा महानरकहेतवः ।। ते समासेन कथ्यंते सावधानतया शृणु ।। २।।।
ye pāpaniratā jīvā mahānarakahetavaḥ || te samāsena kathyaṃte sāvadhānatayā śṛṇu || 2|||
परस्त्रीद्रव्यसंकल्पश्चेतसाऽनिष्टचिंतनम् ।। अकार्याभिनिवेशश्च चतुर्द्धा कर्म मानसम् ।। ३ ।। तु. महाभारतम् अनुशासन १३.२
parastrīdravyasaṃkalpaścetasā'niṣṭaciṃtanam || akāryābhiniveśaśca caturddhā karma mānasam || 3 || tu. mahābhāratam anuśāsana 13.2
अविबद्धप्रलापत्वमसत्यं चाप्रियं च यत् ।। परोक्षतश्च पैशुन्यं चतुर्द्धा कर्म वाचिकम् ।। ४ ।।
avibaddhapralāpatvamasatyaṃ cāpriyaṃ ca yat || parokṣataśca paiśunyaṃ caturddhā karma vācikam || 4 ||
अभक्ष्यभक्षणं हिंसा मिथ्याकार्य्य निवेशनम् ।। परस्वानामुपादानं चतुर्द्धा कर्म कायिकम् ।। ५ ।।
abhakṣyabhakṣaṇaṃ hiṃsā mithyākāryya niveśanam || parasvānāmupādānaṃ caturddhā karma kāyikam || 5 ||
इत्येतद्वा दशविधं कर्म प्रोक्तं त्रिसाधनम् ।। अस्य भेदान्पुनर्वक्ष्ये येषां फलमनंतकम् ।। ६ ।।
ityetadvā daśavidhaṃ karma proktaṃ trisādhanam || asya bhedānpunarvakṣye yeṣāṃ phalamanaṃtakam || 6 ||
ये द्विषंति महादेवं संसारार्णवतारकम् ।। सुमहत्पातकं तेषां निरयार्णवगामिनाम् ।। ७ ।।
ye dviṣaṃti mahādevaṃ saṃsārārṇavatārakam || sumahatpātakaṃ teṣāṃ nirayārṇavagāminām || 7 ||
ये शिवज्ञानवक्तारं निन्दंति च तपस्विनम् ।। गुरून्पितॄनथोन्मत्तास्ते यांति निरयार्णवम् ।। ८।।
ye śivajñānavaktāraṃ nindaṃti ca tapasvinam || gurūnpitṝnathonmattāste yāṃti nirayārṇavam || 8||
शिवनिन्दा गुरोर्निन्दा शिवज्ञानस्य दूषणम् ।। देवद्रव्यापहरणं द्विजद्रव्यविनाशनम् ।। ९ ।।
śivanindā gurornindā śivajñānasya dūṣaṇam || devadravyāpaharaṇaṃ dvijadravyavināśanam || 9 ||
हरंति ये च संमूढाश्शिवज्ञानस्य पुस्तकम् ।। महांति पातकान्याहुरनन्तफलदानि षट् ।। 5.5.१०।।
haraṃti ye ca saṃmūḍhāśśivajñānasya pustakam || mahāṃti pātakānyāhuranantaphaladāni ṣaṭ || 5.5.10||
नाभिनन्दंति ये दृष्ट्वा शिवपूजां प्रकल्पिताम् ।। न नमंत्यर्चितं दृष्ट्वा शिवलिंगं स्तुवंति न ।। ११ ।।
nābhinandaṃti ye dṛṣṭvā śivapūjāṃ prakalpitām || na namaṃtyarcitaṃ dṛṣṭvā śivaliṃgaṃ stuvaṃti na || 11 ||
यथेष्टचेष्टा निश्शंकास्संतिष्ठंते रमंति च ।। उपचारविनिर्मुक्ताश्शिवाग्रे गुरुसन्निधौ ।। १२।।
yatheṣṭaceṣṭā niśśaṃkāssaṃtiṣṭhaṃte ramaṃti ca || upacāravinirmuktāśśivāgre gurusannidhau || 12||
स्थानसंस्कारपूजां च ये न कुर्वंति पर्वसु ।। विधिवद्वा गुरूणां च कर्म्मयोगव्यवस्थिताः ।। १३ ।।
sthānasaṃskārapūjāṃ ca ye na kurvaṃti parvasu || vidhivadvā gurūṇāṃ ca karmmayogavyavasthitāḥ || 13 ||
ये त्यजंति शिवाचारं शिवभक्तान्द्विषंति च ।। असंपूज्य शिवज्ञानं येऽधीयंते लिखंति च ।। १४ ।।
ye tyajaṃti śivācāraṃ śivabhaktāndviṣaṃti ca || asaṃpūjya śivajñānaṃ ye'dhīyaṃte likhaṃti ca || 14 ||
अन्यायतः प्रयच्छंति शृण्वन्त्युच्चारयंति च ।। विक्रीडंति च लोभेन कुज्ञाननियमेन च ।। १५ ।।
anyāyataḥ prayacchaṃti śṛṇvantyuccārayaṃti ca || vikrīḍaṃti ca lobhena kujñānaniyamena ca || 15 ||
असंस्कृतप्रदेशेषु यथेष्टं स्वापयंति च ।। शिवज्ञानकथाऽऽक्षेपं यः कृत्वान्यत्प्रभाषते ।। १६ ।।
asaṃskṛtapradeśeṣu yatheṣṭaṃ svāpayaṃti ca || śivajñānakathā''kṣepaṃ yaḥ kṛtvānyatprabhāṣate || 16 ||
न ब्रवीति च यः सत्यं न प्रदानं करोति च ।। अशुचिर्वाऽशुचिस्थाने यः प्रवक्ति शृणोति च ।। १७ ।।
na bravīti ca yaḥ satyaṃ na pradānaṃ karoti ca || aśucirvā'śucisthāne yaḥ pravakti śṛṇoti ca || 17 ||
गुरुपूजामकृत्वैव यश्शास्त्रं श्रोतुमिच्छति ।। न करोति च शुश्रूषामाज्ञां च भक्तिभावतः ।। १८ ।।
gurupūjāmakṛtvaiva yaśśāstraṃ śrotumicchati || na karoti ca śuśrūṣāmājñāṃ ca bhaktibhāvataḥ || 18 ||
नाभिनन्दंति तद्वाक्यमुत्तरं च प्रयच्छति ।। गुरुकर्मण्यसाध्यं यत्तदुपेक्षां करोति च ।। १९ ।।
nābhinandaṃti tadvākyamuttaraṃ ca prayacchati || gurukarmaṇyasādhyaṃ yattadupekṣāṃ karoti ca || 19 ||
गुरुमार्त्तमशक्तं च विदेशं प्रस्थितं तथा ।। वैरिभिः परिभूतं वा यस्संत्यजति पापकृत् ।। 5.5.२० ।।
gurumārttamaśaktaṃ ca videśaṃ prasthitaṃ tathā || vairibhiḥ paribhūtaṃ vā yassaṃtyajati pāpakṛt || 5.5.20 ||
तद्भार्य्यापुत्रमित्रेषु यश्चावज्ञां करोति च ।। एवं सुवाचकस्यापि गुरोर्धर्मानुदर्शिनः ।। २१ ।।
tadbhāryyāputramitreṣu yaścāvajñāṃ karoti ca || evaṃ suvācakasyāpi gurordharmānudarśinaḥ || 21 ||
एतानि खलु सर्वाणि कर्माणि मुनिसत्तम ।। सुमहत्पातकान्याहुश्शिवनिन्दासमानि च ।। २२ ।।
etāni khalu sarvāṇi karmāṇi munisattama || sumahatpātakānyāhuśśivanindāsamāni ca || 22 ||
ब्रह्मघ्नश्च सुरापश्च स्तेयी च गुरुतल्पगः ।। महापातकिनस्त्वेते तत्संयोगी च पंचमः ।। २३।।
brahmaghnaśca surāpaśca steyī ca gurutalpagaḥ || mahāpātakinastvete tatsaṃyogī ca paṃcamaḥ || 23||
क्रोधाल्लोभाद्भयाद्द्वेषाद्ब्राह्मणस्य वधे तु यः ।। मर्मांतिकं महादोषमुक्त्वा स ब्रह्महा भवेत् ।। २४।।
krodhāllobhādbhayāddveṣādbrāhmaṇasya vadhe tu yaḥ || marmāṃtikaṃ mahādoṣamuktvā sa brahmahā bhavet || 24||
ब्राह्मणं यः समाहूय दत्त्वा यश्चाददाति च ।। निर्द्दोषं दूषयेद्यस्तु स नरो ब्रह्महा भवेत् ।। २५ ।।
brāhmaṇaṃ yaḥ samāhūya dattvā yaścādadāti ca || nirddoṣaṃ dūṣayedyastu sa naro brahmahā bhavet || 25 ||
यश्च विद्याभिमानेन निस्तेजयति सुद्विजम् ।। उदासीनं सभामध्ये ब्रह्महा स प्रकीर्तितः ।। २६ ।।
yaśca vidyābhimānena nistejayati sudvijam || udāsīnaṃ sabhāmadhye brahmahā sa prakīrtitaḥ || 26 ||
मिथ्यागुणैर्य आत्मानं नयत्युत्कर्षतां बलात् ।। गुणानपि निरुद्वास्य स च वै ब्रह्महा भवेत् ।। २७।।
mithyāguṇairya ātmānaṃ nayatyutkarṣatāṃ balāt || guṇānapi nirudvāsya sa ca vai brahmahā bhavet || 27||
गवां वृषाभिभूतानां द्विजानां गुरुपूर्वकम् ।। यस्समाचरते विप्र तमाहुर्ब्रह्मघातकम् ।। २८।।
gavāṃ vṛṣābhibhūtānāṃ dvijānāṃ gurupūrvakam || yassamācarate vipra tamāhurbrahmaghātakam || 28||
देवद्विजगवां भूमिं प्रदत्तां हरते तु यः ।। प्रनष्टामपि कालेन तमाहुर्ब्रह्मघातकम् ।। ।। २९ ।।
devadvijagavāṃ bhūmiṃ pradattāṃ harate tu yaḥ || pranaṣṭāmapi kālena tamāhurbrahmaghātakam || || 29 ||
देवद्विजस्वहरणमन्यायेनार्जितं तु यत् ।। ब्रह्महत्यासमं ज्ञेयं पातकं नात्र संशयः ।। 5.5.३० ।।
devadvijasvaharaṇamanyāyenārjitaṃ tu yat || brahmahatyāsamaṃ jñeyaṃ pātakaṃ nātra saṃśayaḥ || 5.5.30 ||
अधीत्य यो द्विजो वेदं ब्रह्मज्ञानं शिवात्मकम् ।। यदि त्यजति यो मूढः सुरापानस्य तत्समम् ।। ३१ ।।
adhītya yo dvijo vedaṃ brahmajñānaṃ śivātmakam || yadi tyajati yo mūḍhaḥ surāpānasya tatsamam || 31 ||
यत्किंचिद्धि व्रतं गृह्य नियमं यजनं तथा ।। संत्यागः पञ्चयज्ञानां सुरापानस्य तत्समम् ।। ३२।।
yatkiṃciddhi vrataṃ gṛhya niyamaṃ yajanaṃ tathā || saṃtyāgaḥ pañcayajñānāṃ surāpānasya tatsamam || 32||
पितृमातृपरित्यागः कूटसाक्ष्यं द्विजानृतम् ।। आमिषं शिवभक्तानामभक्ष्यस्य च भक्षणम् ।। ३३।।
pitṛmātṛparityāgaḥ kūṭasākṣyaṃ dvijānṛtam || āmiṣaṃ śivabhaktānāmabhakṣyasya ca bhakṣaṇam || 33||
वने निरपराधानां प्राणिनां चापघातनम् ।। द्विजार्थं प्रक्षिपेत्साधुर्न धर्मार्थं नियोजयेत् ।। ३४ ।।
vane niraparādhānāṃ prāṇināṃ cāpaghātanam || dvijārthaṃ prakṣipetsādhurna dharmārthaṃ niyojayet || 34 ||
गवां मार्गे वने ग्रामे यैश्चैवाग्निः प्रदीयते ।। इति पापानि घोराणि ब्रह्महत्यासमानि च ।। ३५ ।।
gavāṃ mārge vane grāme yaiścaivāgniḥ pradīyate || iti pāpāni ghorāṇi brahmahatyāsamāni ca || 35 ||
दीनसर्वस्वहरणं नरस्त्रीगजवाजिनाम् ।। गोभूरजतवस्त्राणामौषधीनां रसस्य च ।। ३६।।
dīnasarvasvaharaṇaṃ narastrīgajavājinām || gobhūrajatavastrāṇāmauṣadhīnāṃ rasasya ca || 36||
चन्दनागरुकर्पूरकस्तूरीपट्टवाससाम्।।विक्रयस्त्वविपत्तौ यः कृतो ज्ञानाद् द्विजातिभिः ।। ३७ ।।
candanāgarukarpūrakastūrīpaṭṭavāsasām||vikrayastvavipattau yaḥ kṛto jñānād dvijātibhiḥ || 37 ||
हस्तन्यासापहरणं रुक्मस्तेयसमं स्मृतम् ।। कन्यानां वरयोग्यानामदानं सदृशे वरे ।। ३८।।
hastanyāsāpaharaṇaṃ rukmasteyasamaṃ smṛtam || kanyānāṃ varayogyānāmadānaṃ sadṛśe vare || 38||
पुत्रमित्रकलत्रेषु गमनं भगिनीषु च ।। कुमारीसाहसं घोरमद्यपस्त्रीनिषेवणम् ।। ३९ ।।
putramitrakalatreṣu gamanaṃ bhaginīṣu ca || kumārīsāhasaṃ ghoramadyapastrīniṣevaṇam || 39 ||
सवर्णायाश्च गमनं गुरुभार्य्यासमं स्मृतम् ।। महापापानि चोक्तानि शृणु त्वमुपपातकम् ।। 5.5.४०।।
savarṇāyāśca gamanaṃ gurubhāryyāsamaṃ smṛtam || mahāpāpāni coktāni śṛṇu tvamupapātakam || 5.5.40||
इति श्रीशिवमहापुराणे पंचम्यामुमासंहितायां महापातकवर्णनं नाम पंचमोऽध्यायः ।। ५।।
iti śrīśivamahāpurāṇe paṃcamyāmumāsaṃhitāyāṃ mahāpātakavarṇanaṃ nāma paṃcamo'dhyāyaḥ || 5||
ॐ श्री परमात्मने नमः