Gyaandweep | Shiva Purana Vayaviya Samhita

उपमन्युरुवाच॥

शृणु कृष्ण महेशस्य शिवस्य परमात्मनः ॥मूर्त्यात्मभिस्ततं कृत्स्नं जगदेतच्चराचरम् ॥ ७.२, ३.१ ॥

śṛṇu kṛṣṇa maheśasya śivasya paramātmanaḥ ||mūrtyātmabhistataṃ kṛtsnaṃ jagadetaccarācaram || 7.2, 3.1 ||

स शिवस्सर्वमेवेदं स्वकीयाभिश्च मूर्तिभिः ॥अधितिष्ठत्यमेयात्मा ह्येतत्सर्वमनुस्मृतम् ॥ ७.२, ३.२ ॥

sa śivassarvamevedaṃ svakīyābhiśca mūrtibhiḥ ||adhitiṣṭhatyameyātmā hyetatsarvamanusmṛtam || 7.2, 3.2 ||

ब्रह्मा विष्णुस्तथा रुद्रो महेशानस्सदाशिवः ॥मूर्तयस्तस्य विज्ञेया याभिर्विश्वमिदं ततम् ॥ ७.२, ३.३ ॥

brahmā viṣṇustathā rudro maheśānassadāśivaḥ ||mūrtayastasya vijñeyā yābhirviśvamidaṃ tatam || 7.2, 3.3 ||

अथान्याश्चापि तनवः पञ्च ब्रह्मसमाह्वयाः ॥तनूभिस्ताभिराव्याप्तमिह किंचिन्न विद्यते ॥ ७.२, ३.४ ॥

athānyāścāpi tanavaḥ pañca brahmasamāhvayāḥ ||tanūbhistābhirāvyāptamiha kiṃcinna vidyate || 7.2, 3.4 ||

ईशानः पुरुषो ऽघोरो वामः सद्यस्तथैव च ॥ब्रह्माण्येतानि देवस्य मूर्तयः पञ्च विश्रुताः ॥ ७.२, ३.५ ॥

īśānaḥ puruṣo 'ghoro vāmaḥ sadyastathaiva ca ||brahmāṇyetāni devasya mūrtayaḥ pañca viśrutāḥ || 7.2, 3.5 ||

ईशानाख्या तु या तस्य मूर्तिराद्या गरीयसी ॥भोक्तारं प्रकृतेः साक्षात्क्षेत्रज्ञमधितिष्ठति ॥ ७.२, ३.६ ॥

īśānākhyā tu yā tasya mūrtirādyā garīyasī ||bhoktāraṃ prakṛteḥ sākṣātkṣetrajñamadhitiṣṭhati || 7.2, 3.6 ||

स्थाणोस्तत्पुरुषाख्या या मूर्तिर्मूर्तिमतः प्रभोः ॥गुणाश्रयात्मकं भोग्यमव्यक्तमधितिष्ठति ॥ ७.२, ३.७ ॥

sthāṇostatpuruṣākhyā yā mūrtirmūrtimataḥ prabhoḥ ||guṇāśrayātmakaṃ bhogyamavyaktamadhitiṣṭhati || 7.2, 3.7 ||

धर्माद्यष्टांगसंयुक्तं बुद्धितत्त्वं पिनाकिनः ॥अधितिष्ठत्यघोराख्या मूर्तिरत्यंतपूजिता ॥ ७.२, ३.८ ॥

dharmādyaṣṭāṃgasaṃyuktaṃ buddhitattvaṃ pinākinaḥ ||adhitiṣṭhatyaghorākhyā mūrtiratyaṃtapūjitā || 7.2, 3.8 ||

वामदेवाह्वयां मूर्तिं महादेवस्य वेधसः ॥अहंकृतेरधिष्ठात्रीमाहुरागमवेदिनः ॥ ७.२, ३.९ ॥

vāmadevāhvayāṃ mūrtiṃ mahādevasya vedhasaḥ ||ahaṃkṛteradhiṣṭhātrīmāhurāgamavedinaḥ || 7.2, 3.9 ||

सद्यो जाताह्वयां मूर्तिं शम्भोरमितवर्चसः ॥मानसः समधिष्ठात्रीं मतिमंतः प्रचक्षते ॥ ७.२, ३.१० ॥

sadyo jātāhvayāṃ mūrtiṃ śambhoramitavarcasaḥ ||mānasaḥ samadhiṣṭhātrīṃ matimaṃtaḥ pracakṣate || 7.2, 3.10 ||

श्रोत्रस्य वाचः शब्दस्य विभोर्व्योम्नस्तथैव च ॥ईश्वरीमीश्वरस्येमामीशाख्यां हि विदुर्बुधाः ॥ ७.२, ३.११ ॥

śrotrasya vācaḥ śabdasya vibhorvyomnastathaiva ca ||īśvarīmīśvarasyemāmīśākhyāṃ hi vidurbudhāḥ || 7.2, 3.11 ||

त्वक्पाणिस्पर्शवायूनामीश्वरीं मूर्तिमैश्वरीम् ॥पुरुषाख्यं विदुस्सर्वे पुराणार्थविशारदाः ॥ ७.२, ३.१२ ॥

tvakpāṇisparśavāyūnāmīśvarīṃ mūrtimaiśvarīm ||puruṣākhyaṃ vidussarve purāṇārthaviśāradāḥ || 7.2, 3.12 ||

चक्षुषश्चरणस्यापि रूपस्याग्नेस्तथैव च ॥अघोराख्यामधिष्ठात्रीं मूर्तिमाहुर्मनीषिणः ॥ ७.२, ३.१३ ॥

cakṣuṣaścaraṇasyāpi rūpasyāgnestathaiva ca ||aghorākhyāmadhiṣṭhātrīṃ mūrtimāhurmanīṣiṇaḥ || 7.2, 3.13 ||

रसनायाश्च पायोश्च रसस्यापां तथैव च ॥ईश्वरीं वामदेवाख्यां मूर्तिं तन्निरतां विदुः ॥ ७.२, ३.१४ ॥

rasanāyāśca pāyośca rasasyāpāṃ tathaiva ca ||īśvarīṃ vāmadevākhyāṃ mūrtiṃ tanniratāṃ viduḥ || 7.2, 3.14 ||

घ्राणस्य चैवोपस्थस्य गंधस्य च भुवस्तथा ॥सद्यो जाताह्वयां मूर्तिमीश्वरीं संप्रचक्षते ॥ ७.२, ३.१५ ॥

ghrāṇasya caivopasthasya gaṃdhasya ca bhuvastathā ||sadyo jātāhvayāṃ mūrtimīśvarīṃ saṃpracakṣate || 7.2, 3.15 ||

मूर्तयः पञ्च देवस्य वंदनीयाः प्रयत्नतः ॥श्रेयोर्थिभिर्नरैर्नित्यं श्रेयसामेकहेतवः ॥ ७.२, ३.१६ ॥

mūrtayaḥ pañca devasya vaṃdanīyāḥ prayatnataḥ ||śreyorthibhirnarairnityaṃ śreyasāmekahetavaḥ || 7.2, 3.16 ||

तस्य देवादिदेवस्य मूर्त्यष्टकमयं जगत् ॥तस्मिन्व्याप्य स्थितं विश्वं सूत्रे मणिगणा इव ॥ ७.२, ३.१७ ॥

tasya devādidevasya mūrtyaṣṭakamayaṃ jagat ||tasminvyāpya sthitaṃ viśvaṃ sūtre maṇigaṇā iva || 7.2, 3.17 ||

शर्वो भवस्तथा रुद्र उग्रो भीमः पशोः पतिः ॥ईशानश्च महादेवो मूर्तयश्चाष्ट विश्रुताः ॥ ७.२, ३.१८ ॥

śarvo bhavastathā rudra ugro bhīmaḥ paśoḥ patiḥ ||īśānaśca mahādevo mūrtayaścāṣṭa viśrutāḥ || 7.2, 3.18 ||

भूम्यंभोग्निमरुद्व्योमक्षेत्रज्ञार्कनिशाकराः ॥अधिष्ठिता महेशस्य शर्वाद्यैरष्टमूर्तिभिः ॥ ७.२, ३.१९ ॥

bhūmyaṃbhognimarudvyomakṣetrajñārkaniśākarāḥ ||adhiṣṭhitā maheśasya śarvādyairaṣṭamūrtibhiḥ || 7.2, 3.19 ||

चराचरात्मकं विश्वं धत्ते विश्वंभरात्मिका ॥शार्वीर्शिवाह्वया मूर्तिरिति शास्त्रस्य निश्चयः ॥ ७.२, ३.२० ॥

carācarātmakaṃ viśvaṃ dhatte viśvaṃbharātmikā ||śārvīrśivāhvayā mūrtiriti śāstrasya niścayaḥ || 7.2, 3.20 ||

संजीवनं समस्तस्य जगतस्सलिलात्मिका ॥भावीति गीयते मूर्तिभवस्य परमात्मनः ॥ ७.२, ३.२१ ॥

saṃjīvanaṃ samastasya jagatassalilātmikā ||bhāvīti gīyate mūrtibhavasya paramātmanaḥ || 7.2, 3.21 ||

बहिरंतर्गता विश्वं व्याप्य तेजोमयी शुभा ॥रौद्री रुद्राव्यया मूर्तिरास्थिता घोररूपिणी ॥ ७.२, ३.२२ ॥

bahiraṃtargatā viśvaṃ vyāpya tejomayī śubhā ||raudrī rudrāvyayā mūrtirāsthitā ghorarūpiṇī || 7.2, 3.22 ||

स्पंदयत्यनिलात्मदं बिभर्ति स्पंदते स्वयम् ॥औग्रीति कथ्यते सद्भिर्मूर्तिरुग्रस्य वेधसः ॥ ७.२, ३.२३ ॥

spaṃdayatyanilātmadaṃ bibharti spaṃdate svayam ||augrīti kathyate sadbhirmūrtirugrasya vedhasaḥ || 7.2, 3.23 ||

सर्वावकाशदा सर्वव्यापिका गगनात्मिका ॥मूर्तिर्भीमस्य भीमाख्या भूतवृंदस्य भेदिका ॥ ७.२, ३.२४ ॥

sarvāvakāśadā sarvavyāpikā gaganātmikā ||mūrtirbhīmasya bhīmākhyā bhūtavṛṃdasya bhedikā || 7.2, 3.24 ||

सर्वात्मनामधिष्ठात्री सर्वक्षेत्रनिवासिनी ॥मूर्तिः पशुपतेर्ज्ञेया पशुपाशनिकृंतनी ॥ ७.२, ३.२५ ॥

sarvātmanāmadhiṣṭhātrī sarvakṣetranivāsinī ||mūrtiḥ paśupaterjñeyā paśupāśanikṛṃtanī || 7.2, 3.25 ||

दीपयंती जगत्सर्वं दिवाकरसमाह्वया ॥ईशानाख्यमहेशस्य मूर्तिर्दिवि विसर्पति ॥ ७.२, ३.२६ ॥

dīpayaṃtī jagatsarvaṃ divākarasamāhvayā ||īśānākhyamaheśasya mūrtirdivi visarpati || 7.2, 3.26 ||

आप्याययति यो विश्वममृतांशुर्निशाकरः ॥महादेवस्य सा मूर्तिर्महादेवसमाह्वया ॥ ७.२, ३.२७ ॥

āpyāyayati yo viśvamamṛtāṃśurniśākaraḥ ||mahādevasya sā mūrtirmahādevasamāhvayā || 7.2, 3.27 ||

आत्मा तस्याष्टमी मूर्तिः शिवस्य परमात्मनः ॥व्यापिकेतरमूर्तीनां विश्वं तस्माच्छिवात्मकम् ॥ ७.२, ३.२८ ॥

ātmā tasyāṣṭamī mūrtiḥ śivasya paramātmanaḥ ||vyāpiketaramūrtīnāṃ viśvaṃ tasmācchivātmakam || 7.2, 3.28 ||

वृक्षस्य मूलसेकेन शाखाः पुष्यंति वै यथा ॥शिवस्य पूजया तद्वत्पुष्यत्यस्य वपुर्जगत् ॥ ७.२, ३.२९ ॥

vṛkṣasya mūlasekena śākhāḥ puṣyaṃti vai yathā ||śivasya pūjayā tadvatpuṣyatyasya vapurjagat || 7.2, 3.29 ||

सर्वाभयप्रदानं च सर्वानुग्रहणं तथा ॥सर्वोपकारकरणं शिवस्याराधनं विदुः ॥ ७.२, ३.३० ॥

sarvābhayapradānaṃ ca sarvānugrahaṇaṃ tathā ||sarvopakārakaraṇaṃ śivasyārādhanaṃ viduḥ || 7.2, 3.30 ||

यथेह पुत्रपौत्रादेः प्रीत्या प्रीतो भवेत्पिता ॥तथा सर्वस्य संप्रीत्या प्रीतो भवति शंकरः ॥ ७.२, ३.३१ ॥

yatheha putrapautrādeḥ prītyā prīto bhavetpitā ||tathā sarvasya saṃprītyā prīto bhavati śaṃkaraḥ || 7.2, 3.31 ||

देहिनो यस्य कस्यापि क्रियते यदि निग्रहः ॥अनिष्टमष्टमूर्तेस्तत्कृतमेव न संशयः ॥ ७.२, ३.३२ ॥

dehino yasya kasyāpi kriyate yadi nigrahaḥ ||aniṣṭamaṣṭamūrtestatkṛtameva na saṃśayaḥ || 7.2, 3.32 ||

अष्टमूर्त्यात्मना विश्वमधिष्ठाय स्थितं शिवम् ॥भजस्व सर्वभावेन रुद्रः परमकारणम् ॥ ७.२, ३.३३ ॥

aṣṭamūrtyātmanā viśvamadhiṣṭhāya sthitaṃ śivam ||bhajasva sarvabhāvena rudraḥ paramakāraṇam || 7.2, 3.33 ||

इति श्रीशिवमहापुराणे सप्तम्यां वायवीयसंहितायामुत्तरखण्डे तृतीयो ऽध्यायः॥

iti śrīśivamahāpurāṇe saptamyāṃ vāyavīyasaṃhitāyāmuttarakhaṇḍe tṛtīyo 'dhyāyaḥ||