Gyaandweep | Shiva Purana Vayaviya Samhita

ऋषय ऊचुः॥

भगवञ्छ्रोतुमिच्छामो व्रतं पाशुपतं परम् ॥ ब्रह्मादयो ऽपि यत्कृत्वा सर्वे पाशुपताः स्मृताः ॥ ७.१,३३.१॥

bhagavañchrotumicchāmo vrataṃ pāśupataṃ param || brahmādayo 'pi yatkṛtvā sarve pāśupatāḥ smṛtāḥ || 7.1,33.1||

रहस्यं वः प्रवक्ष्यामि सर्वपापनिकृन्तनम् ॥ व्रतं पाशुपतं श्रौतमथर्वशिरसि श्रुतम् ॥ ७.१,३३.२॥

rahasyaṃ vaḥ pravakṣyāmi sarvapāpanikṛntanam || vrataṃ pāśupataṃ śrautamatharvaśirasi śrutam || 7.1,33.2||

कालश्चैत्री पौर्णमासी देशः शिवपरिग्रहः ॥ क्षेत्रारामाद्यरण्यं वा प्रशस्तश्शुभलक्षणः ॥ ७.१,३३.३॥

kālaścaitrī paurṇamāsī deśaḥ śivaparigrahaḥ || kṣetrārāmādyaraṇyaṃ vā praśastaśśubhalakṣaṇaḥ || 7.1,33.3||

तत्र पूर्वं त्रयोदश्यां सुस्नातः सुकृताह्निकः ॥ अनुज्ञाप्य स्वमाचार्यं संपूज्य प्रणिपत्य च ॥ ७.१,३३.४॥

tatra pūrvaṃ trayodaśyāṃ susnātaḥ sukṛtāhnikaḥ || anujñāpya svamācāryaṃ saṃpūjya praṇipatya ca || 7.1,33.4||

पूजां वैशेषिकीं कृत्वा शुक्लांबरधरः स्वयम् ॥ शुक्लयज्ञोपवीती च शुक्लमाल्यानुलेपनः ॥ ७.१,३३.५॥

pūjāṃ vaiśeṣikīṃ kṛtvā śuklāṃbaradharaḥ svayam || śuklayajñopavītī ca śuklamālyānulepanaḥ || 7.1,33.5||

दर्भासने समासीनो दर्भमुष्टिं प्रगृह्य च ॥ प्राणायामत्रयं कृत्वा प्राङ्मुखो वाप्युदङ्मुखः ॥ ७.१,३३.६॥

darbhāsane samāsīno darbhamuṣṭiṃ pragṛhya ca || prāṇāyāmatrayaṃ kṛtvā prāṅmukho vāpyudaṅmukhaḥ || 7.1,33.6||

ध्यात्वा देवं च देवीं च तद्विज्ञापनवर्त्मना ॥ व्रतमेतत्करोमीति भवेत्संकल्प्य दीक्षितः ॥ ७.१,३३.६॥

dhyātvā devaṃ ca devīṃ ca tadvijñāpanavartmanā || vratametatkaromīti bhavetsaṃkalpya dīkṣitaḥ || 7.1,33.6||

यावच्छरीरपातं वा द्वादशाब्दमथापि वा ॥ तदर्धं वा तदर्धं वा मासद्वादशकं तु वा ॥ ७.१,३३.७॥

yāvaccharīrapātaṃ vā dvādaśābdamathāpi vā || tadardhaṃ vā tadardhaṃ vā māsadvādaśakaṃ tu vā || 7.1,33.7||

तदर्धं वा तदर्धं वा मासमेकमथापि वा ॥ दिनद्वादशकं वा ऽथ दिनषट्कमथापि वा ॥ ७.१,३३.८॥

tadardhaṃ vā tadardhaṃ vā māsamekamathāpi vā || dinadvādaśakaṃ vā 'tha dinaṣaṭkamathāpi vā || 7.1,33.8||

तदर्धं दिनमेकं वा व्रतसंकल्पनावधि ॥ अग्निमाधाय विधिवद्विरजाहोमकारणात् ॥ ७.१,३३.९॥

tadardhaṃ dinamekaṃ vā vratasaṃkalpanāvadhi || agnimādhāya vidhivadvirajāhomakāraṇāt || 7.1,33.9||

हुत्वाज्येन समिद्भिश्च चरुणा च यथाक्रमम् ॥ पूर्णामापूर्य तां भूयस्तत्त्वानां शुद्धिमुद्दिशन् ॥ ७.१,३३.१०॥

hutvājyena samidbhiśca caruṇā ca yathākramam || pūrṇāmāpūrya tāṃ bhūyastattvānāṃ śuddhimuddiśan || 7.1,33.10||

जुहुयान्मूलमन्त्रेण तैरेव समिदादिभिः ॥ तत्त्वान्येतानि मद्देहे शुद्ध्यंताम् त्यनुस्मरन् ॥ ७.१,३३.११॥

juhuyānmūlamantreṇa taireva samidādibhiḥ || tattvānyetāni maddehe śuddhyaṃtām tyanusmaran || 7.1,33.11||

पञ्चभूतानि तन्मात्राः पञ्चकर्मेन्द्रियाणि च ॥ ज्ञानकर्मविभेदेन पञ्चकर्मविभागशः ॥ ७.१,३३.१२॥

pañcabhūtāni tanmātrāḥ pañcakarmendriyāṇi ca || jñānakarmavibhedena pañcakarmavibhāgaśaḥ || 7.1,33.12||

त्वगादिधातवस्सप्त पञ्च प्राणादिवायवः ॥ मनोबुद्धिरहं ख्यातिर्गुणाः प्रकृतिपूरुषौ ॥ ७.१,३३.१३॥

tvagādidhātavassapta pañca prāṇādivāyavaḥ || manobuddhirahaṃ khyātirguṇāḥ prakṛtipūruṣau || 7.1,33.13||

रागो विद्याकले चैव नियतिः काल एव च ॥ माया च शुद्धिविद्या च महेश्वरसदाशिवौ ॥ ७.१,३३.१४॥

rāgo vidyākale caiva niyatiḥ kāla eva ca || māyā ca śuddhividyā ca maheśvarasadāśivau || 7.1,33.14||

शक्तिश्च शिवतत्त्वं च तत्त्वानि क्रमशो विदुः ॥ मन्त्रैस्तु विरजैर्हुत्वा होतासौ विरजा भवेत् ॥ ७.१,३३.१५॥

śaktiśca śivatattvaṃ ca tattvāni kramaśo viduḥ || mantraistu virajairhutvā hotāsau virajā bhavet || 7.1,33.15||

शिवानुग्रहमासाद्य ज्ञानवान्स हि जायते ॥ अथ गोमयमादाय पिण्डीकृत्याभिमंत्र्य च ॥ ७.१,३३.१६॥

śivānugrahamāsādya jñānavānsa hi jāyate || atha gomayamādāya piṇḍīkṛtyābhimaṃtrya ca || 7.1,33.16||

विन्यस्याग्नौ च सम्प्रोक्ष्य दिने तस्मिन्हविष्यभुक् ॥ प्रभाते तु चतुर्दश्यां कृत्वा सर्वं पुरोदितम् ॥ ७.१,३३.१७॥

vinyasyāgnau ca samprokṣya dine tasminhaviṣyabhuk || prabhāte tu caturdaśyāṃ kṛtvā sarvaṃ puroditam || 7.1,33.17||

दिने तस्मिन्निराहारः कालं शेषं समापयेत् ॥ प्रातः पर्वणि चाप्येवं कृत्वा होमा वसानतः ॥ ७.१,३३.१८॥

dine tasminnirāhāraḥ kālaṃ śeṣaṃ samāpayet || prātaḥ parvaṇi cāpyevaṃ kṛtvā homā vasānataḥ || 7.1,33.18||

उपसंहृत्य रुद्राग्निं गृह्णीयाद्भस्म यत्नतः ॥ ततश्च जटिलो मुण्डी शिखैकजट एव वा ॥ ७.१,३३.१९॥

upasaṃhṛtya rudrāgniṃ gṛhṇīyādbhasma yatnataḥ || tataśca jaṭilo muṇḍī śikhaikajaṭa eva vā || 7.1,33.19||

भूत्वा स्नात्वा ततो वीतलज्जश्चेत्स्याद्दिगम्बरः ॥ अपि काषायवसनश्चर्मचीराम्बरो ऽथ वा ॥ ७.१,३३.२०॥

bhūtvā snātvā tato vītalajjaścetsyāddigambaraḥ || api kāṣāyavasanaścarmacīrāmbaro 'tha vā || 7.1,33.20||

एकाम्बरो वल्कली वा भवेद्दण्डी च मेखली ॥ प्रक्षाल्य चरणौ पश्चाद्द्विराचम्यात्मनस्तनुम् ॥ ७.१,३३.२१॥

ekāmbaro valkalī vā bhaveddaṇḍī ca mekhalī || prakṣālya caraṇau paścāddvirācamyātmanastanum || 7.1,33.21||

संकुलीकृत्य तद्भस्म विरजानलसंभवम् ॥ अग्निरित्यादिभिर्मंत्रैः षड्भिराथर्वणैः क्रमात् ॥ ७.१,३३.२२॥

saṃkulīkṛtya tadbhasma virajānalasaṃbhavam || agnirityādibhirmaṃtraiḥ ṣaḍbhirātharvaṇaiḥ kramāt || 7.1,33.22||

विभृज्यांगानि मूर्धादिचरणांतानि तैस्स्पृशेत् ॥ ततस्तेन क्रमेणैव समुद्धृत्य च भस्मना ॥ ७.१,३३.२३॥

vibhṛjyāṃgāni mūrdhādicaraṇāṃtāni taisspṛśet || tatastena krameṇaiva samuddhṛtya ca bhasmanā || 7.1,33.23||

सर्वांगोद्धूलनं कुर्यात्प्रणवेन शिवेन वा ॥ ततस्त्रिपुण्ड्रं रचयेत्त्रियायुषसमाह्वयम् ॥ ७.१,३३.२४॥

sarvāṃgoddhūlanaṃ kuryātpraṇavena śivena vā || tatastripuṇḍraṃ racayettriyāyuṣasamāhvayam || 7.1,33.24||

शिवभावं समागम्य शिवयोगमथाचरेत् ॥ कुर्यात्स्त्रिसन्ध्यमप्येवमेतत्पाशुपतं व्रतम् ॥ ७.१,३३.२५॥

śivabhāvaṃ samāgamya śivayogamathācaret || kuryātstrisandhyamapyevametatpāśupataṃ vratam || 7.1,33.25||

भुक्तिमुक्तिप्रदं चैतत्पशुत्वं विनिवर्तयेत् ॥ तत्पशुत्वं परित्यज्य कृत्वा पाशुपतं व्रतम् ॥ ७.१,३३.२६॥

bhuktimuktipradaṃ caitatpaśutvaṃ vinivartayet || tatpaśutvaṃ parityajya kṛtvā pāśupataṃ vratam || 7.1,33.26||

पूजनीयो महादेवो लिंगमूर्तिस्सनातनः ॥ पद्ममष्टदलं हैमं नवरत्नैरलंकृतम् ॥ ७.१,३३.२७॥

pūjanīyo mahādevo liṃgamūrtissanātanaḥ || padmamaṣṭadalaṃ haimaṃ navaratnairalaṃkṛtam || 7.1,33.27||

कर्णिकाकेशरोपेतमासनं परिकल्पयेत् ॥ विभवे तदभावे तु रक्तं सितमथापि वा ॥ ७.१,३३.२८॥

karṇikākeśaropetamāsanaṃ parikalpayet || vibhave tadabhāve tu raktaṃ sitamathāpi vā || 7.1,33.28||

पद्मं तस्याप्यभावे तु केवलं भावनामयम् ॥ तत्पद्मकर्णिकामध्ये कृत्वा लिंगं कनीयसम् ॥ ७.१,३३.२९॥

padmaṃ tasyāpyabhāve tu kevalaṃ bhāvanāmayam || tatpadmakarṇikāmadhye kṛtvā liṃgaṃ kanīyasam || 7.1,33.29||

स्फाटिकं पीठिकोपेतं पूजयेद्विधिवत्क्रमात् ॥ प्रतिष्ठाप्य विधानेन तल्लिंगं कृतशोधनम् ॥ ७.१,३३.३०॥

sphāṭikaṃ pīṭhikopetaṃ pūjayedvidhivatkramāt || pratiṣṭhāpya vidhānena talliṃgaṃ kṛtaśodhanam || 7.1,33.30||

परिकल्प्यासनं मूर्तिं पञ्चवक्त्रप्रकारतः ॥ पञ्चगव्यादिभिः पूर्णैर्यथाविभवसंभृतैः ॥ ७.१,३३.३१॥

parikalpyāsanaṃ mūrtiṃ pañcavaktraprakārataḥ || pañcagavyādibhiḥ pūrṇairyathāvibhavasaṃbhṛtaiḥ || 7.1,33.31||

स्नापयेत्कलशैः पूर्णैरष्टापदसमुद्भवैः ॥ गंधद्रव्यैस्सकर्पूरैश्चन्दनाद्यैस्सकुंकुमैः ॥ ७.१,३३.३२॥

snāpayetkalaśaiḥ pūrṇairaṣṭāpadasamudbhavaiḥ || gaṃdhadravyaissakarpūraiścandanādyaissakuṃkumaiḥ || 7.1,33.32||

सवेदिकं समालिप्य लिंगं भूषणभूषितम् ॥ बिल्वपत्रैश्च पद्मैश्च रक्तैः श्वेतैस्तथोत्पलैः ॥ ७.१,३३.३३॥

savedikaṃ samālipya liṃgaṃ bhūṣaṇabhūṣitam || bilvapatraiśca padmaiśca raktaiḥ śvetaistathotpalaiḥ || 7.1,33.33||

नीलोत्पलैस्तथान्यैश्च पुष्पैस्तैस्तैस्सुगंधिभिः ॥ पुण्यैः प्रशस्तैः पत्रैश्च चित्रैर्दूर्वाक्षतादिभिः ॥ ७.१,३३.३४॥

nīlotpalaistathānyaiśca puṣpaistaistaissugaṃdhibhiḥ || puṇyaiḥ praśastaiḥ patraiśca citrairdūrvākṣatādibhiḥ || 7.1,33.34||

समभ्यर्च्य यथालाभं महापूजाविधानतः ॥ धूपं दीपं तथा चापि नैवेद्यं च समादिशेत् ॥ ७.१,३३.३५॥

samabhyarcya yathālābhaṃ mahāpūjāvidhānataḥ || dhūpaṃ dīpaṃ tathā cāpi naivedyaṃ ca samādiśet || 7.1,33.35||

निवेदयित्वा विभवे कल्याणं च समाचरेत् ॥ इष्टानि च विशिष्टानि न्यायेनोपार्जितानि च ॥ ७.१,३३.३६॥

nivedayitvā vibhave kalyāṇaṃ ca samācaret || iṣṭāni ca viśiṣṭāni nyāyenopārjitāni ca || 7.1,33.36||

सर्वद्रव्याणि देयानि व्रते तस्मिन्विशेषतः ॥ श्रीपत्रोत्पलपद्मानां संख्या साहस्रिकी मता ॥ ७.१,३३.३७॥

sarvadravyāṇi deyāni vrate tasminviśeṣataḥ || śrīpatrotpalapadmānāṃ saṃkhyā sāhasrikī matā || 7.1,33.37||

प्रत्येकमपरा संख्या शतमष्टोत्तरं द्विजाः ॥ तत्रापि च विशेषेण न त्यजेद्बिल्वपत्रकम् ॥ ७.१,३३.३८॥

pratyekamaparā saṃkhyā śatamaṣṭottaraṃ dvijāḥ || tatrāpi ca viśeṣeṇa na tyajedbilvapatrakam || 7.1,33.38||

हैममेकं परं प्राहुः पद्मं पद्मसहस्रकात् ॥ नीलोत्पलादिष्वप्येतत्समानं बिल्बपत्रकैः ॥ ७.१,३३.३९॥

haimamekaṃ paraṃ prāhuḥ padmaṃ padmasahasrakāt || nīlotpalādiṣvapyetatsamānaṃ bilbapatrakaiḥ || 7.1,33.39||

पुष्पान्तरे न नियमो यथालाभं निवेदयेत् ॥ अष्टाङ्गमर्घ्यमुत्कृष्टं धूपालेपौ विशेषतः ॥ ७.१,३३.४०॥

puṣpāntare na niyamo yathālābhaṃ nivedayet || aṣṭāṅgamarghyamutkṛṣṭaṃ dhūpālepau viśeṣataḥ || 7.1,33.40||

चन्दनं वामदेवाख्ये हरितालं च पौरुषे ॥ ईशाने भसितं केचिदालेपनमितीदृशाम् ॥ ७.१,३३.४१॥

candanaṃ vāmadevākhye haritālaṃ ca pauruṣe || īśāne bhasitaṃ kecidālepanamitīdṛśām || 7.1,33.41||

न धूपमिति मन्यन्ते धूपान्तरविधानतः ॥ सितागुरुमघोराख्ये मुखे कृष्णागुरुं पुनः ॥ ७.१,३३.४२॥

na dhūpamiti manyante dhūpāntaravidhānataḥ || sitāgurumaghorākhye mukhe kṛṣṇāguruṃ punaḥ || 7.1,33.42||

पौरुषे गुग्गुलं सव्ये सौम्ये सौगंधिकं मुखे ॥ ईशाने ऽपि ह्युशीरादि देयाद्धूपं विशेषतः ॥ ७.१,३३.४३॥

pauruṣe guggulaṃ savye saumye saugaṃdhikaṃ mukhe || īśāne 'pi hyuśīrādi deyāddhūpaṃ viśeṣataḥ || 7.1,33.43||

शर्करामधुकर्पूरकपिलाघृतसंयुतम् ॥ चंदनागुरुकाष्ठाद्यं सामान्यं संप्रचक्षते ॥ ७.१,३३.४४॥

śarkarāmadhukarpūrakapilāghṛtasaṃyutam || caṃdanāgurukāṣṭhādyaṃ sāmānyaṃ saṃpracakṣate || 7.1,33.44||

कर्पूरवर्तिराज्याढ्या देया दीपावलिस्ततः ॥ अर्घ्यमाचमनं देयं प्रतिवक्त्रमतः परम् ॥ ७.१,३३.४५॥

karpūravartirājyāḍhyā deyā dīpāvalistataḥ || arghyamācamanaṃ deyaṃ prativaktramataḥ param || 7.1,33.45||

प्रथमावरणे पूज्यो क्रमाद्धेरम्बषण्मुखौ ॥ ब्रह्मांगानि ततश्चैव प्रथमावरणेर्चिते ॥ ७.१,३३.४६॥

prathamāvaraṇe pūjyo kramāddherambaṣaṇmukhau || brahmāṃgāni tataścaiva prathamāvaraṇercite || 7.1,33.46||

द्वितीयावरणे पूज्या विघ्नेशाश्चक्रवर्तिनः ॥ तृतीयावरणे पूज्या भवाद्या अष्टमूर्तयः ॥ ७.१,३३.४७॥

dvitīyāvaraṇe pūjyā vighneśāścakravartinaḥ || tṛtīyāvaraṇe pūjyā bhavādyā aṣṭamūrtayaḥ || 7.1,33.47||

महादेवादयस्तत्र तथैकादशमूर्तयः ॥ चतुर्थावरणे पूज्याः सर्व एव गणेश्वराः ॥ ७.१,३३.४८॥

mahādevādayastatra tathaikādaśamūrtayaḥ || caturthāvaraṇe pūjyāḥ sarva eva gaṇeśvarāḥ || 7.1,33.48||

बहिरेव तु पद्मस्य पञ्चमावरणे क्रमात् ॥ दशदिक्पतयः पूज्याः सास्त्राः सानुचरास्तथा ॥ ७.१,३३.४९॥

bahireva tu padmasya pañcamāvaraṇe kramāt || daśadikpatayaḥ pūjyāḥ sāstrāḥ sānucarāstathā || 7.1,33.49||

ब्रह्मणो मानसाः पुत्राः सर्वे ऽपि ज्योतिषां गणाः ॥ सर्वा देव्यश्च देवाश्च सर्वे सर्वे च खेचराः ॥ ७.१,३३.५०॥

brahmaṇo mānasāḥ putrāḥ sarve 'pi jyotiṣāṃ gaṇāḥ || sarvā devyaśca devāśca sarve sarve ca khecarāḥ || 7.1,33.50||

पातालवासिनश्चान्ये सर्वे मुनिगणा अपि ॥ योगिनो हि सखास्सर्वे पतंगा मातरस्तथा ॥ ७.१,३३.५१॥

pātālavāsinaścānye sarve munigaṇā api || yogino hi sakhāssarve pataṃgā mātarastathā || 7.1,33.51||

क्षेत्रपालाश्च सगणाः सर्वं चैतच्चराचरम् ॥ पूजनीयं शिवप्रीत्या मत्त्वा शंभुविभूतिमत् ॥ ७.१,३३.५२॥

kṣetrapālāśca sagaṇāḥ sarvaṃ caitaccarācaram || pūjanīyaṃ śivaprītyā mattvā śaṃbhuvibhūtimat || 7.1,33.52||

अथावरणपूजांते संपूज्य परमेश्वरम् ॥ साज्यं सव्यं जनं हृद्यं हविर्भक्त्या निवेदयेत् ॥ ७.१,३३.५३॥

athāvaraṇapūjāṃte saṃpūjya parameśvaram || sājyaṃ savyaṃ janaṃ hṛdyaṃ havirbhaktyā nivedayet || 7.1,33.53||

मुखवासादिकं दत्त्वा ताम्बूलं सोपदंशकम् ॥ अलंकृत्य च भूयो ऽपि नानापुष्पविभूषणैः ॥ ७.१,३३.५४॥

mukhavāsādikaṃ dattvā tāmbūlaṃ sopadaṃśakam || alaṃkṛtya ca bhūyo 'pi nānāpuṣpavibhūṣaṇaiḥ || 7.1,33.54||

नीराजनांते विस्तीर्य पूजाशेषं समापयेत् ॥ चषकं सोपकारं च शयनं च समर्पयेत् ॥ ७.१,३३.५५॥

nīrājanāṃte vistīrya pūjāśeṣaṃ samāpayet || caṣakaṃ sopakāraṃ ca śayanaṃ ca samarpayet || 7.1,33.55||

चन्द्रसंकाशहारं च शयनीयं समर्पयेत् ॥ आद्यं नृपोचितं हृद्यं तत्सर्वमनुरूपतः ॥ ७.१,३३.५६॥

candrasaṃkāśahāraṃ ca śayanīyaṃ samarpayet || ādyaṃ nṛpocitaṃ hṛdyaṃ tatsarvamanurūpataḥ || 7.1,33.56||

कृत्वा च कारयित्वा च हित्वा च प्रतिपूजनम् ॥ स्तोत्रं व्यपोहनं जप्त्वा विद्यां पञ्चाक्षरीं जपेत् ॥ ७.१,३३.५७॥

kṛtvā ca kārayitvā ca hitvā ca pratipūjanam || stotraṃ vyapohanaṃ japtvā vidyāṃ pañcākṣarīṃ japet || 7.1,33.57||

प्रदक्षिणां प्रणामं च कृत्वात्मानं समर्पयेत् ॥ ततः पुरस्ताद्देवस्य गुरुविप्रौ च पूजयेत् ॥ ७.१,३३.५८॥

pradakṣiṇāṃ praṇāmaṃ ca kṛtvātmānaṃ samarpayet || tataḥ purastāddevasya guruviprau ca pūjayet || 7.1,33.58||

दत्त्वार्घ्यमष्टौ पुष्पाणि देवमुद्वास्य लिंगतः ॥ अग्नेश्चाग्निं सुसंयम्य ह्युद्वास्य च तमप्युत ॥ ७.१,३३.५९॥

dattvārghyamaṣṭau puṣpāṇi devamudvāsya liṃgataḥ || agneścāgniṃ susaṃyamya hyudvāsya ca tamapyuta || 7.1,33.59||

प्रत्यहं च जनस्त्वेवं कुर्यात्सेवां पुरोदिताम् ॥ ततस्तत्साम्बुजं लिंगं सर्वोपकरणान्वितम् ॥ ७.१,३३.६०॥

pratyahaṃ ca janastvevaṃ kuryātsevāṃ puroditām || tatastatsāmbujaṃ liṃgaṃ sarvopakaraṇānvitam || 7.1,33.60||

समर्पयेत्स्वगुरवे स्थापयेद्वा शिवालये ॥ संपूज्य च गुरून्विप्रान्व्रतिनश्च विशेषतः ॥ ७.१,३३.६१॥

samarpayetsvagurave sthāpayedvā śivālaye || saṃpūjya ca gurūnviprānvratinaśca viśeṣataḥ || 7.1,33.61||

भक्तान्द्विजांश्च शक्तश्चेद्दीनानाथांश्च तोषयेत् ॥ स्वयं चानशने शक्तः फलमूलाशने ऽथ वा ॥ ७.१,३३.६२॥

bhaktāndvijāṃśca śaktaśceddīnānāthāṃśca toṣayet || svayaṃ cānaśane śaktaḥ phalamūlāśane 'tha vā || 7.1,33.62||

पयोव्रतो वा भिक्षाशी भवेदेकाशनस्तथा ॥ नक्तं युक्ताशनो नित्यं भूशय्यानिरतः शुचिः ॥ ७.१,३३.६३॥

payovrato vā bhikṣāśī bhavedekāśanastathā || naktaṃ yuktāśano nityaṃ bhūśayyānirataḥ śuciḥ || 7.1,33.63||

भस्मशायी तृणेशायी चीराजिनधृतो ऽथवा ॥ ब्रह्मचर्यव्रतो नित्यं व्रतमेतत्समाचरेत् ॥ ७.१,३३.६४॥

bhasmaśāyī tṛṇeśāyī cīrājinadhṛto 'thavā || brahmacaryavrato nityaṃ vratametatsamācaret || 7.1,33.64||

अर्कवारे तथार्द्रायां पञ्चदश्यां च पक्षयोः ॥ अष्टम्यां च चतुर्दश्यां शक्तस्तूपवसेदपि ॥ ७.१,३३.६५॥

arkavāre tathārdrāyāṃ pañcadaśyāṃ ca pakṣayoḥ || aṣṭamyāṃ ca caturdaśyāṃ śaktastūpavasedapi || 7.1,33.65||

पाखण्डिपतितोदक्यास्सूतकान्त्यजपूर्वकान् ॥ वर्जयेत्सर्वयत्नेन मनसा कर्मणा गिरा ॥ ७.१,३३.६६॥

pākhaṇḍipatitodakyāssūtakāntyajapūrvakān || varjayetsarvayatnena manasā karmaṇā girā || 7.1,33.66||

क्षमदानदयासत्याहिंसाशीलः सदा भवेत् ॥ संतुष्टश्च प्रशान्तश्च जपध्यानरतस्तथा ॥ ७.१,३३.६७॥

kṣamadānadayāsatyāhiṃsāśīlaḥ sadā bhavet || saṃtuṣṭaśca praśāntaśca japadhyānaratastathā || 7.1,33.67||

कुर्यात्त्रिषवणस्नानं भस्मस्नानमथापि वा ॥ पूजां वैशेषिकीं चैव मनसा वचसा गिरा ॥ ७.१,३३.६८॥

kuryāttriṣavaṇasnānaṃ bhasmasnānamathāpi vā || pūjāṃ vaiśeṣikīṃ caiva manasā vacasā girā || 7.1,33.68||

बहुनात्र किमुक्तेन नाचरेदशिवं व्रती ॥ प्रमादात्तु तथाचारे निरूप्य गुरुलाघवे ॥ ७.१,३३.६९॥

bahunātra kimuktena nācaredaśivaṃ vratī || pramādāttu tathācāre nirūpya gurulāghave || 7.1,33.69||

उचितां निष्कृतिं कुर्यात्पूजाहोमजपादिभिः ॥ आसमाप्तेर्व्रतस्यैवमाचरेन्न प्रमादतः ॥ ७.१,३३.७०॥

ucitāṃ niṣkṛtiṃ kuryātpūjāhomajapādibhiḥ || āsamāptervratasyaivamācarenna pramādataḥ || 7.1,33.70||

गोदानं च वृषोत्सर्गं कुर्यात्पूजां च संपदा ॥ भक्तश्च शिवप्रीत्यर्थं सर्वकामविवर्जितः ॥ ७.१,३३.७१॥

godānaṃ ca vṛṣotsargaṃ kuryātpūjāṃ ca saṃpadā || bhaktaśca śivaprītyarthaṃ sarvakāmavivarjitaḥ || 7.1,33.71||

सामान्यमेतत्कथितं व्रतस्यास्य समासतः ॥ प्रतिमासं विशेषं च प्रवदामि यथाश्रुतम् ॥ ७.१,३३.७२॥

sāmānyametatkathitaṃ vratasyāsya samāsataḥ || pratimāsaṃ viśeṣaṃ ca pravadāmi yathāśrutam || 7.1,33.72||

वैशाखे वज्रलिंगं तु ज्येष्ठे मारकतं शुभम् ॥ आषाढे मौक्तिकं विद्याच्छ्रावणे नीलनिर्मितम् ॥ ७.१,३३.७३॥

vaiśākhe vajraliṃgaṃ tu jyeṣṭhe mārakataṃ śubham || āṣāḍhe mauktikaṃ vidyācchrāvaṇe nīlanirmitam || 7.1,33.73||

मासे भाद्रपदे चैव पद्मरागमयं परम् ॥ आश्विने मासि विद्याद्वै लिंगं गोमेदकं वरम् ॥ ७.१,३३.७४॥

māse bhādrapade caiva padmarāgamayaṃ param || āśvine māsi vidyādvai liṃgaṃ gomedakaṃ varam || 7.1,33.74||

कार्तिक्यां वैद्रुमं लिंगं वैदूर्यं मार्गशीर्षके ॥ पुष्परागमयं पौषे माघे द्युमणिजन्तथा ॥ ७.१,३३.७५॥

kārtikyāṃ vaidrumaṃ liṃgaṃ vaidūryaṃ mārgaśīrṣake || puṣparāgamayaṃ pauṣe māghe dyumaṇijantathā || 7.1,33.75||

फाल्गुणे चन्द्रकान्तोत्थं चैत्रे तद्व्यत्ययो ऽथवा ॥ सर्वमासेषु रत्नानामलाभे हैममेव वा ॥ ७.१,३३.७६॥

phālguṇe candrakāntotthaṃ caitre tadvyatyayo 'thavā || sarvamāseṣu ratnānāmalābhe haimameva vā || 7.1,33.76||

हैमाभावे राजतं वा ताम्रजं शैलजन्तथा ॥ मृन्मयं वा यथालाभं जातुषं चान्यदेव वा ॥ ७.१,३३.७७॥

haimābhāve rājataṃ vā tāmrajaṃ śailajantathā || mṛnmayaṃ vā yathālābhaṃ jātuṣaṃ cānyadeva vā || 7.1,33.77||

सर्वगंधमयं वाथ लिंगं कुर्याद्यथारुचि ॥ व्रतावसानसमये समाचरितनित्यकः ॥ ७.१,३३.७८॥

sarvagaṃdhamayaṃ vātha liṃgaṃ kuryādyathāruci || vratāvasānasamaye samācaritanityakaḥ || 7.1,33.78||

कृत्वा वैशेषिकीं पूजां हुत्वा चैव यथा पुरा ॥ संपूज्य च तथाचार्यं व्रतिनश्च विशेषतः ॥ ७.१,३३.७९॥

kṛtvā vaiśeṣikīṃ pūjāṃ hutvā caiva yathā purā || saṃpūjya ca tathācāryaṃ vratinaśca viśeṣataḥ || 7.1,33.79||

देशिकेनाप्यनुज्ञातः प्राङ्मुखो वाप्युदङ्मुखः ॥ दर्भासनो दर्भपाणिः प्राणापानौ नियम्य च ॥ ७.१,३३.८०॥

deśikenāpyanujñātaḥ prāṅmukho vāpyudaṅmukhaḥ || darbhāsano darbhapāṇiḥ prāṇāpānau niyamya ca || 7.1,33.80||

जपित्वा शक्तितो मूलं ध्यात्वा साम्बं त्रियम्बकम् ॥ अनुज्ञाप्य यथापूर्वं नमस्कृत्य कृताञ्जलिः ॥ ७.१,३३.८१॥

japitvā śaktito mūlaṃ dhyātvā sāmbaṃ triyambakam || anujñāpya yathāpūrvaṃ namaskṛtya kṛtāñjaliḥ || 7.1,33.81||

समुत्सृजामि भगवन्व्रतमेतत्त्वदाज्ञया ॥ इत्युक्त्वा लिंगमूलस्थान्दर्भानुत्तरतस्त्यजेत् ॥ ७.१,३३.८२॥

samutsṛjāmi bhagavanvratametattvadājñayā || ityuktvā liṃgamūlasthāndarbhānuttaratastyajet || 7.1,33.82||

ततो दण्डजटाचीरमेखला अपि चोत्सृजेत् ॥ पुनराचम्य विधिवत्पञ्चाक्षरमुदीरयेत् ॥ ७.१,३३.८३॥

tato daṇḍajaṭācīramekhalā api cotsṛjet || punarācamya vidhivatpañcākṣaramudīrayet || 7.1,33.83||

यः कृत्वात्यंतिकीं दीक्षामादेहान्तमनाकुलः ॥ व्रतमेतत्प्रकुर्वीत स तु वै नैष्ठिकः स्मृतः ॥ ७.१,३३.८४॥

yaḥ kṛtvātyaṃtikīṃ dīkṣāmādehāntamanākulaḥ || vratametatprakurvīta sa tu vai naiṣṭhikaḥ smṛtaḥ || 7.1,33.84||

सो ऽत्याश्रमी च विज्ञेयो महापाशुपतस्तथा ॥ स एव तपतां श्रेष्ठ स एव च महाव्रती ॥ ७.१,३३.८५॥

so 'tyāśramī ca vijñeyo mahāpāśupatastathā || sa eva tapatāṃ śreṣṭha sa eva ca mahāvratī || 7.1,33.85||

न तेन सदृशः कश्चित्कृतकृत्यो मुमुक्षुषु ॥ यो यतिर्नैष्ठिको जातस्तमाहुर्नैष्ठिकोत्तमम् ॥ ७.१,३३.८६॥

na tena sadṛśaḥ kaścitkṛtakṛtyo mumukṣuṣu || yo yatirnaiṣṭhiko jātastamāhurnaiṣṭhikottamam || 7.1,33.86||

यो ऽन्वहं द्वादशाहं वा व्रतमेतत्समाचरेत् ॥ सो ऽपि नैष्ठिकतुल्यः स्यात्तीव्रव्रतसमन्वयात् ॥ ७.१,३३.८७॥

yo 'nvahaṃ dvādaśāhaṃ vā vratametatsamācaret || so 'pi naiṣṭhikatulyaḥ syāttīvravratasamanvayāt || 7.1,33.87||

घृताक्तो यश्चरेदेतद्व्रतं व्रतपरायणः ॥ द्वित्रैकदिवसं वापि स च कश्चन नैष्ठिकः ॥ ७.१,३३.८८॥

ghṛtākto yaścaredetadvrataṃ vrataparāyaṇaḥ || dvitraikadivasaṃ vāpi sa ca kaścana naiṣṭhikaḥ || 7.1,33.88||

कृत्यमित्येव निष्कामो यश्चरेद्व्रतमुत्तमम् ॥ शिवार्पितात्मा सततं न तेन सदृशः क्वचित् ॥ ७.१,३३.८९॥

kṛtyamityeva niṣkāmo yaścaredvratamuttamam || śivārpitātmā satataṃ na tena sadṛśaḥ kvacit || 7.1,33.89||

भस्मच्छन्नो द्विजो विद्वान्महापातकसंभवैः ॥ पापैस्सुदारुणैस्सद्यो मुच्यते नात्र संशयः ॥ ७.१,३३.९०॥

bhasmacchanno dvijo vidvānmahāpātakasaṃbhavaiḥ || pāpaissudāruṇaissadyo mucyate nātra saṃśayaḥ || 7.1,33.90||

रुद्राग्निर्यत्परं वीर्यन्तद्भस्म परिकीर्तितम् ॥ तस्मात्सर्वेषु कालेषु वीर्यवान्भस्मसंयुतः ॥ ७.१,३३.९१॥

rudrāgniryatparaṃ vīryantadbhasma parikīrtitam || tasmātsarveṣu kāleṣu vīryavānbhasmasaṃyutaḥ || 7.1,33.91||

भस्मनिष्ठस्य नश्यन्ति देषा भस्माग्निसंगमात् ॥ भस्मस्नानविशुद्धात्मा भस्मनिष्ठ इति स्मृतः ॥ ७.१,३३.९२॥

bhasmaniṣṭhasya naśyanti deṣā bhasmāgnisaṃgamāt || bhasmasnānaviśuddhātmā bhasmaniṣṭha iti smṛtaḥ || 7.1,33.92||

भस्मना दिग्धसर्वांगो भस्मदीप्तत्रिपुंड्रकः ॥ भस्मस्नायी च पुरुषो भस्मनिष्ठ इति स्मृतः ॥ ७.१,३३.९३॥

bhasmanā digdhasarvāṃgo bhasmadīptatripuṃḍrakaḥ || bhasmasnāyī ca puruṣo bhasmaniṣṭha iti smṛtaḥ || 7.1,33.93||

भूतप्रेतपिशासाश्च रोगाश्चातीव दुस्सहाः ॥ भस्मनिष्ठस्य सान्निध्याद्विद्रवंति न संशयः ॥ ७.१,३३.९४॥

bhūtapretapiśāsāśca rogāścātīva dussahāḥ || bhasmaniṣṭhasya sānnidhyādvidravaṃti na saṃśayaḥ || 7.1,33.94||

भासनाद्भासितं प्रोक्तं भस्म कल्मषभक्षणात् ॥ भूतिभूतिकरी चैव रक्षा रक्षाकरी परम् ॥ ७.१,३३.९५॥

bhāsanādbhāsitaṃ proktaṃ bhasma kalmaṣabhakṣaṇāt || bhūtibhūtikarī caiva rakṣā rakṣākarī param || 7.1,33.95||

किमन्यदिह वक्तव्यं भस्ममाहात्म्यकारणम् ॥ व्रती च भस्मना स्नातस्स्वयं देवो महेश्वरः ॥ ७.१,३३.९६॥

kimanyadiha vaktavyaṃ bhasmamāhātmyakāraṇam || vratī ca bhasmanā snātassvayaṃ devo maheśvaraḥ || 7.1,33.96||

परमास्त्रं च शैवानां भस्मैतत्पारमेश्वरम् ॥ धौम्याग्रजस्य तपसि व्यापदो यन्निवारिताः ॥ ७.१,३३.९७॥

paramāstraṃ ca śaivānāṃ bhasmaitatpārameśvaram || dhaumyāgrajasya tapasi vyāpado yannivāritāḥ || 7.1,33.97||

तस्मात्सर्वप्रयत्नेन कृत्वा पाशुपतव्रतम् ॥ धनवद्भस्म संगृह्य भस्मस्नानरतो भवेत् ॥ ७.१,३३.९८॥

tasmātsarvaprayatnena kṛtvā pāśupatavratam || dhanavadbhasma saṃgṛhya bhasmasnānarato bhavet || 7.1,33.98||

इति श्रीशिवमहापुराणे सप्तम्यां वायवीयसंहितायां पूर्वखण्डे पशुपतिव्रतविधानवर्णनं नाम त्रयस्त्रिंशो ऽध्यायः॥

iti śrīśivamahāpurāṇe saptamyāṃ vāyavīyasaṃhitāyāṃ pūrvakhaṇḍe paśupativratavidhānavarṇanaṃ nāma trayastriṃśo 'dhyāyaḥ||