| |
|

This overlay will guide you through the buttons:

Shloka 1
सूत उवाच॥
तत्र पूर्वं महाभागा नैमिषारण्यवासिनः ॥ प्रणिपत्य यथान्यायं पप्रच्छुः पवनं प्रभुम् ॥ ७.१,५.१॥

PADACHEDA

तत्र पूर्वम् महाभागाः नैमिष-अरण्य-वासिनः ॥ प्रणिपत्य यथान्यायम् पप्रच्छुः पवनम् प्रभुम् ॥ ७।१,५।१॥

TRANSLITERATION

tatra pūrvam mahābhāgāḥ naimiṣa-araṇya-vāsinaḥ .. praṇipatya yathānyāyam papracchuḥ pavanam prabhum .. 7.1,5.1..
Shloka 2
नैमिषीया ऊचुः॥
भवान् कथमनुप्राप्तो ज्ञानमीश्वरगोचरम् ॥ कथं च शिवभावस्ते ब्रह्मणो ऽव्यक्तजन्मनः ॥ ७.१,५.२॥

PADACHEDA

भवान् कथम् अनुप्राप्तः ज्ञानम् ईश्वर-गोचरम् ॥ कथम् च शिव-भावः ते ब्रह्मणः अव्यक्त-जन्मनः ॥ ७।१,५।२॥

TRANSLITERATION

bhavān katham anuprāptaḥ jñānam īśvara-gocaram .. katham ca śiva-bhāvaḥ te brahmaṇaḥ avyakta-janmanaḥ .. 7.1,5.2..
Shloka 3
वायुरुवाच॥
एकोनविंशतिः कल्पो विज्ञेयः श्वेतलोहितः ॥ तस्मिन्कल्पे चतुर्वक्त्रस्स्रष्टुकामो ऽतपत्तपः ॥ ७.१,५.३॥

PADACHEDA

एकोनविंशतिः कल्पः विज्ञेयः श्वेतलोहितः ॥ तस्मिन् कल्पे चतुर्वक्त्रः स्रष्टु-कामः अतपत् तपः ॥ ७।१,५।३॥

TRANSLITERATION

ekonaviṃśatiḥ kalpaḥ vijñeyaḥ śvetalohitaḥ .. tasmin kalpe caturvaktraḥ sraṣṭu-kāmaḥ atapat tapaḥ .. 7.1,5.3..
Shloka 4
तपसा तेन तीव्रेण तुष्टस्तस्य पिता स्वयम् ॥ दिव्यं कौमारमास्थाय रूपं रूपवतां वरः ॥ ७.१,५.४॥

PADACHEDA

तपसा तेन तीव्रेण तुष्टः तस्य पिता स्वयम् ॥ दिव्यम् कौमारम् आस्थाय रूपम् रूपवताम् वरः ॥ ७।१,५।४॥

TRANSLITERATION

tapasā tena tīvreṇa tuṣṭaḥ tasya pitā svayam .. divyam kaumāram āsthāya rūpam rūpavatām varaḥ .. 7.1,5.4..
Shloka 5
श्वेतो नाम मुनिर्भूत्वा दिव्यां वाचमुदीरयन् ॥ दर्शनं प्रददौ तस्मै देवदेवो महेश्वरः ॥ ७.१,५.५॥

PADACHEDA

श्वेतः नाम मुनिः भूत्वा दिव्याम् वाचम् उदीरयन् ॥ दर्शनम् प्रददौ तस्मै देवदेवः महेश्वरः ॥ ७।१,५।५॥

TRANSLITERATION

śvetaḥ nāma muniḥ bhūtvā divyām vācam udīrayan .. darśanam pradadau tasmai devadevaḥ maheśvaraḥ .. 7.1,5.5..
Shloka 6
तं दृष्ट्वा पितरं ब्रह्मा ब्रह्मणो ऽधिपतिं पतिम् ॥ प्रणम्य परमज्ञानं गायत्र्या सह लब्धवान् ॥ ७.१,५.६॥

PADACHEDA

तम् दृष्ट्वा पितरम् ब्रह्मा ब्रह्मणः अधिपतिम् पतिम् ॥ प्रणम्य परम-ज्ञानम् गायत्र्या सह लब्धवान् ॥ ७।१,५।६॥

TRANSLITERATION

tam dṛṣṭvā pitaram brahmā brahmaṇaḥ adhipatim patim .. praṇamya parama-jñānam gāyatryā saha labdhavān .. 7.1,5.6..
Shloka 7
ततस्स लब्धविज्ञानो विश्वकर्मा चतुर्मुखः ॥ असृजत्सर्वभूतानि स्थावराणि चराणि च ॥ ७.१,५.७॥

PADACHEDA

ततस् स लब्ध-विज्ञानः विश्वकर्मा चतुर्मुखः ॥ असृजत् सर्व-भूतानि स्थावराणि चराणि च ॥ ७।१,५।७॥

TRANSLITERATION

tatas sa labdha-vijñānaḥ viśvakarmā caturmukhaḥ .. asṛjat sarva-bhūtāni sthāvarāṇi carāṇi ca .. 7.1,5.7..
Shloka 8
यतश्श्रुत्वामृतं लब्धं ब्रह्मणा परमेश्वरात् ॥ ततस्तद्वदनादेव मया लब्धं तपोबलात् ॥ ७.१,५.८॥

PADACHEDA

यतस् श्रुत्वा अमृतम् लब्धम् ब्रह्मणा परमेश्वरात् ॥ ततस् तद्-वदनात् एव मया लब्धम् तपः-बलात् ॥ ७।१,५।८॥

TRANSLITERATION

yatas śrutvā amṛtam labdham brahmaṇā parameśvarāt .. tatas tad-vadanāt eva mayā labdham tapaḥ-balāt .. 7.1,5.8..
Shloka 9
मुनय ऊचुः॥
किं तज्ज्ञानं त्वया लब्धं तथ्यात्तथ्यंतरं शुभम् ॥ यत्र कृत्वा परां निष्ठां पुरुषस्सुखमृच्छति ॥ ७.१,५.९॥

PADACHEDA

किम् तत् ज्ञानम् त्वया लब्धम् तथ्यात् तथ्यंतरम् शुभम् ॥ यत्र कृत्वा पराम् निष्ठाम् पुरुषः सुखम् ऋच्छति ॥ ७।१,५।९॥

TRANSLITERATION

kim tat jñānam tvayā labdham tathyāt tathyaṃtaram śubham .. yatra kṛtvā parām niṣṭhām puruṣaḥ sukham ṛcchati .. 7.1,5.9..
Shloka 10
वायुरुवाच॥
पशुपाशपतिज्ञानं यल्लब्धं तु मया पुरा ॥ तत्र निष्ठा परा कार्या पुरुषेण सुखार्थिना ॥ ७.१,५.१०॥

PADACHEDA

पशु-पाश-पति-ज्ञानम् यत् लब्धम् तु मया पुरा ॥ तत्र निष्ठा परा कार्या पुरुषेण सुख-अर्थिना ॥ ७।१,५।१०॥

TRANSLITERATION

paśu-pāśa-pati-jñānam yat labdham tu mayā purā .. tatra niṣṭhā parā kāryā puruṣeṇa sukha-arthinā .. 7.1,5.10..
Shloka 11
अज्ञानप्रभवं दुःखं ज्ञानेनैव निवर्तते ॥ ज्ञानं वस्तुपरिच्छेदो वस्तु च द्विविधं स्मृतम् ॥ ७.१,५.११॥

PADACHEDA

अज्ञान-प्रभवम् दुःखम् ज्ञानेन एव निवर्तते ॥ ज्ञानम् वस्तु-परिच्छेदः वस्तु च द्विविधम् स्मृतम् ॥ ७।१,५।११॥

TRANSLITERATION

ajñāna-prabhavam duḥkham jñānena eva nivartate .. jñānam vastu-paricchedaḥ vastu ca dvividham smṛtam .. 7.1,5.11..
Shloka 12
अजडं च जडं चैव नियंतृ च तयोरपि ॥ पशुः पाशः पतिश्चेति कथ्यते तत्त्रयं क्रमात् ॥ ७.१,५.१२॥

PADACHEDA

अजडम् च जडम् च एव नियंतृ च तयोः अपि ॥ पशुः पाशः पतिः च इति कथ्यते तत् त्रयम् क्रमात् ॥ ७।१,५।१२॥

TRANSLITERATION

ajaḍam ca jaḍam ca eva niyaṃtṛ ca tayoḥ api .. paśuḥ pāśaḥ patiḥ ca iti kathyate tat trayam kramāt .. 7.1,5.12..
Shloka 13
अक्षरं च क्षरं चैव क्षराक्षरपरं तथा ॥ तदेतत्त्रितयं भूम्ना कथ्यते तत्त्ववेदिभिः ॥ ७.१,५.१३॥

PADACHEDA

अक्षरम् च क्षरम् च एव क्षर-अक्षर-परम् तथा ॥ तत् एतत् त्रितयम् भूम्ना कथ्यते तत्त्व-वेदिभिः ॥ ७।१,५।१३॥

TRANSLITERATION

akṣaram ca kṣaram ca eva kṣara-akṣara-param tathā .. tat etat tritayam bhūmnā kathyate tattva-vedibhiḥ .. 7.1,5.13..
Shloka 14
अक्षरं पशुरित्युक्तः क्षरं पाश उदाहृतः ॥ क्षराक्षरपरं यत्तत्पतिरित्यभिधीयते ॥ ७.१,५.१४॥

PADACHEDA

अक्षरम् पशुः इति उक्तः क्षरम् पाशः उदाहृतः ॥ क्षर-अक्षर-परम् यत् तत् पतिः इति अभिधीयते ॥ ७।१,५।१४॥

TRANSLITERATION

akṣaram paśuḥ iti uktaḥ kṣaram pāśaḥ udāhṛtaḥ .. kṣara-akṣara-param yat tat patiḥ iti abhidhīyate .. 7.1,5.14..
Shloka 15
मुनय ऊचुः॥
किं तदक्षरमित्युक्तं किं च क्षरमुदाहृतम् ॥ तयोश्च परमं किं वा तदेतद्ब्रूहि मारुत ॥ ७.१,५.१५॥

PADACHEDA

किम् तत् अक्षरम् इति उक्तम् किम् च क्षरम् उदाहृतम् ॥ तयोः च परमम् किम् वा तत् एतत् ब्रूहि मारुत ॥ ७।१,५।१५॥

TRANSLITERATION

kim tat akṣaram iti uktam kim ca kṣaram udāhṛtam .. tayoḥ ca paramam kim vā tat etat brūhi māruta .. 7.1,5.15..
Shloka 16
वायुरुवाच॥
प्रकृतिः क्षरमित्युक्तं पुरुषो ऽक्षर उच्यते ॥ ताविमौ प्रेरयत्यन्यस्स परा परमेश्वरः ॥ ७.१,५.१६॥

PADACHEDA

प्रकृतिः क्षरम् इति उक्तम् पुरुषः अक्षरः उच्यते ॥ तौ इमौ प्रेरयति अन्यः स परा परमेश्वरः ॥ ७।१,५।१६॥

TRANSLITERATION

prakṛtiḥ kṣaram iti uktam puruṣaḥ akṣaraḥ ucyate .. tau imau prerayati anyaḥ sa parā parameśvaraḥ .. 7.1,5.16..
Shloka 17
मुनय ऊचुः॥
कैषा प्रकृतिरित्युक्ता क एष पुरुषो मतः ॥ अनयोः केन सम्बन्धः कोयं प्रेरक ईश्वरः ॥ ७.१,५.१७॥

PADACHEDA

का एषा प्रकृतिः इति उक्ता कः एष पुरुषः मतः ॥ अनयोः केन सम्बन्धः कः उयम् प्रेरकः ईश्वरः ॥ ७।१,५।१७॥

TRANSLITERATION

kā eṣā prakṛtiḥ iti uktā kaḥ eṣa puruṣaḥ mataḥ .. anayoḥ kena sambandhaḥ kaḥ uyam prerakaḥ īśvaraḥ .. 7.1,5.17..
Shloka 18
वायुरुवाच॥
माया प्रकृतिरुद्दिष्टा पुरुषो मायया वृतः ॥ संबन्धो मूलकर्मभ्यां शिवः प्रेरक ईश्वरः ॥ ७.१,५.१८॥

PADACHEDA

माया प्रकृतिः उद्दिष्टा पुरुषः मायया वृतः ॥ संबन्धः मूलकर्मभ्याम् शिवः प्रेरकः ईश्वरः ॥ ७।१,५।१८॥

TRANSLITERATION

māyā prakṛtiḥ uddiṣṭā puruṣaḥ māyayā vṛtaḥ .. saṃbandhaḥ mūlakarmabhyām śivaḥ prerakaḥ īśvaraḥ .. 7.1,5.18..
Shloka 19
मुनय ऊचुः॥
केयं माया समा ख्याता किंरूपो मायया वृतः ॥ मूलं कीदृक्कुतो वास्य किं शिवत्वं कुतश्शिवः ॥ ७.१,५.१९॥

PADACHEDA

का इयम् माया समा ख्याता किंरूपः मायया वृतः ॥ मूलम् कीदृश् कुतस् वा अस्य किम् शिव-त्वम् कुतस् शिवः ॥ ७।१,५।१९॥

TRANSLITERATION

kā iyam māyā samā khyātā kiṃrūpaḥ māyayā vṛtaḥ .. mūlam kīdṛś kutas vā asya kim śiva-tvam kutas śivaḥ .. 7.1,5.19..
Shloka 20
वायुरुवाच॥
माया माहेश्वरी शक्तिश्चिद्रूपो मायया वृतः ॥ मलश्चिच्छादको नैजो विशुद्धिश्शिवता स्वतः ॥ ७.१,५.२०॥

PADACHEDA

माया माहेश्वरी शक्तिः चित्-रूपः मायया वृतः ॥ मलः चिच्छादकः नैजः विशुद्धिः शिवता स्वतस् ॥ ७।१,५।२०॥

TRANSLITERATION

māyā māheśvarī śaktiḥ cit-rūpaḥ māyayā vṛtaḥ .. malaḥ cicchādakaḥ naijaḥ viśuddhiḥ śivatā svatas .. 7.1,5.20..
Shloka 21
मुनय ऊचुः॥
आवृणोति कथं माया व्यापिनं केन हेतुना ॥ किमर्थं चावृतिः पुंसः केन वा विनिवर्तते ॥ ७.१,५.२१॥

PADACHEDA

आवृणोति कथम् माया व्यापिनम् केन हेतुना ॥ किमर्थम् च आवृतिः पुंसः केन वा विनिवर्तते ॥ ७।१,५।२१॥

TRANSLITERATION

āvṛṇoti katham māyā vyāpinam kena hetunā .. kimartham ca āvṛtiḥ puṃsaḥ kena vā vinivartate .. 7.1,5.21..
Shloka 22
वायुरुवाच॥
आवृतिर्व्यपिनो ऽपि स्याद्व्यापि यस्मात्कलाद्यपि ॥ हेतुः कर्मैव भोगार्थं निवर्तेत मलक्षयात् ॥ ७.१,५.२२॥

PADACHEDA

आवृतिः व्यपिनः अपि स्यात् व्यापि यस्मात् कला-आदि अपि ॥ हेतुः कर्म एव भोग-अर्थम् निवर्तेत मल-क्षयात् ॥ ७।१,५।२२॥

TRANSLITERATION

āvṛtiḥ vyapinaḥ api syāt vyāpi yasmāt kalā-ādi api .. hetuḥ karma eva bhoga-artham nivarteta mala-kṣayāt .. 7.1,5.22..
Shloka 23
मुनय ऊचुः॥
कलादि कथ्यते किं तत्कर्म वा किमुदाहृतम् ॥ तत्किमादि किमन्तं वा किं फलं वा किमाश्रयम् ॥ ७.१,५.२३॥

PADACHEDA

कला-आदि कथ्यते किम् तत् कर्म वा किम् उदाहृतम् ॥ तत् किमादि किम् अन्तम् वा किम् फलम् वा किमाश्रयम् ॥ ७।१,५।२३॥

TRANSLITERATION

kalā-ādi kathyate kim tat karma vā kim udāhṛtam .. tat kimādi kim antam vā kim phalam vā kimāśrayam .. 7.1,5.23..
Shloka 24
कस्य भोगेन किं भोग्यं किं वा तद्भोगसाधनम् ॥ मलक्षयस्य को हेतुः कीदृक्क्षीणमलः पुमान् ॥ ७.१,५.२४॥

PADACHEDA

कस्य भोगेन किम् भोग्यम् किम् वा तद्-भोग-साधनम् ॥ मल-क्षयस्य कः हेतुः कीदृश्-क्षीण-मलः पुमान् ॥ ७।१,५।२४॥

TRANSLITERATION

kasya bhogena kim bhogyam kim vā tad-bhoga-sādhanam .. mala-kṣayasya kaḥ hetuḥ kīdṛś-kṣīṇa-malaḥ pumān .. 7.1,5.24..
Shloka 25
वायुरुवाच॥
कला विद्या च रागश्च कालो नियतिरेव च ॥ कलादयस्समाख्याता यो भोक्ता पुरुषो भवेत् ॥ ७.१,५.२५॥

PADACHEDA

कला विद्या च रागः च कालः नियतिः एव च ॥ कला-आदयः समाख्याताः यः भोक्ता पुरुषः भवेत् ॥ ७।१,५।२५॥

TRANSLITERATION

kalā vidyā ca rāgaḥ ca kālaḥ niyatiḥ eva ca .. kalā-ādayaḥ samākhyātāḥ yaḥ bhoktā puruṣaḥ bhavet .. 7.1,5.25..
Shloka 26
पुण्यपापात्मकं कर्म सुखदुःखफलं तु यत् ॥ अनादिमलभोगान्तमज्ञानात्मसमाश्रयम् ॥ ७.१,५.२६॥

PADACHEDA

पुण्य-पाप-आत्मकम् कर्म सुख-दुःख-फलम् तु यत् ॥ अनादि-मल-भोग-अन्तम् अज्ञान-आत्म-समाश्रयम् ॥ ७।१,५।२६॥

TRANSLITERATION

puṇya-pāpa-ātmakam karma sukha-duḥkha-phalam tu yat .. anādi-mala-bhoga-antam ajñāna-ātma-samāśrayam .. 7.1,5.26..
Shloka 27
भोगः कर्मविनाशाय भोगमव्यक्तमुच्यते ॥ बाह्यांतःकरणद्वारं शरीरं भोगसाधनम् ॥ ७.१,५.२७॥

PADACHEDA

भोगः कर्म-विनाशाय भोगम् अव्यक्तम् उच्यते ॥ ॥ ७।१,५।२७॥

TRANSLITERATION

bhogaḥ karma-vināśāya bhogam avyaktam ucyate .. .. 7.1,5.27..
Shloka 28
भावातिशयलब्धेन प्रसादेन मलक्षयः ॥ क्षीणे चात्ममले तस्मिन् पुमाञ्च्छिवसमो भवेत् ॥ ७.१,५.२८॥

PADACHEDA

भाव-अतिशय-लब्धेन प्रसादेन मल-क्षयः ॥ क्षीणे च आत्म-मले तस्मिन् पुमान् शिव-समः भवेत् ॥ ७।१,५।२८॥

TRANSLITERATION

bhāva-atiśaya-labdhena prasādena mala-kṣayaḥ .. kṣīṇe ca ātma-male tasmin pumān śiva-samaḥ bhavet .. 7.1,5.28..
Shloka 29
मुनय ऊचुः॥
कलादिपञ्चतत्त्वानां किं कर्म पृथगुच्यते ॥ भोक्तेति पुरुषश्चेति येनात्मा व्यपदिश्यते ॥ ७.१,५.२९॥

PADACHEDA

कला-आदि-पञ्चतत्त्वानाम् किम् कर्म पृथक् उच्यते ॥ भोक्ता इति पुरुषः च इति येन आत्मा व्यपदिश्यते ॥ ७।१,५।२९॥

TRANSLITERATION

kalā-ādi-pañcatattvānām kim karma pṛthak ucyate .. bhoktā iti puruṣaḥ ca iti yena ātmā vyapadiśyate .. 7.1,5.29..
Shloka 30
किमात्मकं तदव्यक्तं केनाकारेण भुज्यते ॥ किं तस्य शरणं भुक्तौ शरीरं च किमुच्यते ॥ ७.१,५.३०॥

PADACHEDA

किमात्मकम् तत् अव्यक्तम् केन आकारेण भुज्यते ॥ किम् तस्य शरणम् भुक्तौ शरीरम् च किम् उच्यते ॥ ७।१,५।३०॥

TRANSLITERATION

kimātmakam tat avyaktam kena ākāreṇa bhujyate .. kim tasya śaraṇam bhuktau śarīram ca kim ucyate .. 7.1,5.30..
Shloka 31
वायुरुवाच॥
दिक्क्रियाव्यंजका विद्या कालो रागः प्रवर्तकः ॥ कालो ऽवच्छेदकस्तत्र नियतिस्तु नियामिका ॥ ७.१,५.३१॥

PADACHEDA

॥ कालः अवच्छेदकः तत्र नियतिः तु नियामिका ॥ ७।१,५।३१॥

TRANSLITERATION

.. kālaḥ avacchedakaḥ tatra niyatiḥ tu niyāmikā .. 7.1,5.31..
Shloka 32
अव्यक्तं कारणं यत्तत्त्रिगुणं प्रभवाप्ययम् ॥ प्रधानं प्रकृतिश्चेति यदाहुस्तत्त्वचिंतकाः ॥ ७.१,५.३२॥

PADACHEDA

अव्यक्तम् कारणम् यत् तत् त्रिगुणम् प्रभव-अप्ययम् ॥ प्रधानम् प्रकृतिः च इति यत् आहुः तत्त्व-चिंतकाः ॥ ७।१,५।३२॥

TRANSLITERATION

avyaktam kāraṇam yat tat triguṇam prabhava-apyayam .. pradhānam prakṛtiḥ ca iti yat āhuḥ tattva-ciṃtakāḥ .. 7.1,5.32..
Shloka 33
कलातस्तदभिव्यक्तमनभिव्यक्तलक्षणम् ॥ सुखदुःखविमोहात्मा भुज्यते गुणवांस्त्रिधा ॥ ७.१,५.३३॥

PADACHEDA

कलातः तत् अभिव्यक्तम् अनभिव्यक्त-लक्षणम् ॥ सुख-दुःख-विमोह-आत्मा भुज्यते गुणवान् त्रिधा ॥ ७।१,५।३३॥

TRANSLITERATION

kalātaḥ tat abhivyaktam anabhivyakta-lakṣaṇam .. sukha-duḥkha-vimoha-ātmā bhujyate guṇavān tridhā .. 7.1,5.33..
Shloka 34
सत्त्वं रजस्तम इति गुणाः प्रकृतिसंभवाः ॥ प्रकृतौ सूक्ष्मरूपेण तिले तैलमिव स्थिताः ॥ ७.१,५.३४॥

PADACHEDA

सत्त्वम् रजः तमः इति गुणाः प्रकृति-संभवाः ॥ प्रकृतौ सूक्ष्म-रूपेण तिले तैलम् इव स्थिताः ॥ ७।१,५।३४॥

TRANSLITERATION

sattvam rajaḥ tamaḥ iti guṇāḥ prakṛti-saṃbhavāḥ .. prakṛtau sūkṣma-rūpeṇa tile tailam iva sthitāḥ .. 7.1,5.34..
Shloka 35
सुखं च सुखहेतुश्च समासात्सात्त्विकं स्मृतम् ॥ राजसं तद्विपर्यासात्स्तंभमोहौ तु तामसौ ॥ ७.१,५.३५॥

PADACHEDA

सुखम् च सुख-हेतुः च समासात् सात्त्विकम् स्मृतम् ॥ राजसम् तद्-विपर्यासात् स्तंभ-मोहौ तु तामसौ ॥ ७।१,५।३५॥

TRANSLITERATION

sukham ca sukha-hetuḥ ca samāsāt sāttvikam smṛtam .. rājasam tad-viparyāsāt staṃbha-mohau tu tāmasau .. 7.1,5.35..
Shloka 36
सात्त्विक्यूर्ध्वगतिः प्रोक्ता तामसी स्यादधोगतिः ॥ मध्यमा तु गतिर्या सा राजसी परिपठ्यते ॥ ७.१,५.३६॥

PADACHEDA

सात्त्विकी ऊर्ध्व-गतिः प्रोक्ता तामसी स्यात् अधस् गतिः ॥ मध्यमा तु गतिः या सा राजसी परिपठ्यते ॥ ७।१,५।३६॥

TRANSLITERATION

sāttvikī ūrdhva-gatiḥ proktā tāmasī syāt adhas gatiḥ .. madhyamā tu gatiḥ yā sā rājasī paripaṭhyate .. 7.1,5.36..
Shloka 37
तन्मात्रापञ्चकं चैव भूतपञ्चकमेव च ॥ ज्ञानेंद्रियाणि पञ्चैक्यं पञ्च कर्मेन्द्रियाणि च ॥ ७.१,५.३७॥

PADACHEDA

तन्मात्र-पञ्चकम् च एव भूत-पञ्चकम् एव च ॥ ज्ञान-इन्द्रियाणि पञ्च-ऐक्यम् पञ्च कर्मेन्द्रियाणि च ॥ ७।१,५।३७॥

TRANSLITERATION

tanmātra-pañcakam ca eva bhūta-pañcakam eva ca .. jñāna-indriyāṇi pañca-aikyam pañca karmendriyāṇi ca .. 7.1,5.37..
Shloka 38
प्रधानबुद्ध्यहंकारमनांसि च चतुष्टयम् ॥ समासादेवमव्यक्तं सविकारमुदाहृतम् ॥ ७.१,५.३८॥

PADACHEDA

प्रधान-बुद्धि-अहंकार-मनांसि च चतुष्टयम् ॥ समासात् एवम् अव्यक्तम् स विकारम् उदाहृतम् ॥ ७।१,५।३८॥

TRANSLITERATION

pradhāna-buddhi-ahaṃkāra-manāṃsi ca catuṣṭayam .. samāsāt evam avyaktam sa vikāram udāhṛtam .. 7.1,5.38..
Shloka 39
तत्कारणदशापन्नमव्यक्तमिति कथ्यते ॥ व्यक्तं कार्यदशापन्नं शरीरादिघटादिवत् ॥ ७.१,५.३९॥

PADACHEDA

तद्-कारण-दशा-आपन्नम् अव्यक्तम् इति कथ्यते ॥ व्यक्तम् कार्य-दशा-आपन्नम् शरीर-आदि-घट-आदि-वत् ॥ ७।१,५।३९॥

TRANSLITERATION

tad-kāraṇa-daśā-āpannam avyaktam iti kathyate .. vyaktam kārya-daśā-āpannam śarīra-ādi-ghaṭa-ādi-vat .. 7.1,5.39..
Shloka 40
यथा घटादिकं कार्यं मृदादेर्नातिभिद्यते ॥ शरीरादि तथा व्यक्तमव्यक्तान्नातिभिद्यते ॥ ७.१,५.४०॥

PADACHEDA

यथा घट-आदिकम् कार्यम् मृद्-आदेः न अति भिद्यते ॥ शरीर-आदि तथा व्यक्तम् अव्यक्तात् न अति भिद्यते ॥ ७।१,५।४०॥

TRANSLITERATION

yathā ghaṭa-ādikam kāryam mṛd-ādeḥ na ati bhidyate .. śarīra-ādi tathā vyaktam avyaktāt na ati bhidyate .. 7.1,5.40..
Shloka 41
तस्मादव्यक्तमेवैक्यकारणं करणानि च ॥ शरीरं च तदाधारं तद्भोग्यं चापि नेतरत् ॥ ७.१,५.४१॥

PADACHEDA

तस्मात् अव्यक्तम् एव ऐक्य-कारणम् करणानि च ॥ शरीरम् च तद्-आधारम् तत् भोग्यम् च अपि न इतरत् ॥ ७।१,५।४१॥

TRANSLITERATION

tasmāt avyaktam eva aikya-kāraṇam karaṇāni ca .. śarīram ca tad-ādhāram tat bhogyam ca api na itarat .. 7.1,5.41..
Shloka 42
मुनय ऊचुः॥
बुद्धीन्द्रियशरीरेभ्यो व्यतिरेकस्य कस्यचित् ॥ आत्मशब्दाभिधेयस्य वस्तुतो ऽपि कुतः स्थितिः ॥ ७.१,५.४२॥

PADACHEDA

बुद्धीन्द्रिय-शरीरेभ्यः व्यतिरेकस्य कस्यचिद् ॥ आत्म-शब्द-अभिधेयस्य वस्तुतस् अपि कुतस् स्थितिः ॥ ७।१,५।४२॥

TRANSLITERATION

buddhīndriya-śarīrebhyaḥ vyatirekasya kasyacid .. ātma-śabda-abhidheyasya vastutas api kutas sthitiḥ .. 7.1,5.42..
Shloka 43
वायुरुवाच॥
बुद्धीन्द्रियशरीरेभ्यो व्यतिरेको विभोर्ध्रुवम् ॥ अस्त्येव कश्चिदात्मेति हेतुस्तत्र सुदुर्गमः ॥ ७.१,५.४३॥

PADACHEDA

बुद्धीन्द्रिय-शरीरेभ्यः व्यतिरेकः विभोः ध्रुवम् ॥ अस्ति एव कश्चिद् आत्मा इति हेतुः तत्र सु दुर्गमः ॥ ७।१,५।४३॥

TRANSLITERATION

buddhīndriya-śarīrebhyaḥ vyatirekaḥ vibhoḥ dhruvam .. asti eva kaścid ātmā iti hetuḥ tatra su durgamaḥ .. 7.1,5.43..
Shloka 44
बुद्धीन्द्रियशरीराणां नात्मता सद्भिरिष्यते ॥ स्मृतेरनियतज्ञानादयावद्देहवेदनात् ॥ ७.१,५.४४॥

PADACHEDA

बुद्धीन्द्रिय-शरीराणाम् न आत्मता सद्भिः इष्यते ॥ स्मृतेः अनियत-ज्ञानात् अयावत्-देह-वेदनात् ॥ ७।१,५।४४॥

TRANSLITERATION

buddhīndriya-śarīrāṇām na ātmatā sadbhiḥ iṣyate .. smṛteḥ aniyata-jñānāt ayāvat-deha-vedanāt .. 7.1,5.44..
Shloka 45
अतः स्मर्तानुभूतानामशेषज्ञेयगोचरः ॥ अन्तर्यामीति वेदेषु वेदांतेषु च गीयते ॥ ७.१,५.४५॥

PADACHEDA

अतस् स्मर्ता अनुभूतानाम् अशेष-ज्ञेय-गोचरः ॥ अन्तर्यामी इति वेदेषु वेदांतेषु च गीयते ॥ ७।१,५।४५॥

TRANSLITERATION

atas smartā anubhūtānām aśeṣa-jñeya-gocaraḥ .. antaryāmī iti vedeṣu vedāṃteṣu ca gīyate .. 7.1,5.45..
Shloka 46
सर्वं तत्र स सर्वत्र व्याप्य तिष्ठति शाश्वतः ॥ तथापि क्वापि केनापि व्यक्तमेष न दृश्यते ॥ ७.१,५.४६॥

PADACHEDA

सर्वम् तत्र स सर्वत्र व्याप्य तिष्ठति शाश्वतः ॥ तथा अपि क्वापि केन अपि व्यक्तम् एष न दृश्यते ॥ ७।१,५।४६॥

TRANSLITERATION

sarvam tatra sa sarvatra vyāpya tiṣṭhati śāśvataḥ .. tathā api kvāpi kena api vyaktam eṣa na dṛśyate .. 7.1,5.46..
Shloka 47
नैवायं चक्षुषा ग्राह्यो नापरैरिन्द्रियैरपि ॥ मनसैव प्रदीप्तेन महानात्मावसीयते ॥ ७.१,५.४७॥

PADACHEDA

न एव अयम् चक्षुषा ग्राह्यः न अपरैः इन्द्रियैः अपि ॥ मनसा एव प्रदीप्तेन महान् आत्मा अवसीयते ॥ ७।१,५।४७॥

TRANSLITERATION

na eva ayam cakṣuṣā grāhyaḥ na aparaiḥ indriyaiḥ api .. manasā eva pradīptena mahān ātmā avasīyate .. 7.1,5.47..
Shloka 48
न च स्त्री न पुमानेष नैव चापि नपुंसकः ॥ नैवोर्ध्वं नापि तिर्यक्नाधस्तान्न कुतश्चन ॥ ७.१,५.४८॥

PADACHEDA

न च स्त्री न पुमान् एष ना एव च अपि नपुंसकः ॥ न एव ऊर्ध्वम् न अपि तिर्यक् न अधस्तात् न कुतश्चन ॥ ७।१,५।४८॥

TRANSLITERATION

na ca strī na pumān eṣa nā eva ca api napuṃsakaḥ .. na eva ūrdhvam na api tiryak na adhastāt na kutaścana .. 7.1,5.48..
Shloka 49
अशरीरं शरीरेषु चलेषु स्थाणुमव्ययम् ॥ सदा पश्यति तं धीरो नरः प्रत्यवमर्शनात् ॥ ७.१,५.४९॥

PADACHEDA

अशरीरम् शरीरेषु चलेषु स्थाणुम् अव्ययम् ॥ सदा पश्यति तम् धीरः नरः प्रत्यवमर्शनात् ॥ ७।१,५।४९॥

TRANSLITERATION

aśarīram śarīreṣu caleṣu sthāṇum avyayam .. sadā paśyati tam dhīraḥ naraḥ pratyavamarśanāt .. 7.1,5.49..
Shloka 50
किमत्र बहुनोक्तेन पुरुषो देहतः पृथक् ॥ अपृथग्ये तु पश्यंति ह्यसम्यक्तेषु दर्शनम् ॥ ७.१,५.५०॥

PADACHEDA

किम् अत्र बहुना उक्तेन पुरुषः देहतः पृथक् ॥ अपृथक् ये तु पश्यंति हि असम्यक् तेषु दर्शनम् ॥ ७।१,५।५०॥

TRANSLITERATION

kim atra bahunā uktena puruṣaḥ dehataḥ pṛthak .. apṛthak ye tu paśyaṃti hi asamyak teṣu darśanam .. 7.1,5.50..
Shloka 51
यच्छरीरमिदं प्रोक्तं पुरुषस्य ततः परम् ॥ अशुद्धमवशं दुःखमध्रुवं न च विद्यते ॥ ७.१,५.५१॥

PADACHEDA

यत् शरीरम् इदम् प्रोक्तम् पुरुषस्य ततस् परम् ॥ अशुद्धम् अवशम् दुःखम् अध्रुवम् न च विद्यते ॥ ७।१,५।५१॥

TRANSLITERATION

yat śarīram idam proktam puruṣasya tatas param .. aśuddham avaśam duḥkham adhruvam na ca vidyate .. 7.1,5.51..
Shloka 52
विपदां वीजभूतेन पुरुषस्तेन संयुतः ॥ सुखी दुःखी च मूढश्च भवति स्वेन कर्मणा ॥ ७.१,५.५२॥

PADACHEDA

विपदाम् वीज-भूतेन पुरुषः तेन संयुतः ॥ सुखी दुःखी च मूढः च भवति स्वेन कर्मणा ॥ ७।१,५।५२॥

TRANSLITERATION

vipadām vīja-bhūtena puruṣaḥ tena saṃyutaḥ .. sukhī duḥkhī ca mūḍhaḥ ca bhavati svena karmaṇā .. 7.1,5.52..
Shloka 53
अद्भिराप्लवितं क्षेत्रं जनयत्यंकुरं यथा ॥ आज्ञानात्प्लावितं कर्म देहं जनयते तथा ॥ ७.१,५.५३॥

PADACHEDA

अद्भिः आप्लवितम् क्षेत्रम् जनयति अंकुरम् यथा ॥ आज्ञानात् प्लावितम् कर्म देहम् जनयते तथा ॥ ७।१,५।५३॥

TRANSLITERATION

adbhiḥ āplavitam kṣetram janayati aṃkuram yathā .. ājñānāt plāvitam karma deham janayate tathā .. 7.1,5.53..
Shloka 54
अत्यंतमसुखावासास्स्मृताश्चैकांतमृत्यवः ॥ अनागता अतीताश्च तनवो ऽस्य सहस्रशः ॥ ७.१,५.५४॥

PADACHEDA

अत्यंतम् असुख-आवासाः स्मृताः च एकान्त-मृत्यवः ॥ अनागताः अतीताः च तनवः अस्य सहस्रशस् ॥ ७।१,५।५४॥

TRANSLITERATION

atyaṃtam asukha-āvāsāḥ smṛtāḥ ca ekānta-mṛtyavaḥ .. anāgatāḥ atītāḥ ca tanavaḥ asya sahasraśas .. 7.1,5.54..
Shloka 55
आगत्यागत्य शीर्णेषु शरीरेषु शरीरिणः ॥ अत्यंतवसतिः क्वापि न केनापि च लभ्यते ॥ ७.१,५.५५॥

PADACHEDA

आगत्य आगत्य शीर्णेषु शरीरेषु शरीरिणः ॥ अत्यन्त-वसतिः क्वापि न केन अपि च लभ्यते ॥ ७।१,५।५५॥

TRANSLITERATION

āgatya āgatya śīrṇeṣu śarīreṣu śarīriṇaḥ .. atyanta-vasatiḥ kvāpi na kena api ca labhyate .. 7.1,5.55..
Shloka 56
छादितश्च वियुक्तश्च शरीरैरेषु लक्ष्यते ॥ चंद्रबिंबवदाकाशे तरलैरभ्रसंचयैः ॥ ७.१,५.५६॥

PADACHEDA

छादितः च वियुक्तः च शरीरैः एषु लक्ष्यते ॥ चंद्र-बिंब-वत् आकाशे तरलैः अभ्र-संचयैः ॥ ७।१,५।५६॥

TRANSLITERATION

chāditaḥ ca viyuktaḥ ca śarīraiḥ eṣu lakṣyate .. caṃdra-biṃba-vat ākāśe taralaiḥ abhra-saṃcayaiḥ .. 7.1,5.56..
Shloka 57
अनेकदेहभेदेन भिन्ना वृत्तिरिहात्मनः ॥ अष्टापदपरिक्षेपे ह्यक्षमुद्रेव लक्ष्यते ॥ ७.१,५.५७॥

PADACHEDA

अनेक-देह-भेदेन भिन्ना वृत्तिः इह आत्मनः ॥ अष्टापद-परिक्षेपे हि अक्ष-मुद्रा इव लक्ष्यते ॥ ७।१,५।५७॥

TRANSLITERATION

aneka-deha-bhedena bhinnā vṛttiḥ iha ātmanaḥ .. aṣṭāpada-parikṣepe hi akṣa-mudrā iva lakṣyate .. 7.1,5.57..
Shloka 58
नैवास्य भविता कश्चिन्नासौ भवति कस्यचित् ॥ पथि संगम एवायं दारैः पुत्रैश्च बंधुभिः ॥ ७.१,५.५८॥

PADACHEDA

न एव अस्य भविता कश्चिद् न असौ भवति कस्यचिद् ॥ पथि संगमः एव अयम् दारैः पुत्रैः च बंधुभिः ॥ ७।१,५।५८॥

TRANSLITERATION

na eva asya bhavitā kaścid na asau bhavati kasyacid .. pathi saṃgamaḥ eva ayam dāraiḥ putraiḥ ca baṃdhubhiḥ .. 7.1,5.58..
Shloka 59
यथा काष्ठं च काष्ठं च समेयातां महोदधौ ॥ समेत्य च व्यपेयातां तद्वद्भूतसमागमः ॥ ७.१,५.५९॥

PADACHEDA

यथा काष्ठम् च काष्ठम् च समेयाताम् महा-उदधौ ॥ समेत्य च व्यपेयाताम् तद्वत् भूत-समागमः ॥ ७।१,५।५९॥

TRANSLITERATION

yathā kāṣṭham ca kāṣṭham ca sameyātām mahā-udadhau .. sametya ca vyapeyātām tadvat bhūta-samāgamaḥ .. 7.1,5.59..
Shloka 60
स पश्यति शरीरं तच्छरीरं तन्न पश्यति ॥ तौ पश्यति परः कश्चित्तावुभौ तं न पश्यतः ॥ ७.१,५.६०॥

PADACHEDA

स पश्यति शरीरम् तत् शरीरम् तत् न पश्यति ॥ तौ पश्यति परः कश्चिद् तौ उभौ तम् न पश्यतः ॥ ७।१,५।६०॥

TRANSLITERATION

sa paśyati śarīram tat śarīram tat na paśyati .. tau paśyati paraḥ kaścid tau ubhau tam na paśyataḥ .. 7.1,5.60..
Shloka 61
ब्रह्माद्याः स्थावरांतश्च पशवः परिकीर्तिताः ॥ पशूनामेव सर्वेषां प्रोक्तमेतन्निदर्शनम् ॥ ७.१,५.६१॥

PADACHEDA

ब्रह्म-आद्याः स्थावर-अन्तर् च पशवः परिकीर्तिताः ॥ पशूनाम् एव सर्वेषाम् प्रोक्तम् एतत् निदर्शनम् ॥ ७।१,५।६१॥

TRANSLITERATION

brahma-ādyāḥ sthāvara-antar ca paśavaḥ parikīrtitāḥ .. paśūnām eva sarveṣām proktam etat nidarśanam .. 7.1,5.61..
Shloka 62
स एष बध्यते पाशैः सुखदुःखाशनः पशुः ॥ लीलासाधनभूतो य ईश्वरस्येति सूरयः ॥ ७.१,५.६२॥

PADACHEDA

सः एष बध्यते पाशैः सुख-दुःख-अशनः पशुः ॥ लीला-साधन-भूतः यः ईश्वरस्य इति सूरयः ॥ ७।१,५।६२॥

TRANSLITERATION

saḥ eṣa badhyate pāśaiḥ sukha-duḥkha-aśanaḥ paśuḥ .. līlā-sādhana-bhūtaḥ yaḥ īśvarasya iti sūrayaḥ .. 7.1,5.62..
Shloka 63
अज्ञो जंतुरनीशो ऽयमात्मनस्सुखदुःखयोः ॥ ईश्वरप्रेरितो गच्छेत्स्वर्गं वा श्वभ्रमेव वा ॥ ७.१,५.६३॥

PADACHEDA

अज्ञः जंतुः अनीशः अयम् आत्मनः सुख-दुःखयोः ॥ ईश्वर-प्रेरितः गच्छेत् स्वर्गम् वा श्वभ्रम् एव वा ॥ ७।१,५।६३॥

TRANSLITERATION

ajñaḥ jaṃtuḥ anīśaḥ ayam ātmanaḥ sukha-duḥkhayoḥ .. īśvara-preritaḥ gacchet svargam vā śvabhram eva vā .. 7.1,5.63..
Shloka 64
सूत उवाच॥
इत्याकर्ण्यानिलवचो मुनयः प्रीतमानसाः ॥ प्रोचुः प्रणम्य तं वायुं शैवागमविचक्षणम् ॥ ७.१,५.६४॥

PADACHEDA

इति आकर्ण्य अनिल-वचः मुनयः प्रीत-मानसाः ॥ प्रोचुः प्रणम्य तम् वायुम् शैव-आगम-विचक्षणम् ॥ ७।१,५।६४॥

TRANSLITERATION

iti ākarṇya anila-vacaḥ munayaḥ prīta-mānasāḥ .. procuḥ praṇamya tam vāyum śaiva-āgama-vicakṣaṇam .. 7.1,5.64..
Shloka 65
इति श्रीशिवमहापुराणे सप्तम्यां वायवीयसंहितायां पूर्वखण्डे शिवतत्त्वज्ञानवर्णनं नाम पञ्चमो ऽध्यायः॥

PADACHEDA

इति श्री-शिव-महापुराणे सप्तम्याम् वायवीयसंहितायाम् पूर्व-खण्डे शिवतत्त्वज्ञानवर्णनम् नाम पञ्चमः अध्यायः॥

TRANSLITERATION

iti śrī-śiva-mahāpurāṇe saptamyām vāyavīyasaṃhitāyām pūrva-khaṇḍe śivatattvajñānavarṇanam nāma pañcamaḥ adhyāyaḥ..

Add to Playlist

Practice Later

No Playlist Found

Create a Verse Post


Shloka QR Code

🔗

🪔 Powered by Gyaandweep.com

namo namaḥ!

भाषा चुने (Choose Language)

namo namaḥ!

Sign Up to practice more than 100 Vedic Scriptures and 1000s of chants, one verse at a time.

Login to track your learning and teaching progress.


Sign In