Gyaandweep | Shiva Purana Vayaviya Samhita

Shloka 1

मुनय ऊचुः॥

कथं जगदिदं कृत्स्नं विधाय च निधाय च ॥ आज्ञया परमां क्रीडां करोति परमेश्वरः ॥ ७.१,९.१॥

kathaṃ jagadidaṃ kṛtsnaṃ vidhāya ca nidhāya ca .. ājñayā paramāṃ krīḍāṃ karoti parameśvaraḥ .. 7.1,9.1..

Shloka 2

किं तत्प्रथमसंभूतं केनेदमखिलं ततम् ॥ केना वा पुनरेवेदं ग्रस्यते पृथुकुक्षिणा ॥ ७.१,९.२॥

kiṃ tatprathamasaṃbhūtaṃ kenedamakhilaṃ tatam .. kenā vā punarevedaṃ grasyate pṛthukukṣiṇā .. 7.1,9.2..

Shloka 3

वायुरुवाच॥

शक्तिः प्रथमसम्भूता शांत्यतीतपदोत्तरा ॥ ततो माया ततो ऽव्यक्तं शिवाच्छक्तिमतः प्रभोः ॥ ७.१,९.३॥

śaktiḥ prathamasambhūtā śāṃtyatītapadottarā .. tato māyā tato 'vyaktaṃ śivācchaktimataḥ prabhoḥ .. 7.1,9.3..

Shloka 4

शान्त्यतीतपदं शक्तेस्ततः शान्तिपदक्रमात् ॥ ततो विद्यापदं तस्मात्प्रतिष्ठापदसंभवः ॥ ७.१,९.४॥

śāntyatītapadaṃ śaktestataḥ śāntipadakramāt .. tato vidyāpadaṃ tasmātpratiṣṭhāpadasaṃbhavaḥ .. 7.1,9.4..

Shloka 5

निवृत्तिपदमुत्पन्नं प्रतिष्ठापदतः क्रमात् ॥ एवमुक्ता समासेन सृष्टिरीश्वरचोदिता ॥ ७.१,९.५॥

nivṛttipadamutpannaṃ pratiṣṭhāpadataḥ kramāt .. evamuktā samāsena sṛṣṭirīśvaracoditā .. 7.1,9.5..

Shloka 6

आनुलोम्यात्तथैतेषां प्रतिलोम्येन संहृतिः ॥ अस्मात्पञ्चपदोद्दिष्टात्परस्स्रष्टा समिष्यते ॥ ७.१,९.६॥

ānulomyāttathaiteṣāṃ pratilomyena saṃhṛtiḥ .. asmātpañcapadoddiṣṭātparassraṣṭā samiṣyate .. 7.1,9.6..

Shloka 7

कलाभिः पञ्चभिर्व्याप्तं तस्माद्विश्वमिदं जगत् ॥ अव्यक्तं कारणं यत्तदात्मना समनुष्ठितम् ॥ ७.१,९.७॥

kalābhiḥ pañcabhirvyāptaṃ tasmādviśvamidaṃ jagat .. avyaktaṃ kāraṇaṃ yattadātmanā samanuṣṭhitam .. 7.1,9.7..

Shloka 8

महदादिविशेषांतं सृजतीत्यपि संमतम् ॥ किं तु तत्रापि कर्तृत्वं नाव्यक्तस्य न चात्मनः ॥ ७.१,९.८॥

mahadādiviśeṣāṃtaṃ sṛjatītyapi saṃmatam .. kiṃ tu tatrāpi kartṛtvaṃ nāvyaktasya na cātmanaḥ .. 7.1,9.8..

Shloka 9

अचेतनत्वात्प्रकृतेरज्ञत्वात्पुरुषस्य च ॥ प्रधानपरमाण्वादि यावत्किञ्चिदचेतनम् ॥ ७.१,९.९॥

acetanatvātprakṛterajñatvātpuruṣasya ca .. pradhānaparamāṇvādi yāvatkiñcidacetanam .. 7.1,9.9..

Shloka 10

तत्कर्तृकं स्वयं दृष्टं बुद्धिमत्कारणं विना ॥ जगच्च कर्तृसापेक्षं कार्यं सावयवं यतः ॥ ७.१,९.१०॥

tatkartṛkaṃ svayaṃ dṛṣṭaṃ buddhimatkāraṇaṃ vinā .. jagacca kartṛsāpekṣaṃ kāryaṃ sāvayavaṃ yataḥ .. 7.1,9.10..

Shloka 11

तस्माच्छक्तस्स्वतन्त्रो यः सर्वशक्तिश्च सर्ववित् ॥ अनादिनिधनश्चायं महदैश्वर्यसंयुतः ॥ ७.१,९.११॥

tasmācchaktassvatantro yaḥ sarvaśaktiśca sarvavit .. anādinidhanaścāyaṃ mahadaiśvaryasaṃyutaḥ .. 7.1,9.11..

Shloka 12

स एव जगतः कर्ता महादेवो महेश्वराः ॥ पाता हर्ता च सर्वस्य ततः पृथगनन्वयः ॥ ७.१,९.१२॥

sa eva jagataḥ kartā mahādevo maheśvarāḥ .. pātā hartā ca sarvasya tataḥ pṛthagananvayaḥ .. 7.1,9.12..

Shloka 13

परिणामः प्रधानस्य प्रवृत्तिः पुरुषस्य च ॥ सर्वं सत्यव्रतस्यैव शासनेन प्रवर्तते ॥ ७.१,९.१३॥

pariṇāmaḥ pradhānasya pravṛttiḥ puruṣasya ca .. sarvaṃ satyavratasyaiva śāsanena pravartate .. 7.1,9.13..

Shloka 14

इतीयं शाश्वती निष्ठा सतां मनसि वर्तते ॥ न चैनं पक्षमाश्रित्य वर्तते स्वल्पचेतनः ॥ ७.१,९.१४॥

itīyaṃ śāśvatī niṣṭhā satāṃ manasi vartate .. na cainaṃ pakṣamāśritya vartate svalpacetanaḥ .. 7.1,9.14..

Shloka 15

यावदादिसमारंभो यावद्यः प्रलयो महान् ॥ तावदप्येति सकलं ब्रह्मणः शारदां शतम् ॥ ७.१,९.१५॥

yāvadādisamāraṃbho yāvadyaḥ pralayo mahān .. tāvadapyeti sakalaṃ brahmaṇaḥ śāradāṃ śatam .. 7.1,9.15..

Shloka 16

परमित्यायुषो नाम ब्रह्मणो ऽव्यक्तजन्मनः ॥ तत्पराख्यं तदर्धं च परार्धमभिधीयते ॥ ७.१,९.१६॥

paramityāyuṣo nāma brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ .. tatparākhyaṃ tadardhaṃ ca parārdhamabhidhīyate .. 7.1,9.16..

Shloka 17

परार्धद्वयकालांते प्रलये समुपस्थिते ॥ अव्यक्तमात्मनः कार्यमादायात्मनि तिष्ठति ॥ ७.१,९.१७॥

parārdhadvayakālāṃte pralaye samupasthite .. avyaktamātmanaḥ kāryamādāyātmani tiṣṭhati .. 7.1,9.17..

Shloka 18

आत्मन्यवस्थिते ऽव्यक्ते विकारे प्रतिसंहृते ॥ साधर्म्येणाधितिष्ठेते प्रधानपुरुषावुभौ ॥ ७.१,९.१८॥

ātmanyavasthite 'vyakte vikāre pratisaṃhṛte .. sādharmyeṇādhitiṣṭhete pradhānapuruṣāvubhau .. 7.1,9.18..

Shloka 19

तमः सत्त्वगुणावेतौ समत्वेन व्यवस्थितौ ॥ अनुद्रिक्तावनन्तौ तावोतप्रोतौ परस्परम् ॥ ७.१,९.१९॥

tamaḥ sattvaguṇāvetau samatvena vyavasthitau .. anudriktāvanantau tāvotaprotau parasparam .. 7.1,9.19..

Shloka 20

गुणसाम्ये तदा तस्मिन्नविभागे तमोदये ॥ शांतवातैकनीरे च न प्राज्ञायत किंचन ॥ ७.१,९.२०॥

guṇasāmye tadā tasminnavibhāge tamodaye .. śāṃtavātaikanīre ca na prājñāyata kiṃcana .. 7.1,9.20..

Shloka 21

अप्रज्ञाते जगत्यस्मिन्नेक एव महेश्वरः ॥ उपास्य रजनीं कृत्स्नां परां माहेश्वरीं ततः ॥ ७.१,९.२१॥

aprajñāte jagatyasminneka eva maheśvaraḥ .. upāsya rajanīṃ kṛtsnāṃ parāṃ māheśvarīṃ tataḥ .. 7.1,9.21..

Shloka 22

प्रभातायां तु शर्वर्यां प्रधानपुरुषावुभौ ॥ प्रविश्य क्षोभयामास मायायोगान्महेश्वरः ॥ ७.१,९.२२॥

prabhātāyāṃ tu śarvaryāṃ pradhānapuruṣāvubhau .. praviśya kṣobhayāmāsa māyāyogānmaheśvaraḥ .. 7.1,9.22..

Shloka 23

ततः पुनरशेषाणां भूतानां प्रभवाप्ययात् ॥ अव्यक्तादभवत्सृष्टिराज्ञया परमेष्ठिनः ॥ ७.१,९.२३॥

tataḥ punaraśeṣāṇāṃ bhūtānāṃ prabhavāpyayāt .. avyaktādabhavatsṛṣṭirājñayā parameṣṭhinaḥ .. 7.1,9.23..

Shloka 24

विश्वोत्तरोत्तरविचित्रमनोरथस्य यस्यैकशक्तिशकले सकलस्समाप्तः ॥ आत्मानमध्वपतिमध्वविदो वदंति तस्मै नमः सकललोकविलक्षणाय ॥ ७.१,९.२४॥

viśvottarottaravicitramanorathasya yasyaikaśaktiśakale sakalassamāptaḥ .. ātmānamadhvapatimadhvavido vadaṃti tasmai namaḥ sakalalokavilakṣaṇāya .. 7.1,9.24..

Shloka 25

इति श्रीशिवमहापुराणे सप्तम्यां वायवीयसंहितायां पूर्वभागे सृष्टिपालनप्रलयकर्तृत्ववर्णनं नाम नवमोऽध्यायः॥

iti śrīśivamahāpurāṇe saptamyāṃ vāyavīyasaṃhitāyāṃ pūrvabhāge sṛṣṭipālanapralayakartṛtvavarṇanaṃ nāma navamo'dhyāyaḥ..