Gyaandweep | Shiva Purana Vayaviya Samhita

कृष्ण उवाच॥

भगवन्परमेशस्य शर्वस्यामिततेजसः ॥मूर्तिभिर्विश्वमेवेदं यथा व्याप्तं तथा श्रुतम् ॥ ७.२, ४.१ ॥

bhagavanparameśasya śarvasyāmitatejasaḥ ||mūrtibhirviśvamevedaṃ yathā vyāptaṃ tathā śrutam || 7.2, 4.1 ||

अथैतज्ज्ञातुमिच्छामि याथात्म्यं पमेशयोः ॥स्त्रीपुंभावात्मकं चेदं ताभ्यां कथमधिष्ठितम् ॥ ७.२, ४.२ ॥

athaitajjñātumicchāmi yāthātmyaṃ pameśayoḥ ||strīpuṃbhāvātmakaṃ cedaṃ tābhyāṃ kathamadhiṣṭhitam || 7.2, 4.2 ||

श्रीमद्विभूतिं शिवयोर्याथात्म्यं च समासतः ॥वक्ष्ये तद्विस्तराद्वक्तुं भवेनापि न शक्यते ॥ ७.२, ४.३ ॥

śrīmadvibhūtiṃ śivayoryāthātmyaṃ ca samāsataḥ ||vakṣye tadvistarādvaktuṃ bhavenāpi na śakyate || 7.2, 4.3 ||

शक्तिः साक्षान्महादेवी महादेवश्च शक्तिमान् ॥तयोर्विभूतिलेशो वै सर्वमेतच्चराचरम् ॥ ७.२, ४.४ ॥

śaktiḥ sākṣānmahādevī mahādevaśca śaktimān ||tayorvibhūtileśo vai sarvametaccarācaram || 7.2, 4.4 ||

वस्तु किंचिदचिद्रूपं किंचिद्वस्तु चिदात्मकम् ॥द्वयं शुद्धमशुद्धं च परं चापरमेव च ॥ ७.२, ४.५ ॥

vastu kiṃcidacidrūpaṃ kiṃcidvastu cidātmakam ||dvayaṃ śuddhamaśuddhaṃ ca paraṃ cāparameva ca || 7.2, 4.5 ||

यत्संसरति चिच्चक्रमचिच्चक्रसमन्वितम् ॥तदेवाशुद्धमपरमितरं तु परं शुभम् ॥ ७.२, ४.६ ॥

yatsaṃsarati ciccakramaciccakrasamanvitam ||tadevāśuddhamaparamitaraṃ tu paraṃ śubham || 7.2, 4.6 ||

अपरं च परं चैव द्वयं चिदचिदात्मकम् ॥शिवस्य च शिवायाश्च स्वाम्यं चैतत्स्वभावतः ॥ ७.२, ४.७ ॥

aparaṃ ca paraṃ caiva dvayaṃ cidacidātmakam ||śivasya ca śivāyāśca svāmyaṃ caitatsvabhāvataḥ || 7.2, 4.7 ||

शिवयोर्वै वशे विश्वं न विश्वस्य वशे शिवौ ॥ईशितव्यमिदं यस्मात्तस्माद्विश्वेश्वरौ शिवौ ॥ ७.२, ४.८ ॥

śivayorvai vaśe viśvaṃ na viśvasya vaśe śivau ||īśitavyamidaṃ yasmāttasmādviśveśvarau śivau || 7.2, 4.8 ||

यथा शिवस्तथा देवी यथा देवी तथा शिवः ॥नानयोरंतरं विद्याच्चंद्रचन्द्रिकयोरिव ॥ ७.२, ४.९ ॥

yathā śivastathā devī yathā devī tathā śivaḥ ||nānayoraṃtaraṃ vidyāccaṃdracandrikayoriva || 7.2, 4.9 ||

चंद्रो न खलु भात्येष यथा चंद्रिकया विना ॥न भाति विद्यमानो ऽपि तथा शक्त्या विना शिवः ॥ ७.२, ४.१० ॥

caṃdro na khalu bhātyeṣa yathā caṃdrikayā vinā ||na bhāti vidyamāno 'pi tathā śaktyā vinā śivaḥ || 7.2, 4.10 ||

प्रभया हि विनायद्वद्भानुरेष न विद्यते ॥प्रभा च भानुना तेन सुतरां तदुपाश्रया ॥ ७.२, ४.११ ॥

prabhayā hi vināyadvadbhānureṣa na vidyate ||prabhā ca bhānunā tena sutarāṃ tadupāśrayā || 7.2, 4.11 ||

एवं परस्परापेक्षा शक्तिशक्तिमतोः स्थिता ॥न शिवेन विना शक्तिर्न शक्त्या च विना शिवः ॥ ७.२, ४.१२ ॥

evaṃ parasparāpekṣā śaktiśaktimatoḥ sthitā ||na śivena vinā śaktirna śaktyā ca vinā śivaḥ || 7.2, 4.12 ||

शक्तौयया शिवो नित्यं भक्तौ मुक्तौ च देहिनाम् ॥आद्या सैका परा शक्तिश्चिन्मयी शिवसंश्रया ॥ ७.२, ४.१३ ॥

śaktauyayā śivo nityaṃ bhaktau muktau ca dehinām ||ādyā saikā parā śaktiścinmayī śivasaṃśrayā || 7.2, 4.13 ||

यामाहुरखिलेशस्य तैस्तैरनुगुणैर्गुणैः ॥समानधर्मिणीमेव शिवस्य परमात्मनः ॥ ७.२, ४.१४ ॥

yāmāhurakhileśasya taistairanuguṇairguṇaiḥ ||samānadharmiṇīmeva śivasya paramātmanaḥ || 7.2, 4.14 ||

सैका परा च चिद्रूपा शक्तिः प्रसवधर्मिणी ॥विभज्य बहुधा विश्वं विदधाति शिवेच्छया ॥ ७.२, ४.१५ ॥

saikā parā ca cidrūpā śaktiḥ prasavadharmiṇī ||vibhajya bahudhā viśvaṃ vidadhāti śivecchayā || 7.2, 4.15 ||

सा मूलप्रकृतिर्माया त्रिगुणा च त्रिधा स्मृता ॥शिवया च विपर्यस्तं यया ततमिदं जगत् ॥ ७.२, ४.१६ ॥

sā mūlaprakṛtirmāyā triguṇā ca tridhā smṛtā ||śivayā ca viparyastaṃ yayā tatamidaṃ jagat || 7.2, 4.16 ||

एकधा च द्विधा चैव तथा शतसहस्रधा ॥शक्तयः खलु भिद्यंते बहुधा व्यवहारतः ॥ ७.२, ४.१७ ॥

ekadhā ca dvidhā caiva tathā śatasahasradhā ||śaktayaḥ khalu bhidyaṃte bahudhā vyavahārataḥ || 7.2, 4.17 ||

शिवेच्छया पराशक्तिः शिवतत्त्वैकतां गता ॥ततः परिस्फुरत्यादौ सर्गे तैलं तिलादिव ॥ ७.२, ४.१८ ॥

śivecchayā parāśaktiḥ śivatattvaikatāṃ gatā ||tataḥ parisphuratyādau sarge tailaṃ tilādiva || 7.2, 4.18 ||

ततः क्रियाख्यया शक्त्या शक्तौ शक्तिमदुत्थया ॥तस्यां विक्षोभ्यमाणायामादौ नादः समुद्बभौ ॥ ७.२, ४.१९ ॥

tataḥ kriyākhyayā śaktyā śaktau śaktimadutthayā ||tasyāṃ vikṣobhyamāṇāyāmādau nādaḥ samudbabhau || 7.2, 4.19 ||

नादाद्विनिःसृतो बिंदुर्बिंदोदेवस्सदाशिवः ॥तस्मान्महेश्वरो जातः शुद्धविद्या महेश्वरात् ॥ ७.२, ४.२० ॥

nādādviniḥsṛto biṃdurbiṃdodevassadāśivaḥ ||tasmānmaheśvaro jātaḥ śuddhavidyā maheśvarāt || 7.2, 4.20 ||

सा वाचामीश्वरी शक्तिर्वागीशाख्या हि शूलिनः ॥या सा वर्णस्वरूपेण मातृकेपि विजृम्भते ॥ ७.२, ४.२१ ॥

sā vācāmīśvarī śaktirvāgīśākhyā hi śūlinaḥ ||yā sā varṇasvarūpeṇa mātṛkepi vijṛmbhate || 7.2, 4.21 ||

अथानंतसमावेशान्माया कालमवासृजत् ॥नियतिञ्च कलां विद्यां कलातोरागपूरुषौ ॥ ७.२, ४.२२ ॥

athānaṃtasamāveśānmāyā kālamavāsṛjat ||niyatiñca kalāṃ vidyāṃ kalātorāgapūruṣau || 7.2, 4.22 ||

मायातः पुनरेवाभूदव्यक्तं त्रिगुणात्मकम् ॥त्रिगुणाच्च ततो व्यक्ताद्विभक्ताः स्युस्त्रयो गुणाः ॥ ७.२, ४.२३ ॥

māyātaḥ punarevābhūdavyaktaṃ triguṇātmakam ||triguṇācca tato vyaktādvibhaktāḥ syustrayo guṇāḥ || 7.2, 4.23 ||

सत्त्वं रजस्तमश्चेति यैर्व्याप्तमखिलं जगत् ॥गुणेभ्यः क्षोभ्यमाणेभ्यो गुणेशाख्यास्त्रिमूर्तयः ॥ ७.२, ४.२४ ॥

sattvaṃ rajastamaśceti yairvyāptamakhilaṃ jagat ||guṇebhyaḥ kṣobhyamāṇebhyo guṇeśākhyāstrimūrtayaḥ || 7.2, 4.24 ||

अभवन्महदादीनि तत्त्वानि च यथाक्रमम् ॥तेभ्यस्स्युरण्डपिण्डानि त्वसंख्यानि शिवाज्ञया ॥अधिष्ठितान्यनन्ताद्यैर्विद्येशैश्चक्रवर्तिभिः ॥ ७.२, ४.२५ ॥

abhavanmahadādīni tattvāni ca yathākramam ||tebhyassyuraṇḍapiṇḍāni tvasaṃkhyāni śivājñayā ||adhiṣṭhitānyanantādyairvidyeśaiścakravartibhiḥ || 7.2, 4.25 ||

शरीरांतरभेदेन शक्तेर्भेदाः प्रकीर्तिताः ॥नानारूपास्तु विज्ञेयाः स्थूलसूक्ष्मविभेदतः ॥ ७.२, ४.२६ ॥

śarīrāṃtarabhedena śakterbhedāḥ prakīrtitāḥ ||nānārūpāstu vijñeyāḥ sthūlasūkṣmavibhedataḥ || 7.2, 4.26 ||

रुद्रस्य रौद्री सा शक्तिर्विष्णौर्वै वैष्णवी मता ॥ब्रह्माणी ब्रह्मणः प्रोक्ता चेन्द्रस्यैंद्रीति कथ्यते ॥ ७.२, ४.२७ ॥

rudrasya raudrī sā śaktirviṣṇaurvai vaiṣṇavī matā ||brahmāṇī brahmaṇaḥ proktā cendrasyaiṃdrīti kathyate || 7.2, 4.27 ||

किमत्र बहुनोक्तेन यद्विश्वमिति कीर्तितम् ॥शक्यात्मनैव तद्व्याप्तं यथा देहे ऽंतरात्मना ॥ ७.२, ४.२८ ॥

kimatra bahunoktena yadviśvamiti kīrtitam ||śakyātmanaiva tadvyāptaṃ yathā dehe 'ṃtarātmanā || 7.2, 4.28 ||

तस्माच्छक्तिमयं सर्वं जगत्स्थावरजंगमम् ॥कला या परमा शक्तिः कथिता परमात्मनः ॥ ७.२, ४.२९ ॥

tasmācchaktimayaṃ sarvaṃ jagatsthāvarajaṃgamam ||kalā yā paramā śaktiḥ kathitā paramātmanaḥ || 7.2, 4.29 ||

एवमेषा परा शक्तिरीश्वरेच्छानुयायिनी ॥स्थिरं चरं च यद्विश्वं सृजतीति विनिश्चयः ॥ ७.२, ४.३० ॥

evameṣā parā śaktirīśvarecchānuyāyinī ||sthiraṃ caraṃ ca yadviśvaṃ sṛjatīti viniścayaḥ || 7.2, 4.30 ||

ज्ञानक्रिया चिकीर्षाभिस्तिसृभिस्स्वात्मशक्तिभिः ॥शक्तिमानीश्वरः शश्वद्विश्वं व्याप्याधितिष्ठति ॥ ७.२, ४.३१ ॥

jñānakriyā cikīrṣābhistisṛbhissvātmaśaktibhiḥ ||śaktimānīśvaraḥ śaśvadviśvaṃ vyāpyādhitiṣṭhati || 7.2, 4.31 ||

इदमित्थमिदं नेत्थं भवेदित्येवमात्मिका ॥इच्छाशक्तिर्महेशस्य नित्या कार्यनियामिका ॥ ७.२, ४.३२ ॥

idamitthamidaṃ netthaṃ bhavedityevamātmikā ||icchāśaktirmaheśasya nityā kāryaniyāmikā || 7.2, 4.32 ||

ज्ञानशक्तिस्तु तत्कार्यं करणं कारणं तथा ॥प्रयोजनं च तत्त्वेन बुद्धिरूपाध्यवस्यति ॥ ७.२, ४.३३ ॥

jñānaśaktistu tatkāryaṃ karaṇaṃ kāraṇaṃ tathā ||prayojanaṃ ca tattvena buddhirūpādhyavasyati || 7.2, 4.33 ||

यथेप्सितं क्रियाशक्तिर्यथाध्यवसितं जगत् ॥कल्पयत्यखिलं कार्यं क्षणात्संकल्परूपिणी ॥ ७.२, ४.३४ ॥

yathepsitaṃ kriyāśaktiryathādhyavasitaṃ jagat ||kalpayatyakhilaṃ kāryaṃ kṣaṇātsaṃkalparūpiṇī || 7.2, 4.34 ||

यथा शक्तित्रयोत्थानं शक्तिप्रसवधर्मिणी ॥शक्त्या परमया नुन्ना प्रसूते सकलं जगत् ॥ ७.२, ४.३५ ॥

yathā śaktitrayotthānaṃ śaktiprasavadharmiṇī ||śaktyā paramayā nunnā prasūte sakalaṃ jagat || 7.2, 4.35 ||

एवं शक्तिसमायोगाच्छक्तिमानुच्यते शिवः ॥शक्तिशक्तिमदुत्थं तु शाक्तं शैवमिदं जगत् ॥ ७.२, ४.३६ ॥

evaṃ śaktisamāyogācchaktimānucyate śivaḥ ||śaktiśaktimadutthaṃ tu śāktaṃ śaivamidaṃ jagat || 7.2, 4.36 ||

यथा न जायते पुत्रः पितरं मातरं विना ॥तथा भवं भवानीं च विना नैतच्चराचरम् ॥स्त्रीपुंसप्रभवं विश्वं स्त्रीपुंसात्मकमेव च ॥ ७.२, ४.३७ ॥

yathā na jāyate putraḥ pitaraṃ mātaraṃ vinā ||tathā bhavaṃ bhavānīṃ ca vinā naitaccarācaram ||strīpuṃsaprabhavaṃ viśvaṃ strīpuṃsātmakameva ca || 7.2, 4.37 ||

स्त्रीपुंसयोर्विभूतिश्च स्त्रीपुंसाभ्यामधिष्ठितम् ॥परमात्मा शिवः प्रोक्तश्शिवा सा च प्रकीर्तिता ॥ ७.२, ४.३८ ॥

strīpuṃsayorvibhūtiśca strīpuṃsābhyāmadhiṣṭhitam ||paramātmā śivaḥ proktaśśivā sā ca prakīrtitā || 7.2, 4.38 ||

शिवस्सदाशिवः प्रोक्तः शिवा सा च मनोन्मनी ॥शिवो महेश्वरो ज्ञेयः शिवा मायेति कथ्यते ॥ ७.२, ४.३९ ॥

śivassadāśivaḥ proktaḥ śivā sā ca manonmanī ||śivo maheśvaro jñeyaḥ śivā māyeti kathyate || 7.2, 4.39 ||

पुरुषः परमेशानः प्रकृतिः परमेश्वरी ॥रुद्रो महेश्वरस्साक्षाद्रुद्राणी रुद्रवल्लभा ॥ ७.२, ४.४० ॥

puruṣaḥ parameśānaḥ prakṛtiḥ parameśvarī ||rudro maheśvarassākṣādrudrāṇī rudravallabhā || 7.2, 4.40 ||

विष्णुर्विश्वेश्वरो देवो लक्ष्मीर्विश्वेश्वरप्रिया ॥ब्रह्मा शिवो यदा स्रष्टा ब्रह्माणी ब्रह्मणः प्रिया ॥ ७.२, ४.४१ ॥

viṣṇurviśveśvaro devo lakṣmīrviśveśvarapriyā ||brahmā śivo yadā sraṣṭā brahmāṇī brahmaṇaḥ priyā || 7.2, 4.41 ||

भास्करो भगवाञ्छंभुः प्रभा भगवती शिवा ॥महेंद्रो मन्मथारातिः शची शैलेन्द्रकन्यका ॥ ७.२, ४.४२ ॥

bhāskaro bhagavāñchaṃbhuḥ prabhā bhagavatī śivā ||maheṃdro manmathārātiḥ śacī śailendrakanyakā || 7.2, 4.42 ||

जातवेदा महादेवः स्वाहा शर्वार्धदेहिनी ॥यमस्त्रियंबको देवस्तत्प्रिया गिरिकन्यका ॥ ७.२, ४.४३ ॥

jātavedā mahādevaḥ svāhā śarvārdhadehinī ||yamastriyaṃbako devastatpriyā girikanyakā || 7.2, 4.43 ||

निरृतिर्भगवानीशो नैरृती नगनंदनी ॥वरुणो भगवान्रुद्रो वारुणी भूधरात्मजा ॥ ७.२, ४.४४ ॥

nirṛtirbhagavānīśo nairṛtī naganaṃdanī ||varuṇo bhagavānrudro vāruṇī bhūdharātmajā || 7.2, 4.44 ||

बालेंदुशेखरो वायुः शिवा शिवमनोहरा ॥यक्षो यज्ञशिरोहर्ता ऋद्धिर्हिमगिरीन्द्रजा ॥ ७.२, ४.४५ ॥

bāleṃduśekharo vāyuḥ śivā śivamanoharā ||yakṣo yajñaśirohartā ṛddhirhimagirīndrajā || 7.2, 4.45 ||

चंद्रार्धशेखरश्चंद्रो रोहिणी रुद्रवल्लभा ॥ईशानः परमेशानस्तदार्या परमेश्वरी ॥ ७.२, ४.४६ ॥

caṃdrārdhaśekharaścaṃdro rohiṇī rudravallabhā ||īśānaḥ parameśānastadāryā parameśvarī || 7.2, 4.46 ||

अनंतवलयो ऽनंतो ह्यनंतानंतवल्लभा ॥कालाग्निरुद्रः कालारिः काली कालांतकप्रिया ॥ ७.२, ४.४७ ॥

anaṃtavalayo 'naṃto hyanaṃtānaṃtavallabhā ||kālāgnirudraḥ kālāriḥ kālī kālāṃtakapriyā || 7.2, 4.47 ||

पुरुषाख्यो मनुश्शंभुः शतरूपा शिवप्रिया ॥दक्षस्साक्षान्महादेवः प्रसूतिः परमेश्वरी ॥ ७.२, ४.४८ ॥

puruṣākhyo manuśśaṃbhuḥ śatarūpā śivapriyā ||dakṣassākṣānmahādevaḥ prasūtiḥ parameśvarī || 7.2, 4.48 ||

रुचिर्भवो भवानी च बुधैराकूतिरुच्यते ॥भृगुर्भगाक्षिहा देवः ख्यातिस्त्रिनयनप्रिया ॥ ७.२, ४.४९ ॥

rucirbhavo bhavānī ca budhairākūtirucyate ||bhṛgurbhagākṣihā devaḥ khyātistrinayanapriyā || 7.2, 4.49 ||

मरीचिभगवान्रुद्रः संभूतिश्शर्ववल्लभा ॥गंगाधरो ऽंगिरा ज्ञेयः स्मृतिः साक्षादुमा स्मृता ॥ ७.२, ४.५० ॥

marīcibhagavānrudraḥ saṃbhūtiśśarvavallabhā ||gaṃgādharo 'ṃgirā jñeyaḥ smṛtiḥ sākṣādumā smṛtā || 7.2, 4.50 ||

पुलस्त्यः शशभृन्मौलिः प्रीतिः कांता पिनाकिनः ॥पुलहस्त्रिपुरध्वंसी तत्प्रिया तु शिवप्रिया ॥ ७.२, ४.५१ ॥

pulastyaḥ śaśabhṛnmauliḥ prītiḥ kāṃtā pinākinaḥ ||pulahastripuradhvaṃsī tatpriyā tu śivapriyā || 7.2, 4.51 ||

क्रतुध्वंसी क्रतुः प्रोक्तः संनतिर्दयिता विभोः ॥त्रिनेत्रो ऽत्रिरुमा साक्षादनसूया स्मृता बुधैः ॥ ७.२, ४.५२ ॥

kratudhvaṃsī kratuḥ proktaḥ saṃnatirdayitā vibhoḥ ||trinetro 'trirumā sākṣādanasūyā smṛtā budhaiḥ || 7.2, 4.52 ||

कश्यपः कालहा देवो देवमाता महेश्वरी ॥वसिष्ठो मन्मथारातिर्देवी साक्षादरुंधती ॥ ७.२, ४.५३ ॥

kaśyapaḥ kālahā devo devamātā maheśvarī ||vasiṣṭho manmathārātirdevī sākṣādaruṃdhatī || 7.2, 4.53 ||

शंकरः पुरुषास्सर्वे स्त्रियस्सर्वा महेश्वरी ॥सर्वे स्त्रीपुरुषास्तस्मात्तयोरेव विभूतयः ॥ ७.२, ४.५४ ॥

śaṃkaraḥ puruṣāssarve striyassarvā maheśvarī ||sarve strīpuruṣāstasmāttayoreva vibhūtayaḥ || 7.2, 4.54 ||

विषयी भगवानीशो विषयः परमेश्वरी ॥श्राव्यं सर्वमुमारूपं श्रोता शूलवरायुधः ॥ ७.२, ४.५५ ॥

viṣayī bhagavānīśo viṣayaḥ parameśvarī ||śrāvyaṃ sarvamumārūpaṃ śrotā śūlavarāyudhaḥ || 7.2, 4.55 ||

प्रष्टव्यं वस्तुजातं तु धत्ते शंकरवल्लभा ॥प्रष्टा स एव विश्वात्मा बालचन्द्रावतंसकः ॥ ७.२, ४.५६ ॥

praṣṭavyaṃ vastujātaṃ tu dhatte śaṃkaravallabhā ||praṣṭā sa eva viśvātmā bālacandrāvataṃsakaḥ || 7.2, 4.56 ||

द्रष्टव्यं वस्तुरूपं तु बिभर्ति वक्तवल्लभा ॥द्रष्टा विश्वेश्वरो देवः शशिखंडशिखामणिः ॥ ७.२, ४.५७ ॥

draṣṭavyaṃ vasturūpaṃ tu bibharti vaktavallabhā ||draṣṭā viśveśvaro devaḥ śaśikhaṃḍaśikhāmaṇiḥ || 7.2, 4.57 ||

रसजातं महादेवी देवो रसयिता शिवः ॥प्रेयजातं च गिरिजा प्रेयांश्चैव गराशनः ॥ ७.२, ४.५८ ॥

rasajātaṃ mahādevī devo rasayitā śivaḥ ||preyajātaṃ ca girijā preyāṃścaiva garāśanaḥ || 7.2, 4.58 ||

मंतव्यवस्तुतां धत्ते सदा देवी महेश्वरी ॥मंता स एव विश्वात्मा महादेवो महेश्वरः ॥ ७.२, ४.५९ ॥

maṃtavyavastutāṃ dhatte sadā devī maheśvarī ||maṃtā sa eva viśvātmā mahādevo maheśvaraḥ || 7.2, 4.59 ||

बोद्धव्यवस्तुरूपं तु बिभर्ति भववल्लभा ॥देवस्स एव भगवान्बोद्धा मुग्धेन्दुशेखरः ॥ ७.२, ४.६० ॥

boddhavyavasturūpaṃ tu bibharti bhavavallabhā ||devassa eva bhagavānboddhā mugdhenduśekharaḥ || 7.2, 4.60 ||

प्राणः पिनाकी सर्वेषां प्राणिनां भगवान्प्रभुः ॥प्राणस्थितिस्तु सर्वेषामंबिका चांबुरूपिणी ॥ ७.२, ४.६१ ॥

prāṇaḥ pinākī sarveṣāṃ prāṇināṃ bhagavānprabhuḥ ||prāṇasthitistu sarveṣāmaṃbikā cāṃburūpiṇī || 7.2, 4.61 ||

बिभर्ति क्षेत्रतां देवी त्रिपुरांतकवल्लभा ॥क्षेत्रज्ञत्वं तदा धत्ते भगवानंतकांतकः ॥ ७.२, ४.६२ ॥

bibharti kṣetratāṃ devī tripurāṃtakavallabhā ||kṣetrajñatvaṃ tadā dhatte bhagavānaṃtakāṃtakaḥ || 7.2, 4.62 ||

अहः शूलायुधो देवः शूलपाणिप्रिया निशा ॥आकाशः शंकरो देवः पृथिवी शंकरप्रिया ॥ ७.२, ४.६३ ॥

ahaḥ śūlāyudho devaḥ śūlapāṇipriyā niśā ||ākāśaḥ śaṃkaro devaḥ pṛthivī śaṃkarapriyā || 7.2, 4.63 ||

समुद्रो भगवानीशो वेला शैलेन्द्रकन्यका ॥वृक्षो वृषध्वजो देवो लता विश्वेश्वरप्रिया ॥ ७.२, ४.६४ ॥

samudro bhagavānīśo velā śailendrakanyakā ||vṛkṣo vṛṣadhvajo devo latā viśveśvarapriyā || 7.2, 4.64 ||

पुंल्लिंगमखिलं धत्ते भगवान्पुरशासनः ॥स्त्रिलिंगं चाखिलं धत्ते देवी देवमनोरमा ॥ ७.२, ४.६५ ॥

puṃlliṃgamakhilaṃ dhatte bhagavānpuraśāsanaḥ ||striliṃgaṃ cākhilaṃ dhatte devī devamanoramā || 7.2, 4.65 ||

शब्दजालमशेषं तु धत्ते सर्वस्य वल्लभा ॥अर्थस्वरूपमखिलं धत्ते मुग्धेन्दुशेखरः ॥ ७.२, ४.६६ ॥

śabdajālamaśeṣaṃ tu dhatte sarvasya vallabhā ||arthasvarūpamakhilaṃ dhatte mugdhenduśekharaḥ || 7.2, 4.66 ||

यस्य यस्य पदार्थस्य या या शक्तिरुदाहृता ॥सा सा विश्वेश्वरी देवी स स सर्वो महेश्वरः ॥ ७.२, ४.६७ ॥

yasya yasya padārthasya yā yā śaktirudāhṛtā ||sā sā viśveśvarī devī sa sa sarvo maheśvaraḥ || 7.2, 4.67 ||

यत्परं यत्पवित्रं च यत्पुण्यं यच्च मंगलम् ॥तत्तदाह महाभागास्तयोस्तेजोविजृंभितम् ॥ ७.२, ४.६८ ॥

yatparaṃ yatpavitraṃ ca yatpuṇyaṃ yacca maṃgalam ||tattadāha mahābhāgāstayostejovijṛṃbhitam || 7.2, 4.68 ||

यथा दीपस्य दीप्तस्य शिखा दीपयते गृहम् ॥तथा तेजस्तयोरेतद्व्याप्य दीपयते जगत् ॥ ७.२, ४.६९ ॥

yathā dīpasya dīptasya śikhā dīpayate gṛham ||tathā tejastayoretadvyāpya dīpayate jagat || 7.2, 4.69 ||

तृणादिशिवमूर्त्यंतं विश्वख्यातिशयक्रमः ॥सन्निकर्षक्रमवशात्तयोरिति परा श्रुतिः ॥ ७.२, ४.७० ॥

tṛṇādiśivamūrtyaṃtaṃ viśvakhyātiśayakramaḥ ||sannikarṣakramavaśāttayoriti parā śrutiḥ || 7.2, 4.70 ||

सर्वाकारात्मकावेतौ सर्वश्रेयोविधायिनौ ॥पूजनीयौ नमस्कार्यौ चिंतनीयौ च सर्वदा ॥ ७.२, ४.७१ ॥

sarvākārātmakāvetau sarvaśreyovidhāyinau ||pūjanīyau namaskāryau ciṃtanīyau ca sarvadā || 7.2, 4.71 ||

यथाप्रज्ञमिदं कृष्ण याथात्म्यं परमेशयोः ॥कथितं हि मया ते ऽद्य न तु तावदियत्तया ॥ ७.२, ४.७२ ॥

yathāprajñamidaṃ kṛṣṇa yāthātmyaṃ parameśayoḥ ||kathitaṃ hi mayā te 'dya na tu tāvadiyattayā || 7.2, 4.72 ||

तत्कथं शक्यते वक्तुं याथात्म्यं परमेशयोः ॥महतामपि सर्वेषां मनसो ऽपि बहिर्गतम् ॥ ७.२, ४.७३ ॥

tatkathaṃ śakyate vaktuṃ yāthātmyaṃ parameśayoḥ ||mahatāmapi sarveṣāṃ manaso 'pi bahirgatam || 7.2, 4.73 ||

अंतर्गतमनन्यानामीश्वरार्पितचेतसाम् ॥अन्येषां बुद्ध्यनारूढमारूढं च यथैव तत् ॥ ७.२, ४.७४ ॥

aṃtargatamananyānāmīśvarārpitacetasām ||anyeṣāṃ buddhyanārūḍhamārūḍhaṃ ca yathaiva tat || 7.2, 4.74 ||

येयमुक्ता विभूतिर्वै प्राकृती सा परा मता ॥अप्राकृतां परामन्यां गुह्यां गुह्यविदो विदुः ॥ ७.२, ४.७५ ॥

yeyamuktā vibhūtirvai prākṛtī sā parā matā ||aprākṛtāṃ parāmanyāṃ guhyāṃ guhyavido viduḥ || 7.2, 4.75 ||

यतो वाचो निवर्तंते मनसा चेन्द्रियैस्सह ॥अप्राकृती परा चैषा विभूतिः पारमेश्वरी ॥ ७.२, ४.७६ ॥

yato vāco nivartaṃte manasā cendriyaissaha ||aprākṛtī parā caiṣā vibhūtiḥ pārameśvarī || 7.2, 4.76 ||

सैवेह परमं धाम सैवेह परमा गतिः ॥सैवेह परमा काष्ठा विभूतिः परमेष्ठिनः ॥ ७.२, ४.७७ ॥

saiveha paramaṃ dhāma saiveha paramā gatiḥ ||saiveha paramā kāṣṭhā vibhūtiḥ parameṣṭhinaḥ || 7.2, 4.77 ||

तां प्राप्तुं प्रयतंते ऽत्र जितश्वासा जितेंद्रियाः ॥गर्भकारा गृहद्वारं निश्छिद्रं घटितुं यथा ॥ ७.२, ४.७८ ॥

tāṃ prāptuṃ prayataṃte 'tra jitaśvāsā jiteṃdriyāḥ ||garbhakārā gṛhadvāraṃ niśchidraṃ ghaṭituṃ yathā || 7.2, 4.78 ||

संसाराशीविषालीढमृतसंजीवनौषधम् ॥विभूतिं शिवयोर्विद्वान्न बिभेति कुतश्चन ॥ ७.२, ४.७९ ॥

saṃsārāśīviṣālīḍhamṛtasaṃjīvanauṣadham ||vibhūtiṃ śivayorvidvānna bibheti kutaścana || 7.2, 4.79 ||

यः परामपरां चैव विभूतिं वेत्ति तत्त्वतः ॥सो ऽपरो भूतिमुल्लंघ्य परां भूतिं समश्नुते ॥ ७.२, ४.८० ॥

yaḥ parāmaparāṃ caiva vibhūtiṃ vetti tattvataḥ ||so 'paro bhūtimullaṃghya parāṃ bhūtiṃ samaśnute || 7.2, 4.80 ||

एतत्ते कथितं कृष्ण याथात्म्यं परमात्मनोः ॥रहस्यमपि योग्यो ऽसि भर्गभक्तो भवानिति ॥ ७.२, ४.८१ ॥

etatte kathitaṃ kṛṣṇa yāthātmyaṃ paramātmanoḥ ||rahasyamapi yogyo 'si bhargabhakto bhavāniti || 7.2, 4.81 ||

नाशिष्येभ्यो ऽप्यशैवेभ्यो नाभक्तेभ्यः कदाचन ॥व्याहरेदीशयोर्भूतिमिति वेदानुशासनम् ॥ ७.२, ४.८२ ॥

nāśiṣyebhyo 'pyaśaivebhyo nābhaktebhyaḥ kadācana ||vyāharedīśayorbhūtimiti vedānuśāsanam || 7.2, 4.82 ||

तस्मात्त्वमतिकल्याणपरेभ्यः कथयेन्न हि ॥त्वादृशेभ्यो ऽनुरूपेभ्यः कथयैतन्न चान्यथा ॥ ७.२, ४.८३ ॥

tasmāttvamatikalyāṇaparebhyaḥ kathayenna hi ||tvādṛśebhyo 'nurūpebhyaḥ kathayaitanna cānyathā || 7.2, 4.83 ||

विभूतिमेतां शिवयोर्योग्येभ्यो यः प्रदापयेत् ॥संसारसागरान्मुक्तः शिवसायुज्यमाप्नुयात् ॥ ७.२, ४.८४ ॥

vibhūtimetāṃ śivayoryogyebhyo yaḥ pradāpayet ||saṃsārasāgarānmuktaḥ śivasāyujyamāpnuyāt || 7.2, 4.84 ||

कीर्तनादस्य नश्यंति महान्त्यः पापकोटयः ॥त्रिश्चतुर्धासमभ्यस्तैर्विनश्यंति ततो ऽधिकाः ॥ ७.२, ४.८५ ॥

kīrtanādasya naśyaṃti mahāntyaḥ pāpakoṭayaḥ ||triścaturdhāsamabhyastairvinaśyaṃti tato 'dhikāḥ || 7.2, 4.85 ||

नश्यंत्यनिष्टरिपवो वर्धन्ते सुहृदस्तथा ॥विद्या च वर्धते शैवी मतिस्सत्ये प्रवर्तते ॥ ७.२, ४.८६ ॥

naśyaṃtyaniṣṭaripavo vardhante suhṛdastathā ||vidyā ca vardhate śaivī matissatye pravartate || 7.2, 4.86 ||

भक्तिः पराः शिवे साम्बे सानुगे सपरिच्छिदे ॥यद्यदिष्टतमं चान्यत्तत्तदाप्नोत्यसंशयम् ॥ ७.२, ४.८७ ॥

bhaktiḥ parāḥ śive sāmbe sānuge saparicchide ||yadyadiṣṭatamaṃ cānyattattadāpnotyasaṃśayam || 7.2, 4.87 ||

अन्तःशुचिः शिवे भक्तो विस्रब्धः कीर्तयेद्यदि ॥प्रबलैः कर्मभिः पूर्वैः फलं चेत्प्रतिबध्यते ॥पुनः पुनः समभ्यस्येत्तस्य नास्तीह दुर्ल्लभम् ॥ ७.२, ४.८८ ॥

antaḥśuciḥ śive bhakto visrabdhaḥ kīrtayedyadi ||prabalaiḥ karmabhiḥ pūrvaiḥ phalaṃ cetpratibadhyate ||punaḥ punaḥ samabhyasyettasya nāstīha durllabham || 7.2, 4.88 ||

इति श्रीशिवमहापुराणे सप्तम्यां वायवीयसंहितायामुत्तरखण्डे गौरीशंकरविभूतियोगो नाम चतुर्थो ऽध्यायः॥

iti śrīśivamahāpurāṇe saptamyāṃ vāyavīyasaṃhitāyāmuttarakhaṇḍe gaurīśaṃkaravibhūtiyogo nāma caturtho 'dhyāyaḥ||