Gyaandweep | Shiva Purana Vayaviya Samhita

उपमन्युरुवाच॥

पुण्ये ऽहनि शुचौ देशे बहुदोषविवर्जिते ॥देशिकः प्रथमं कुर्यात्संस्कारं समयाह्वयम् ॥ ७.२, १६.१ ॥

puṇye 'hani śucau deśe bahudoṣavivarjite ||deśikaḥ prathamaṃ kuryātsaṃskāraṃ samayāhvayam || 7.2, 16.1 ||

परीक्ष्य भूमिं विधिवद्गंधवर्णरसादिभिः ॥शिल्पिशास्त्रोक्तमार्गेण मण्डपं तत्र कल्पयेत् ॥ ७.२, १६.२ ॥

parīkṣya bhūmiṃ vidhivadgaṃdhavarṇarasādibhiḥ ||śilpiśāstroktamārgeṇa maṇḍapaṃ tatra kalpayet || 7.2, 16.2 ||

कृत्वा वेदिं च तन्मध्ये कुण्डानि परिकल्पयेत् ॥अष्टदिक्षु तथा दिक्षु तत्रैशान्यां पुनः क्रमात् ॥ ७.२, १६.३ ॥

kṛtvā vediṃ ca tanmadhye kuṇḍāni parikalpayet ||aṣṭadikṣu tathā dikṣu tatraiśānyāṃ punaḥ kramāt || 7.2, 16.3 ||

प्रधानकुंडं कुर्वीत यद्वा पश्चिमभागतः ॥प्रधानमेकमेवाथ कृत्वा शोभां प्रकल्पयेत् ॥ ७.२, १६.४ ॥

pradhānakuṃḍaṃ kurvīta yadvā paścimabhāgataḥ ||pradhānamekamevātha kṛtvā śobhāṃ prakalpayet || 7.2, 16.4 ||

वितानध्वजमालाभिर्विविधाभिरनेकशः ॥वेदिमध्ये ततः कुर्यान्मंडलं शुभलक्षणम् ॥ ७.२, १६.५ ॥

vitānadhvajamālābhirvividhābhiranekaśaḥ ||vedimadhye tataḥ kuryānmaṃḍalaṃ śubhalakṣaṇam || 7.2, 16.5 ||

रक्तहेमादिभिश्चूर्णैरीश्वरावाहनोचितम् ॥सिंदूरशालिनीवारचूर्णैरेवाथ निर्धनः ॥ ७.२, १६.६ ॥

raktahemādibhiścūrṇairīśvarāvāhanocitam ||siṃdūraśālinīvāracūrṇairevātha nirdhanaḥ || 7.2, 16.6 ||

एकहस्तं द्विहस्तं वा सितं वा रक्तमेव वा ॥एकहस्तस्य पद्मस्य कर्णिकाष्टांगुला मता ॥ ७.२, १६.७ ॥

ekahastaṃ dvihastaṃ vā sitaṃ vā raktameva vā ||ekahastasya padmasya karṇikāṣṭāṃgulā matā || 7.2, 16.7 ||

केसराणि तदर्धानि शेषं चाष्टदलादिकम् ॥द्विहस्तस्य तु पद्मस्य द्विगुणं कर्णिकादिकम् ॥ ७.२, १६.८ ॥

kesarāṇi tadardhāni śeṣaṃ cāṣṭadalādikam ||dvihastasya tu padmasya dviguṇaṃ karṇikādikam || 7.2, 16.8 ||

कृत्वा शोभोपशोभाढ्यमैशान्यां तस्य कल्पयेत् ॥एकहस्तं तदर्धं वा पुनर्वेद्यः तु मंडलम् ॥ ७.२, १६.९ ॥

kṛtvā śobhopaśobhāḍhyamaiśānyāṃ tasya kalpayet ||ekahastaṃ tadardhaṃ vā punarvedyaḥ tu maṃḍalam || 7.2, 16.9 ||

व्रीहितंदुलसिद्धार्थतिलपुष्पकुशास्तृते ॥तत्र लक्षणसंयुक्तं शिवकुंभं प्रसाधयेत् ॥ ७.२, १६.१० ॥

vrīhitaṃdulasiddhārthatilapuṣpakuśāstṛte ||tatra lakṣaṇasaṃyuktaṃ śivakuṃbhaṃ prasādhayet || 7.2, 16.10 ||

सौवर्णं राजतं वापि ताम्रजं मृन्मयं तु वा ॥गन्धपुष्पाक्षताकीर्णं कुशदूर्वांकुराचितम् ॥ ७.२, १६.११ ॥

sauvarṇaṃ rājataṃ vāpi tāmrajaṃ mṛnmayaṃ tu vā ||gandhapuṣpākṣatākīrṇaṃ kuśadūrvāṃkurācitam || 7.2, 16.11 ||

सितसूत्रावृतं कंठे नववस्त्रयुगावृतम् ॥शुद्धाम्बुपूर्णमुत्कूर्चं सद्रव्यं सपिधानकम् ॥ ७.२, १६.१२ ॥

sitasūtrāvṛtaṃ kaṃṭhe navavastrayugāvṛtam ||śuddhāmbupūrṇamutkūrcaṃ sadravyaṃ sapidhānakam || 7.2, 16.12 ||

भृङ्गारं वर्धनीं चापि शंखं च चक्रमेव वा ॥विना सूत्रादिकं सर्वं पद्मपत्रमथापि वा ॥ ७.२, १६.१३ ॥

bhṛṅgāraṃ vardhanīṃ cāpi śaṃkhaṃ ca cakrameva vā ||vinā sūtrādikaṃ sarvaṃ padmapatramathāpi vā || 7.2, 16.13 ||

तस्यासनारविंदस्य कल्पयेदुत्तरे दले ॥अग्रतश्चंदनांभोभिरस्त्रराजस्य वर्धनीम् ॥ ७.२, १६.१४ ॥

tasyāsanāraviṃdasya kalpayeduttare dale ||agrataścaṃdanāṃbhobhirastrarājasya vardhanīm || 7.2, 16.14 ||

मण्डलस्य ततः प्राच्यां मंत्रकुंभे च पूर्ववत् ॥कृत्वा विधिवदीशस्य महापूजां समाचरेत् ॥ ७.२, १६.१५ ॥

maṇḍalasya tataḥ prācyāṃ maṃtrakuṃbhe ca pūrvavat ||kṛtvā vidhivadīśasya mahāpūjāṃ samācaret || 7.2, 16.15 ||

अथार्णवस्य तीरे वा नद्यां गोष्ठे ऽपि वा गिरौ ॥देवागरे गृहे वापि देशे ऽन्यस्मिन्मनोहरे ॥ ७.२, १६.१६ ॥

athārṇavasya tīre vā nadyāṃ goṣṭhe 'pi vā girau ||devāgare gṛhe vāpi deśe 'nyasminmanohare || 7.2, 16.16 ||

कृत्वा पूर्वोदितं सर्वं विना वा मंडपादिकम् ॥मंडलं पूर्ववत्कृत्वा स्थंडिलं च विभावसोः ॥ ७.२, १६.१७ ॥

kṛtvā pūrvoditaṃ sarvaṃ vinā vā maṃḍapādikam ||maṃḍalaṃ pūrvavatkṛtvā sthaṃḍilaṃ ca vibhāvasoḥ || 7.2, 16.17 ||

प्रविश्य पूजाभवनं प्रहृष्टवदनो गुरुः ॥सर्वमंगलसंयुक्तः समाचरितनैत्यकः ॥ ७.२, १६.१८ ॥

praviśya pūjābhavanaṃ prahṛṣṭavadano guruḥ ||sarvamaṃgalasaṃyuktaḥ samācaritanaityakaḥ || 7.2, 16.18 ||

महापूजां महेशस्य कृत्वा मण्डलमध्यतः ॥शिवकुंभे तथा भूयः शिवमावाह्य पूजयेत् ॥ ७.२, १६.१९ ॥

mahāpūjāṃ maheśasya kṛtvā maṇḍalamadhyataḥ ||śivakuṃbhe tathā bhūyaḥ śivamāvāhya pūjayet || 7.2, 16.19 ||

पश्चिमाभिमुखं ध्यात्वा यज्ञरक्षकमीश्वरम् ॥अर्चयेदस्त्रवर्धन्यामस्त्रमीशस्य दक्षिणे ॥ ७.२, १६.२० ॥

paścimābhimukhaṃ dhyātvā yajñarakṣakamīśvaram ||arcayedastravardhanyāmastramīśasya dakṣiṇe || 7.2, 16.20 ||

मन्त्रकुम्भे च विन्यस्य मन्त्रं मन्त्रविशारदः ॥कृत्वा मुद्रादिकं सर्वं मन्त्रयागं समाचरेत् ॥ ७.२, १६.२१ ॥

mantrakumbhe ca vinyasya mantraṃ mantraviśāradaḥ ||kṛtvā mudrādikaṃ sarvaṃ mantrayāgaṃ samācaret || 7.2, 16.21 ||

ततश्शिवानले होमं कुर्याद्देशिकसत्तमः ॥प्रधानकुण्डे परितो जुहुयुश्चापरे द्विजाः ॥ ७.२, १६.२२ ॥

tataśśivānale homaṃ kuryāddeśikasattamaḥ ||pradhānakuṇḍe parito juhuyuścāpare dvijāḥ || 7.2, 16.22 ||

आचार्यात्पादमर्धं वा होमस्तेषां विधीयते ॥प्रधानकुण्ड एवाथ जुहुयाद्देशिकोत्तमः ॥ ७.२, १६.२३ ॥

ācāryātpādamardhaṃ vā homasteṣāṃ vidhīyate ||pradhānakuṇḍa evātha juhuyāddeśikottamaḥ || 7.2, 16.23 ||

स्वाध्यायमपरे कुर्युः स्तोत्रं मंगलवाचनम् ॥जपं च विधिवच्चान्ये शिवभक्तिपरायणाः ॥ ७.२, १६.२४ ॥

svādhyāyamapare kuryuḥ stotraṃ maṃgalavācanam ||japaṃ ca vidhivaccānye śivabhaktiparāyaṇāḥ || 7.2, 16.24 ||

नृत्यं गीतं च वाद्यं च मंगलान्यपराणि च ॥पूजनं च सदस्यानां कृत्वा सम्यग्विधानतः ॥ ७.२, १६.२५ ॥

nṛtyaṃ gītaṃ ca vādyaṃ ca maṃgalānyaparāṇi ca ||pūjanaṃ ca sadasyānāṃ kṛtvā samyagvidhānataḥ || 7.2, 16.25 ||

पुण्याहं कारयित्वाथ पुनः संपूज्य शंकरम् ॥प्रार्थयेद्देशिको देवं शिष्यानुग्रहकाम्यया ॥ ७.२, १६.२६ ॥

puṇyāhaṃ kārayitvātha punaḥ saṃpūjya śaṃkaram ||prārthayeddeśiko devaṃ śiṣyānugrahakāmyayā || 7.2, 16.26 ||

प्रसीद देवदेवेश देहमाविश्य मामकम् ॥विमोचयैनं विश्वेश घृणया च घृणानिधे ॥ ७.२, १६.२७ ॥

prasīda devadeveśa dehamāviśya māmakam ||vimocayainaṃ viśveśa ghṛṇayā ca ghṛṇānidhe || 7.2, 16.27 ||

अथ चैवं करोमीति लब्धानुज्ञस्तु देशिकः ॥आनीयोपोषितं शिष्यं हविष्याशिनमेव वा ॥ ७.२, १६.२८ ॥

atha caivaṃ karomīti labdhānujñastu deśikaḥ ||ānīyopoṣitaṃ śiṣyaṃ haviṣyāśinameva vā || 7.2, 16.28 ||

एकाशनं वा विरतं स्नातं प्रातःकृतक्रियम् ॥जपंतं प्रणवं देवं ध्यायंतं कृतमंगलम् ॥ ७.२, १६.२९ ॥

ekāśanaṃ vā virataṃ snātaṃ prātaḥkṛtakriyam ||japaṃtaṃ praṇavaṃ devaṃ dhyāyaṃtaṃ kṛtamaṃgalam || 7.2, 16.29 ||

द्वारस्य पश्चिमस्याग्रमण्डले दक्षिणस्य वा ॥दर्भासने समासीनं विधायोदङ्मुखं शिशुम् ॥ ७.२, १६.३० ॥

dvārasya paścimasyāgramaṇḍale dakṣiṇasya vā ||darbhāsane samāsīnaṃ vidhāyodaṅmukhaṃ śiśum || 7.2, 16.30 ||

स्वयं प्राग्वदनस्तिष्ठन्नूर्ध्वकायं कृतांजलिम् ॥संप्रोक्ष्य प्रोक्षणौतोयैर्मूर्धन्यस्त्रेण मुद्रया ॥ ७.२, १६.३१ ॥

svayaṃ prāgvadanastiṣṭhannūrdhvakāyaṃ kṛtāṃjalim ||saṃprokṣya prokṣaṇautoyairmūrdhanyastreṇa mudrayā || 7.2, 16.31 ||

पुष्पक्षेपेण संताड्य बध्नीयाल्लोचनं गुरुः ॥दुकूलार्धेन वस्त्रेण मंत्रितेन नवेन च ॥ ७.२, १६.३२ ॥

puṣpakṣepeṇa saṃtāḍya badhnīyāllocanaṃ guruḥ ||dukūlārdhena vastreṇa maṃtritena navena ca || 7.2, 16.32 ||

ततः प्रवेशयेच्छिष्यं गुरुर्द्वारेण मंडलम् ॥सो ऽपि तेनेरितः शंभोराचरेत्त्रिः प्रदक्षिणम् ॥ ७.२, १६.३३ ॥

tataḥ praveśayecchiṣyaṃ gururdvāreṇa maṃḍalam ||so 'pi teneritaḥ śaṃbhorācarettriḥ pradakṣiṇam || 7.2, 16.33 ||

ततस्सुवर्णसंमिश्रं दत्त्वा पुष्पांजलिं प्रभोः ॥प्राङ्मुखश्चोदङ्मुखो वा प्रणमेद्दंडवत्क्षितो ॥ ७.२, १६.३४ ॥

tatassuvarṇasaṃmiśraṃ dattvā puṣpāṃjaliṃ prabhoḥ ||prāṅmukhaścodaṅmukho vā praṇameddaṃḍavatkṣito || 7.2, 16.34 ||

ततस्संप्रोक्ष्य मूलेन शिरस्यस्त्रेण पूर्ववत् ॥संताड्य देशिकस्तस्य मोचयेन्नेत्रबंधनम् ॥ ७.२, १६.३५ ॥

tatassaṃprokṣya mūlena śirasyastreṇa pūrvavat ||saṃtāḍya deśikastasya mocayennetrabaṃdhanam || 7.2, 16.35 ||

स दृष्ट्वा मंडलं भूयः प्रणमेत्साञ्जलिः प्रभुम् ॥अथासीनं शिवाचार्यो मंडलस्य तु दक्षिणे ॥ ७.२, १६.३६ ॥

sa dṛṣṭvā maṃḍalaṃ bhūyaḥ praṇametsāñjaliḥ prabhum ||athāsīnaṃ śivācāryo maṃḍalasya tu dakṣiṇe || 7.2, 16.36 ||

उपवेश्यात्मनस्सव्ये शिष्यं दर्भासने गुरुः ॥आराध्य च महादेवं शिवहस्तं प्रविन्यसेत् ॥ ७.२, १६.३७ ॥

upaveśyātmanassavye śiṣyaṃ darbhāsane guruḥ ||ārādhya ca mahādevaṃ śivahastaṃ pravinyaset || 7.2, 16.37 ||

शिवतेजोमयं पाणिं शिवमंत्रमुदीरयेत् ॥शिवाभिमानसंपन्नो न्यसेच्छिष्यस्य मस्तके ॥ ७.२, १६.३८ ॥

śivatejomayaṃ pāṇiṃ śivamaṃtramudīrayet ||śivābhimānasaṃpanno nyasecchiṣyasya mastake || 7.2, 16.38 ||

सर्वांगालंबनं चैव कुर्यात्तेनैव देशिकः ॥शिष्यो ऽपि प्रणमेद्भूमौ देशिकाकृतमीश्वरम् ॥ ७.२, १६.३९ ॥

sarvāṃgālaṃbanaṃ caiva kuryāttenaiva deśikaḥ ||śiṣyo 'pi praṇamedbhūmau deśikākṛtamīśvaram || 7.2, 16.39 ||

ततश्शिवानले देवं समभ्यर्च्य यथाविधि ॥हुताहुतित्रयं शिष्यमुपवेश्य यथा पुरा ॥ ७.२, १६.४० ॥

tataśśivānale devaṃ samabhyarcya yathāvidhi ||hutāhutitrayaṃ śiṣyamupaveśya yathā purā || 7.2, 16.40 ||

दर्भाग्रैः संस्पृशंस्तं च विद्ययात्मानमाविशेत् ॥नमस्कृत्य महादेवं नाडीसंधानमाचरेत् ॥ ७.२, १६.४१ ॥

darbhāgraiḥ saṃspṛśaṃstaṃ ca vidyayātmānamāviśet ||namaskṛtya mahādevaṃ nāḍīsaṃdhānamācaret || 7.2, 16.41 ||

शिवशास्त्रोक्तमार्गेण कृत्वा प्राणस्य निर्गमम् ॥शिष्यदेहप्रवेशं च स्मृत्वा मंत्रांस्तु तर्पयेत् ॥ ७.२, १६.४२ ॥

śivaśāstroktamārgeṇa kṛtvā prāṇasya nirgamam ||śiṣyadehapraveśaṃ ca smṛtvā maṃtrāṃstu tarpayet || 7.2, 16.42 ||

संतर्पणाय मूलस्य तेनैवाहुतयो दश ॥देयास्तिस्रस्तथांगानामंगैरेव यथाक्रमम् ॥ ७.२, १६.४३ ॥

saṃtarpaṇāya mūlasya tenaivāhutayo daśa ||deyāstisrastathāṃgānāmaṃgaireva yathākramam || 7.2, 16.43 ||

ततः पूर्णाहुतिं दत्त्वा प्रायश्चित्ताय देशिकः ॥पुनर्दशाहुतीन्कुर्यान्मूलमंत्रेण मंत्रवित् ॥ ७.२, १६.४४ ॥

tataḥ pūrṇāhutiṃ dattvā prāyaścittāya deśikaḥ ||punardaśāhutīnkuryānmūlamaṃtreṇa maṃtravit || 7.2, 16.44 ||

पुनः संपूज्य देवेशं सम्यगाचम्य देशिकः ॥हुत्वा चैव यथान्यायं स्वजात्या वैश्यमुद्धरेत् ॥ ७.२, १६.४५ ॥

punaḥ saṃpūjya deveśaṃ samyagācamya deśikaḥ ||hutvā caiva yathānyāyaṃ svajātyā vaiśyamuddharet || 7.2, 16.45 ||

तस्यैवं जनयेत्क्षात्रमुद्धारं च ततः पुनः ॥कृत्वा तथैव विप्रत्वं जनयेदस्य देशिकः ॥ ७.२, १६.४६ ॥

tasyaivaṃ janayetkṣātramuddhāraṃ ca tataḥ punaḥ ||kṛtvā tathaiva vipratvaṃ janayedasya deśikaḥ || 7.2, 16.46 ||

राजन्यं चैवमुद्धृत्य कृत्वा विप्रं पुनस्तयोः ॥रुद्रत्वं जनयेद्विप्रे रुद्रनामैव साधयेत् ॥ ७.२, १६.४७ ॥

rājanyaṃ caivamuddhṛtya kṛtvā vipraṃ punastayoḥ ||rudratvaṃ janayedvipre rudranāmaiva sādhayet || 7.2, 16.47 ||

प्रोक्षणं ताडनं कृत्वा शिशोस्स्वात्मानमात्मनि ॥शिवात्मकमनुस्मृत्य स्फुरंतं विस्फुलिंगवत् ॥ ७.२, १६.४८ ॥

prokṣaṇaṃ tāḍanaṃ kṛtvā śiśossvātmānamātmani ||śivātmakamanusmṛtya sphuraṃtaṃ visphuliṃgavat || 7.2, 16.48 ||

नाड्या यथोक्तया वायुं रेचयेन्मंत्रतो गुरुः ॥निर्गम्य प्रविशेन्नाड्या शिष्यस्य हृदयं तथा ॥ ७.२, १६.४९ ॥

nāḍyā yathoktayā vāyuṃ recayenmaṃtrato guruḥ ||nirgamya praviśennāḍyā śiṣyasya hṛdayaṃ tathā || 7.2, 16.49 ||

प्रविश्य तस्य चैतन्यं नीलबिन्दुनिभं स्मरन् ॥स्वतेजसापास्तमलं ज्वलंतमनुचिंतयेत् ॥ ७.२, १६.५० ॥

praviśya tasya caitanyaṃ nīlabindunibhaṃ smaran ||svatejasāpāstamalaṃ jvalaṃtamanuciṃtayet || 7.2, 16.50 ||

तमादाय तया नाड्या मंत्री संहारमुद्रया ॥न पूरकेण निवेश्यैनमेकीभावार्थमात्मनः ॥ ७.२, १६.५१ ॥

tamādāya tayā nāḍyā maṃtrī saṃhāramudrayā ||na pūrakeṇa niveśyainamekībhāvārthamātmanaḥ || 7.2, 16.51 ||

कुंभकेन तथा नाड्या रेचकेन यथा पुरा ॥तस्मादादाय शिष्यस्य हृदये तन्निवेशयेत् ॥ ७.२, १६.५२ ॥

kuṃbhakena tathā nāḍyā recakena yathā purā ||tasmādādāya śiṣyasya hṛdaye tanniveśayet || 7.2, 16.52 ||

तमालभ्य शिवाल्लब्धं तस्मै दत्त्वोपवीतकम् ॥हुत्वा"हुतित्रयं पश्चाद्दद्यात्पूर्णाहुतिं ततः ॥ ७.२, १६.५३ ॥

tamālabhya śivāllabdhaṃ tasmai dattvopavītakam ||hutvā"hutitrayaṃ paścāddadyātpūrṇāhutiṃ tataḥ || 7.2, 16.53 ||

देवस्य दक्षिणे शिष्यमुपवेश्यवरासने ॥कुशपुष्पपरिस्तीर्णे बद्धांजलिरुदङ्मुखम् ॥ ७.२, १६.५४ ॥

devasya dakṣiṇe śiṣyamupaveśyavarāsane ||kuśapuṣpaparistīrṇe baddhāṃjalirudaṅmukham || 7.2, 16.54 ||

स्वस्तिकासनमारूढं विधाय प्राङ्मुखः स्वयम् ॥वरासनस्थितो मंत्रैर्महामंगलनिःस्वनैः ॥ ७.२, १६.५५ ॥

svastikāsanamārūḍhaṃ vidhāya prāṅmukhaḥ svayam ||varāsanasthito maṃtrairmahāmaṃgalaniḥsvanaiḥ || 7.2, 16.55 ||

समादाय घटं पूर्णं पूर्णमेव प्रसादितम् ॥ध्यायमानः शिवं शिष्यमाभिषिंचेत देशिकः ॥ ७.२, १६.५६ ॥

samādāya ghaṭaṃ pūrṇaṃ pūrṇameva prasāditam ||dhyāyamānaḥ śivaṃ śiṣyamābhiṣiṃceta deśikaḥ || 7.2, 16.56 ||

अथापनुद्य स्नानांबु परिधाय सितांबरम् ॥आचान्तोलंकृतश्शिष्यः प्रांजलिर्मंडपं व्रजेत् ॥ ७.२, १६.५७ ॥

athāpanudya snānāṃbu paridhāya sitāṃbaram ||ācāntolaṃkṛtaśśiṣyaḥ prāṃjalirmaṃḍapaṃ vrajet || 7.2, 16.57 ||

उपवेश्य यथापूर्वं तं गुरुर्दर्भविष्टरे ॥संपूज्य मंडलं देवं करन्यासं समाचरेत् ॥ ७.२, १६.५८ ॥

upaveśya yathāpūrvaṃ taṃ gururdarbhaviṣṭare ||saṃpūjya maṃḍalaṃ devaṃ karanyāsaṃ samācaret || 7.2, 16.58 ||

ततस्तु भस्मना देवं ध्यायन्मनसि देशिकः ॥समालभेत पाणिभ्यां शिशुं शिवमुदीरयेत् ॥ ७.२, १६.५९ ॥

tatastu bhasmanā devaṃ dhyāyanmanasi deśikaḥ ||samālabheta pāṇibhyāṃ śiśuṃ śivamudīrayet || 7.2, 16.59 ||

अथ तस्य शिवाचार्यो दहनप्लावनादिकम् ॥सकलीकरणं कृत्वा मातृकान्यासवर्त्मना ॥ ७.२, १६.६० ॥

atha tasya śivācāryo dahanaplāvanādikam ||sakalīkaraṇaṃ kṛtvā mātṛkānyāsavartmanā || 7.2, 16.60 ||

ततः शिवासनं ध्यात्वा शिष्यमूर्ध्नि देशिकः ॥तत्रावाह्य यथान्यायमर्चयेन्मनसा शिवम् ॥ ७.२, १६.६१ ॥

tataḥ śivāsanaṃ dhyātvā śiṣyamūrdhni deśikaḥ ||tatrāvāhya yathānyāyamarcayenmanasā śivam || 7.2, 16.61 ||

प्रार्थयेत्प्रांजलिर्देवं नित्यमत्र स्थितो भव ॥इति विज्ञाप्य तं शंभोस्तेजसा भासुरं स्मरेत् ॥ ७.२, १६.६२ ॥

prārthayetprāṃjalirdevaṃ nityamatra sthito bhava ||iti vijñāpya taṃ śaṃbhostejasā bhāsuraṃ smaret || 7.2, 16.62 ||

संपूज्याथ शिवं शैवीमाज्ञां प्राप्य शिवात्मिकाम् ॥कर्णे शिष्यस्य शनकैश्शिवमन्त्रमुदीरयेत् ॥ ७.२, १६.६३ ॥

saṃpūjyātha śivaṃ śaivīmājñāṃ prāpya śivātmikām ||karṇe śiṣyasya śanakaiśśivamantramudīrayet || 7.2, 16.63 ||

स तु बद्धांजलिः श्रुत्वा मन्त्रं तद्गतमानसः ॥शनैस्तं व्याहरेच्छिष्यशिवाचार्यस्य शासनात् ॥ ७.२, १६.६४ ॥

sa tu baddhāṃjaliḥ śrutvā mantraṃ tadgatamānasaḥ ||śanaistaṃ vyāharecchiṣyaśivācāryasya śāsanāt || 7.2, 16.64 ||

ततः शाक्तं च संदिश्य मन्त्रं मन्त्रविचक्षणः ॥उच्चारयित्वा च सुखं तस्मै मंगलमादिशेत् ॥ ७.२, १६.६५ ॥

tataḥ śāktaṃ ca saṃdiśya mantraṃ mantravicakṣaṇaḥ ||uccārayitvā ca sukhaṃ tasmai maṃgalamādiśet || 7.2, 16.65 ||

ततस्समासान्मन्त्रार्थं वाच्यवाचकयोगतः ॥समदिश्येश्वरं रूपं योगमासनमादिशेत् ॥ ७.२, १६.६६ ॥

tatassamāsānmantrārthaṃ vācyavācakayogataḥ ||samadiśyeśvaraṃ rūpaṃ yogamāsanamādiśet || 7.2, 16.66 ||

अथ गुर्वाज्ञया शिष्यः शिवाग्निगुरुसन्निधौ ॥भक्त्यैवमभिसंधाय दीक्षावाक्यमुदीरयेत् ॥ ७.२, १६.६७ ॥

atha gurvājñayā śiṣyaḥ śivāgnigurusannidhau ||bhaktyaivamabhisaṃdhāya dīkṣāvākyamudīrayet || 7.2, 16.67 ||

वरं प्राणपरित्यागश्छेदनं शिरसो ऽपि वा ॥न त्वनभ्यर्च्य भुंजीय भगवन्तं त्रिलोचनम् ॥ ७.२, १६.६८ ॥

varaṃ prāṇaparityāgaśchedanaṃ śiraso 'pi vā ||na tvanabhyarcya bhuṃjīya bhagavantaṃ trilocanam || 7.2, 16.68 ||

स एव दद्यान्नियतो यावन्मोहविपर्ययः ॥तावदाराधयेद्देवं तन्निष्ठस्तत्परायणः ॥ ७.२, १६.६९ ॥

sa eva dadyānniyato yāvanmohaviparyayaḥ ||tāvadārādhayeddevaṃ tanniṣṭhastatparāyaṇaḥ || 7.2, 16.69 ||

ततः स समयो नाम भविष्यति शिवाश्रमे ॥लब्धाधिकारो गुर्वाज्ञापालकस्तद्वशो भवेत् ॥ ७.२, १६.७० ॥

tataḥ sa samayo nāma bhaviṣyati śivāśrame ||labdhādhikāro gurvājñāpālakastadvaśo bhavet || 7.2, 16.70 ||

अतः परं न्यस्तकरो भस्मादाय स्वहस्ततः ॥दद्याच्छिष्याय मूलेन रुद्राक्षं चाभिमंत्रितम् ॥ ७.२, १६.७१ ॥

ataḥ paraṃ nyastakaro bhasmādāya svahastataḥ ||dadyācchiṣyāya mūlena rudrākṣaṃ cābhimaṃtritam || 7.2, 16.71 ||

प्रतिमा वापि देवस्य गूढदेहमथापि वा ॥पूजाहोमजपध्यानसाधनानि च संभवे ॥ ७.२, १६.७२ ॥

pratimā vāpi devasya gūḍhadehamathāpi vā ||pūjāhomajapadhyānasādhanāni ca saṃbhave || 7.2, 16.72 ||

सोपि शिष्यः शिवाचार्याल्लब्धानि बहुमानतः ॥आददीताज्ञया तस्य देशिकस्य न चान्यथा ॥ ७.२, १६.७३ ॥

sopi śiṣyaḥ śivācāryāllabdhāni bahumānataḥ ||ādadītājñayā tasya deśikasya na cānyathā || 7.2, 16.73 ||

आचार्यादाप्तमखिलं शिरस्याधाय भक्तितः ॥रक्षयेत्पूजयेच्छंभुं मठे वा गृह एववा ॥ ७.२, १६.७४ ॥

ācāryādāptamakhilaṃ śirasyādhāya bhaktitaḥ ||rakṣayetpūjayecchaṃbhuṃ maṭhe vā gṛha evavā || 7.2, 16.74 ||

अतः परं शिवाचारमादिशेदस्य देशिकः ॥भक्तिश्रद्धानुसारेण प्रज्ञायाश्चानुसारतः ॥ ७.२, १६.७५ ॥

ataḥ paraṃ śivācāramādiśedasya deśikaḥ ||bhaktiśraddhānusāreṇa prajñāyāścānusārataḥ || 7.2, 16.75 ||

यदुक्तं यत्समाज्ञातं यच्चैवान्यत्प्रकीर्तितम् ॥शिवाचार्येण समये तत्सर्वं शिरसा वहेत् ॥ ७.२, १६.७६ ॥

yaduktaṃ yatsamājñātaṃ yaccaivānyatprakīrtitam ||śivācāryeṇa samaye tatsarvaṃ śirasā vahet || 7.2, 16.76 ||

शिवागमस्य ग्रहणं वाचनं श्रवणं तथा ॥देशिकदेशतः कुर्यान्न स्वेच्छातो न चान्यतः ॥ ७.२, १६.७७ ॥

śivāgamasya grahaṇaṃ vācanaṃ śravaṇaṃ tathā ||deśikadeśataḥ kuryānna svecchāto na cānyataḥ || 7.2, 16.77 ||

इति संक्षेपतः प्रोक्तः संस्कारः समयाह्वयः ॥साक्षाच्छिवपुरप्राप्तौ नृणां परमसाधनम् ॥ ७.२, १६.७८ ॥

iti saṃkṣepataḥ proktaḥ saṃskāraḥ samayāhvayaḥ ||sākṣācchivapuraprāptau nṛṇāṃ paramasādhanam || 7.2, 16.78 ||

इति श्रीशिवमहापुराणे सप्तम्यां वायवीयसंहितायामुत्तरखंडे शिष्यसंस्कारवर्णनं नाम षोडशोऽध्यायः॥ ॥ ७.२, १६.७९ ॥

iti śrīśivamahāpurāṇe saptamyāṃ vāyavīyasaṃhitāyāmuttarakhaṃḍe śiṣyasaṃskāravarṇanaṃ nāma ṣoḍaśo'dhyāyaḥ|| || 7.2, 16.79 ||