Gyaandweep | Shiva Purana Vayaviya Samhita

Shloka 1

श्रीकृष्ण उवाचमहर्षिवर सर्वज्ञ सर्वज्ञानमहोदधे ॥ ॥

śrīkṛṣṇa uvācamaharṣivara sarvajña sarvajñānamahodadhe .. ..

Shloka 2

महर्षिवर सर्वज्ञ सर्वज्ञानमहोदधे ॥ पञ्चाक्षरस्य माहात्म्यं श्रोतुमिच्छामि तत्त्वतः ॥ ७.२,१२.१॥

maharṣivara sarvajña sarvajñānamahodadhe .. pañcākṣarasya māhātmyaṃ śrotumicchāmi tattvataḥ .. 7.2,12.1..

Shloka 3

उपमन्युरुवाच॥

पञ्चाक्षरस्य माहात्म्यं वर्षकोटिशतैरपि ॥ अशक्यं विस्तराद्वक्तुं तस्मात्संक्षेपतः शृणु ॥ ७.२,१२.२॥

pañcākṣarasya māhātmyaṃ varṣakoṭiśatairapi .. aśakyaṃ vistarādvaktuṃ tasmātsaṃkṣepataḥ śṛṇu .. 7.2,12.2..

Shloka 4

वेदे शिवागमे चायमुभयत्र षडक्षरेः ॥ सर्वेषां शिवभक्तानामशेषार्थसाधकः ॥ ७.२,१२.३॥

vede śivāgame cāyamubhayatra ṣaḍakṣareḥ .. sarveṣāṃ śivabhaktānāmaśeṣārthasādhakaḥ .. 7.2,12.3..

Shloka 5

तदल्पाक्षरमर्थाढ्यं वेदसारं विमुक्तिदम् ॥ आज्ञासिद्धमसंदिग्धं वाक्यमेतच्छिवात्मकम् ॥ ७.२,१२.४॥

tadalpākṣaramarthāḍhyaṃ vedasāraṃ vimuktidam .. ājñāsiddhamasaṃdigdhaṃ vākyametacchivātmakam .. 7.2,12.4..

Shloka 6

नानासिद्धियुतं दिव्यं लोकचित्तानुरंजकम् ॥ सुनिश्चितार्थं गंभीरं वाक्यं तत्पारमेश्वरम् ॥ ७.२,१२.५॥

nānāsiddhiyutaṃ divyaṃ lokacittānuraṃjakam .. suniścitārthaṃ gaṃbhīraṃ vākyaṃ tatpārameśvaram .. 7.2,12.5..

Shloka 7

मन्त्रं सुखमुकोच्चार्यमशेषार्थप्रसिद्धये ॥ प्राहोन्नमः शिवायेति सर्वज्ञस्सर्वदेहिनाम् ॥ ७.२,१२.६॥

mantraṃ sukhamukoccāryamaśeṣārthaprasiddhaye .. prāhonnamaḥ śivāyeti sarvajñassarvadehinām .. 7.2,12.6..

Shloka 8

तद्बीजं सर्वविद्यानां मंत्रमाद्यं षडक्षरम् ॥ अतिसूक्ष्मं महार्थं च ज्ञेयं तद्वटबीजवत् ॥ ७.२,१२.७॥

tadbījaṃ sarvavidyānāṃ maṃtramādyaṃ ṣaḍakṣaram .. atisūkṣmaṃ mahārthaṃ ca jñeyaṃ tadvaṭabījavat .. 7.2,12.7..

Shloka 9

देवो गुणत्रयातीतः सर्वज्ञः सर्वकृत्प्रभुः ॥ ओमित्येकाक्षरे मन्त्रे स्थितः सर्वगतः शिवः ॥ ७.२,१२.८॥

devo guṇatrayātītaḥ sarvajñaḥ sarvakṛtprabhuḥ .. omityekākṣare mantre sthitaḥ sarvagataḥ śivaḥ .. 7.2,12.8..

Shloka 10

इशानाद्यानि सूक्ष्माणि ब्रह्माण्येकाक्षराणि तु ॥ मंत्रे नमश्शिवायेति संस्थितानि यथाक्रमम् ॥ मंत्रे षडक्षरे सूक्ष्मे पञ्चब्रह्मतनुः शिवः ॥ ७.२,१२.९॥

iśānādyāni sūkṣmāṇi brahmāṇyekākṣarāṇi tu .. maṃtre namaśśivāyeti saṃsthitāni yathākramam .. maṃtre ṣaḍakṣare sūkṣme pañcabrahmatanuḥ śivaḥ .. 7.2,12.9..

Shloka 11

वाच्यवाचकभावेन स्थितः साक्षात्स्वभावतः ॥ वाच्यश्शिवोप्रमेयत्वान्मंत्रस्तद्वाचकस्स्मृतः ॥ ७.२,१२.१०॥

vācyavācakabhāvena sthitaḥ sākṣātsvabhāvataḥ .. vācyaśśivoprameyatvānmaṃtrastadvācakassmṛtaḥ .. 7.2,12.10..

Shloka 12

वाच्यवाचकभावो ऽयमनादिसंस्थितस्तयोः ॥ यथा ऽनादिप्रवृत्तोयं घोरसंसारसागरः ॥ ७.२,१२.११॥

vācyavācakabhāvo 'yamanādisaṃsthitastayoḥ .. yathā 'nādipravṛttoyaṃ ghorasaṃsārasāgaraḥ .. 7.2,12.11..

Shloka 13

शिवो ऽपि हि तथानादिसंसारान्मोचकः स्थितः ॥ व्याधीनां भेषजं यद्वत्प्रतिपक्षः स्वभावतः ॥ ७.२,१२.१२॥

śivo 'pi hi tathānādisaṃsārānmocakaḥ sthitaḥ .. vyādhīnāṃ bheṣajaṃ yadvatpratipakṣaḥ svabhāvataḥ .. 7.2,12.12..

Shloka 14

तद्वत्संसारदोषाणां प्रतिपक्षः शिवस्स्मृतः ॥ असत्यस्मिन् जगन्नाथे तमोभूतमिदं भवेत् ॥ ७.२,१२.१३॥

tadvatsaṃsāradoṣāṇāṃ pratipakṣaḥ śivassmṛtaḥ .. asatyasmin jagannāthe tamobhūtamidaṃ bhavet .. 7.2,12.13..

Shloka 15

अचेतनत्वात्प्रकृतेरज्ञत्वात्पुरषस्य च ॥ प्रधानपरमाण्वादि यावत्किंचिदचेतनम् ॥ ७.२,१२.१४॥

acetanatvātprakṛterajñatvātpuraṣasya ca .. pradhānaparamāṇvādi yāvatkiṃcidacetanam .. 7.2,12.14..

Shloka 16

न तत्कर्तृ स्वयं दृष्टं बुद्धिमत्कारणं विना ॥ धर्माधर्मोपदेशश्च बंधमोक्षौ विचारणात् ॥ ७.२,१२.१५॥

na tatkartṛ svayaṃ dṛṣṭaṃ buddhimatkāraṇaṃ vinā .. dharmādharmopadeśaśca baṃdhamokṣau vicāraṇāt .. 7.2,12.15..

Shloka 17

न सर्वज्ञं विना पुंसामादिसर्गः प्रसिद्ध्यति ॥ वैद्यं विना निरानंदाः क्लिश्यंते रोगिणो यथा ॥ ७.२,१२.१६॥

na sarvajñaṃ vinā puṃsāmādisargaḥ prasiddhyati .. vaidyaṃ vinā nirānaṃdāḥ kliśyaṃte rogiṇo yathā .. 7.2,12.16..

Shloka 18

तस्मादनादिः सर्वज्ञः परिपूर्णस्सदाशिवः ॥ अस्ति नाथः परित्राता पुंसां संसारसागरात् ॥ ७.२,१२.१७॥

tasmādanādiḥ sarvajñaḥ paripūrṇassadāśivaḥ .. asti nāthaḥ paritrātā puṃsāṃ saṃsārasāgarāt .. 7.2,12.17..

Shloka 19

आदिमध्यांतनिर्मुक्तस्स्वभावविमलः प्रभुः ॥ सर्वज्ञः परिपूर्णश्च शिवो ज्ञेयश्शिवागमे ॥ ७.२,१२.१८॥

ādimadhyāṃtanirmuktassvabhāvavimalaḥ prabhuḥ .. sarvajñaḥ paripūrṇaśca śivo jñeyaśśivāgame .. 7.2,12.18..

Shloka 20

तस्याभिधानमन्त्रो ऽयमभिधेयश्च स स्मृतः ॥ अभिधानाभिधेयत्वान्मंत्रस्सिद्धः परश्शिवः ॥ ७.२,१२.१९॥

tasyābhidhānamantro 'yamabhidheyaśca sa smṛtaḥ .. abhidhānābhidheyatvānmaṃtrassiddhaḥ paraśśivaḥ .. 7.2,12.19..

Shloka 21

एतावत्तु शिवज्ञानमेतावत्परमं पदम् ॥ यदोंनमश्शिवायेति शिववाक्यं षडक्षरम् ॥ ७.२,१२.२०॥

etāvattu śivajñānametāvatparamaṃ padam .. yadoṃnamaśśivāyeti śivavākyaṃ ṣaḍakṣaram .. 7.2,12.20..

Shloka 22

विधिवाक्यमिदं शैवं नार्थवादं शिवात्मकम् ॥ यस्सर्वज्ञस्सुसंपूर्णः स्वभावविमलः शिवः ॥ ७.२,१२.२१॥

vidhivākyamidaṃ śaivaṃ nārthavādaṃ śivātmakam .. yassarvajñassusaṃpūrṇaḥ svabhāvavimalaḥ śivaḥ .. 7.2,12.21..

Shloka 23

लोकानुग्रहकर्ता च स मृषार्थं कथं वदेत् ॥ यद्यथावस्थितं वस्तु गुणदोषैः स्वभावतः ॥ ७.२,१२.२२॥

lokānugrahakartā ca sa mṛṣārthaṃ kathaṃ vadet .. yadyathāvasthitaṃ vastu guṇadoṣaiḥ svabhāvataḥ .. 7.2,12.22..

Shloka 24

यावत्फलं च तत्पूर्णं सर्वज्ञस्तु यथा वदेत् ॥ रागाज्ञानादिभिर्दोषैर्ग्रस्तत्वादनृतं वदेत् ॥ ७.२,१२.२३॥

yāvatphalaṃ ca tatpūrṇaṃ sarvajñastu yathā vadet .. rāgājñānādibhirdoṣairgrastatvādanṛtaṃ vadet .. 7.2,12.23..

Shloka 25

ते चेश्वरे न विद्येते ब्रूयात्स कथमन्यथा ॥ अज्ञाताशेषदोषेण सर्वज्ञेय शिवेन यत् ॥ ७.२,१२.२४॥

te ceśvare na vidyete brūyātsa kathamanyathā .. ajñātāśeṣadoṣeṇa sarvajñeya śivena yat .. 7.2,12.24..

Shloka 26

प्रणीतममलं वाक्यं तत्प्रमाणं न संशयः ॥ तस्मादीश्वरवाक्यानि श्रद्धेयानि विपश्चिता ॥ ७.२,१२.२४॥

praṇītamamalaṃ vākyaṃ tatpramāṇaṃ na saṃśayaḥ .. tasmādīśvaravākyāni śraddheyāni vipaścitā .. 7.2,12.24..

Shloka 27

यथार्थपुण्यपापेषु तदश्रद्धो व्रजत्यधः ॥ स्वर्गापवर्गसिद्ध्यर्थं भाषितं यत्सुशोभनम् ॥ ७.२,१२.२५॥

yathārthapuṇyapāpeṣu tadaśraddho vrajatyadhaḥ .. svargāpavargasiddhyarthaṃ bhāṣitaṃ yatsuśobhanam .. 7.2,12.25..

Shloka 28

वाक्यं मुनिवरैः शांतैस्तद्विज्ञेयं सुभाषितम् ॥ रागद्वेषानृतक्रोधकामतृष्णानुसारि यत् ॥ ७.२,१२.२६॥

vākyaṃ munivaraiḥ śāṃtaistadvijñeyaṃ subhāṣitam .. rāgadveṣānṛtakrodhakāmatṛṣṇānusāri yat .. 7.2,12.26..

Shloka 29

वाक्यं निरयहेतुत्वात्तद्दुर्भाषितमुच्यते ॥ संस्कृतेनापि किं तेन मृदुना ललितेन वा ॥ ७.२,१२.२७॥

vākyaṃ nirayahetutvāttaddurbhāṣitamucyate .. saṃskṛtenāpi kiṃ tena mṛdunā lalitena vā .. 7.2,12.27..

Shloka 30

अविद्यारागवाक्येन संसारक्लेशहेतुना ॥ यच्छ्रुत्वा जायते श्रेयो रागादीनां च संशयः ॥ ७.२,१२.२८॥

avidyārāgavākyena saṃsārakleśahetunā .. yacchrutvā jāyate śreyo rāgādīnāṃ ca saṃśayaḥ .. 7.2,12.28..

Shloka 31

विरूपमपि तद्वाक्यं विज्ञेयमिति शोभनम् ॥ बहुत्वेपि हि मंत्राणां सर्वज्ञेन शिवेन यः ॥ ७.२,१२.२९॥

virūpamapi tadvākyaṃ vijñeyamiti śobhanam .. bahutvepi hi maṃtrāṇāṃ sarvajñena śivena yaḥ .. 7.2,12.29..

Shloka 32

प्रणीतो विमलो मन्त्रो न तेन सदृशः क्वचित् ॥ सांगानि वेदशास्त्राणि संस्थितानि षडक्षरे ॥ ७.२,१२.३०॥

praṇīto vimalo mantro na tena sadṛśaḥ kvacit .. sāṃgāni vedaśāstrāṇi saṃsthitāni ṣaḍakṣare .. 7.2,12.30..

Shloka 33

न तेन सदृशस्तस्मान्मन्त्रो ऽप्यस्त्यपरः क्वचित् ॥ सप्तकोटिमहामन्त्रैरुपमन्त्रैरनेकधा ॥ ७.२,१२.३१॥

na tena sadṛśastasmānmantro 'pyastyaparaḥ kvacit .. saptakoṭimahāmantrairupamantrairanekadhā .. 7.2,12.31..

Shloka 34

मन्त्रः षडक्षरो भिन्नस्सूत्रं वृत्यात्मना यथा ॥ शिवज्ञानानि यावंति विद्यास्थानापि यानि च ॥ ७.२,१२.३२॥

mantraḥ ṣaḍakṣaro bhinnassūtraṃ vṛtyātmanā yathā .. śivajñānāni yāvaṃti vidyāsthānāpi yāni ca .. 7.2,12.32..

Shloka 35

षडक्षरस्य सूत्रस्य तानि भाष्यं समासतः ॥ किं तस्य बहुभिर्मंत्रैश्शास्त्रैर्वा बहुविस्तरैः ॥ ७.२,१२.३३॥

ṣaḍakṣarasya sūtrasya tāni bhāṣyaṃ samāsataḥ .. kiṃ tasya bahubhirmaṃtraiśśāstrairvā bahuvistaraiḥ .. 7.2,12.33..

Shloka 36

यस्योन्नमः शिवायेति मन्त्रो ऽयं हृदि संस्थितः ॥ तेनाधीतं श्रुतं तेन कृतं सर्वमनुष्ठितम् ॥ ७.२,१२.३४॥

yasyonnamaḥ śivāyeti mantro 'yaṃ hṛdi saṃsthitaḥ .. tenādhītaṃ śrutaṃ tena kṛtaṃ sarvamanuṣṭhitam .. 7.2,12.34..

Shloka 37

येनोन्नमश्शिवायेति मंत्राभ्यासः स्थिरीकृतः ॥ नमस्कारादिसंयुक्तं शिवायेत्यक्षरत्रयम् ॥ ७.२,१२.३५॥

yenonnamaśśivāyeti maṃtrābhyāsaḥ sthirīkṛtaḥ .. namaskārādisaṃyuktaṃ śivāyetyakṣaratrayam .. 7.2,12.35..

Shloka 38

जिह्वाग्रे वर्तते यस्य सफलं तस्य जीवितम् ॥ अंत्यजो वाधमो वापि मूर्खो वा पंडितो ऽपि वा ॥ ७.२,१२.३६॥

jihvāgre vartate yasya saphalaṃ tasya jīvitam .. aṃtyajo vādhamo vāpi mūrkho vā paṃḍito 'pi vā .. 7.2,12.36..

Shloka 39

पञ्चाक्षरजपे निष्ठो मुच्यते पापपंजरात् ॥ इत्युक्तं परमेशेन देव्या पृष्टेन शूलिना ॥ ७.२,१२.३७॥

pañcākṣarajape niṣṭho mucyate pāpapaṃjarāt .. ityuktaṃ parameśena devyā pṛṣṭena śūlinā .. 7.2,12.37..

Shloka 40

हिताय सर्वमर्त्यानां द्विजानां तु विशेषतः ॥ ७.२,१२.३८॥

hitāya sarvamartyānāṃ dvijānāṃ tu viśeṣataḥ .. 7.2,12.38..

Shloka 41

इति श्रीशिवमहापुराणे सप्तम्यां वायवीयसंहितायामुत्तरखण्डे पञ्चाक्षरमाहात्म्यवर्णनं नाम द्वादशो ऽध्यायः॥

iti śrīśivamahāpurāṇe saptamyāṃ vāyavīyasaṃhitāyāmuttarakhaṇḍe pañcākṣaramāhātmyavarṇanaṃ nāma dvādaśo 'dhyāyaḥ..