Gyaandweep | Shiva Purana Vayaviya Samhita

Shloka 1

उपमन्युरुवाच॥

शक्तिस्स्वाभविकी तस्य विद्या विश्वविलक्षणा ॥ एकानेकस्य रूपेण भाति भानोरिव प्रभा ॥ ७.२,७.१॥

śaktissvābhavikī tasya vidyā viśvavilakṣaṇā .. ekānekasya rūpeṇa bhāti bhānoriva prabhā .. 7.2,7.1..

Shloka 2

अनंताः शक्तयो यस्या इच्छाज्ञानक्रियादयः ॥ मायाद्याश्चाभवन्वह्नोर्विस्फुलिंगा यथा तथा ॥ ७.२,७.२॥

anaṃtāḥ śaktayo yasyā icchājñānakriyādayaḥ .. māyādyāścābhavanvahnorvisphuliṃgā yathā tathā .. 7.2,7.2..

Shloka 3

सदाशिवेश्वराद्या हि विद्या ऽविद्येश्वरादयः ॥ अभवन्पुरुषाश्चास्याः प्रकृतिश्च परात्परा ॥ ७.२,७.३॥

sadāśiveśvarādyā hi vidyā 'vidyeśvarādayaḥ .. abhavanpuruṣāścāsyāḥ prakṛtiśca parātparā .. 7.2,7.3..

Shloka 4

महदादिविशेषांतास्त्वजाद्याश्चापि मूर्तयः ॥ यच्चान्यदस्ति तत्सर्वं तस्याः कार्यं न संशयः ॥ ७.२,७.४॥

mahadādiviśeṣāṃtāstvajādyāścāpi mūrtayaḥ .. yaccānyadasti tatsarvaṃ tasyāḥ kāryaṃ na saṃśayaḥ .. 7.2,7.4..

Shloka 5

सा शक्तिस्सर्वगा सूक्ष्मा प्रबोधानंदरूपिणी ॥ शक्तिमानुच्यते देवश्शिवश्शीतांशुभूषणः ॥ ७.२,७.५॥

sā śaktissarvagā sūkṣmā prabodhānaṃdarūpiṇī .. śaktimānucyate devaśśivaśśītāṃśubhūṣaṇaḥ .. 7.2,7.5..

Shloka 6

वेद्यश्शिवश्शिवा विद्या प्रज्ञा चैव श्रुतिः स्मृतिः ॥ धृतिरेषा स्थितिर्निष्ठा ज्ञानेच्छाकर्मशक्तयः ॥ ७.२,७.६॥

vedyaśśivaśśivā vidyā prajñā caiva śrutiḥ smṛtiḥ .. dhṛtireṣā sthitirniṣṭhā jñānecchākarmaśaktayaḥ .. 7.2,7.6..

Shloka 7

आज्ञा चैव परं ब्रह्म द्वे विद्ये च परापरे ॥ शुद्धविद्या शुद्धकला सर्वं शक्तिकृतं यतः ॥ ७.२,७.७॥

ājñā caiva paraṃ brahma dve vidye ca parāpare .. śuddhavidyā śuddhakalā sarvaṃ śaktikṛtaṃ yataḥ .. 7.2,7.7..

Shloka 8

माया च प्रकृतिर्जीवो विकारो विकृतिस्तथा ॥ असच्च सच्च यत्किंचित्तया सर्वमिदं ततम् ॥ ७.२,७.८॥

māyā ca prakṛtirjīvo vikāro vikṛtistathā .. asacca sacca yatkiṃcittayā sarvamidaṃ tatam .. 7.2,7.8..

Shloka 9

सा देवी मायया सर्वं ब्रह्मांडं सचराचरम् ॥ मोहयत्यप्रयत्नेन मोचयत्यपि लीलया ॥ ७.२,७.९॥

sā devī māyayā sarvaṃ brahmāṃḍaṃ sacarācaram .. mohayatyaprayatnena mocayatyapi līlayā .. 7.2,7.9..

Shloka 10

अनया सह सर्वेशः सप्तविंशप्रकारया ॥ विश्वं व्याप्य स्थितस्तस्मान्मुक्तिरत्र प्रवर्तते ॥ ७.२,७.१०॥

anayā saha sarveśaḥ saptaviṃśaprakārayā .. viśvaṃ vyāpya sthitastasmānmuktiratra pravartate .. 7.2,7.10..

Shloka 11

मुमुक्षवः पुरा केचिन्मुनयो ब्रह्मवादिनः ॥ संशयाविष्टमनसो विस्मृशंति यथातथम् ॥ ७.२,७.११॥

mumukṣavaḥ purā kecinmunayo brahmavādinaḥ .. saṃśayāviṣṭamanaso vismṛśaṃti yathātatham .. 7.2,7.11..

Shloka 12

किं कारणं कुतो जाता जीवामः केन वा वयम् ॥ कुत्रास्माकं संप्रतिष्ठा केन वाधिष्ठिता वयम् ॥ ७.२,७.१२॥

kiṃ kāraṇaṃ kuto jātā jīvāmaḥ kena vā vayam .. kutrāsmākaṃ saṃpratiṣṭhā kena vādhiṣṭhitā vayam .. 7.2,7.12..

Shloka 13

केन वर्तामहे शश्वत्सुखेष्वन्येषु चानिशम् ॥ अविलंघ्या च विश्वस्य व्यवस्था केन वा कृता ॥ ७.२,७.१३॥

kena vartāmahe śaśvatsukheṣvanyeṣu cāniśam .. avilaṃghyā ca viśvasya vyavasthā kena vā kṛtā .. 7.2,7.13..

Shloka 14

कालस्य भावो नियतिर्यदृच्छा नात्र युज्यते ॥ भूतानि योनिः पुरुषो योगी चैषां परो ऽथ वा ॥ ७.२,७.१४॥

kālasya bhāvo niyatiryadṛcchā nātra yujyate .. bhūtāni yoniḥ puruṣo yogī caiṣāṃ paro 'tha vā .. 7.2,7.14..

Shloka 15

अचेतनत्वात्कालादेश्चेतनत्वेपि चात्मनः ॥ सुखदुःखानि भूतत्वादनीशत्वाद्विचार्यते ॥ ७.२,७.१५॥

acetanatvātkālādeścetanatvepi cātmanaḥ .. sukhaduḥkhāni bhūtatvādanīśatvādvicāryate .. 7.2,7.15..

Shloka 16

तद्ध्यानयोगानुगतां प्रपश्यञ्छक्तिमैश्वरीम् ॥ पाशविच्छेदिकां साक्षान्निगूढां स्वगुणैर्भृशम् ॥ ७.२,७.१६॥

taddhyānayogānugatāṃ prapaśyañchaktimaiśvarīm .. pāśavicchedikāṃ sākṣānnigūḍhāṃ svaguṇairbhṛśam .. 7.2,7.16..

Shloka 17

तया विच्छिन्नपाशास्ते सर्वकारणकारणम् ॥ शक्तिमंतं महादेवमपश्यन्दिव्यचक्षुषा ॥ ७.२,७.१७॥

tayā vicchinnapāśāste sarvakāraṇakāraṇam .. śaktimaṃtaṃ mahādevamapaśyandivyacakṣuṣā .. 7.2,7.17..

Shloka 18

यः कारणान्यशेषाणि कालात्मसहितानि च ॥ अप्रमेयो ऽनया शक्त्या सकलं यो ऽधितिष्ठति ॥ ७.२,७.१८॥

yaḥ kāraṇānyaśeṣāṇi kālātmasahitāni ca .. aprameyo 'nayā śaktyā sakalaṃ yo 'dhitiṣṭhati .. 7.2,7.18..

Shloka 19

ततः प्रसादयोगेन योगेन परमेण च ॥ दृष्टेन भक्तियोगेन दिव्यः गतिमवाप्नुयुः ॥ ७.२,७.१९॥

tataḥ prasādayogena yogena parameṇa ca .. dṛṣṭena bhaktiyogena divyaḥ gatimavāpnuyuḥ .. 7.2,7.19..

Shloka 20

तस्मात्सह तथा शक्त्या हृदि पश्यंति ये शिवम् ॥ तेषां शाश्वतिकी शांतिर्नैतरेषामिति श्रुतिः ॥ ७.२,७.२०॥

tasmātsaha tathā śaktyā hṛdi paśyaṃti ye śivam .. teṣāṃ śāśvatikī śāṃtirnaitareṣāmiti śrutiḥ .. 7.2,7.20..

Shloka 21

न हि शक्तिमतश्शक्त्या विप्रयोगो ऽस्ति जातुचित् ॥ तस्माच्छक्तेः शक्तिमतस्तादात्म्यान्निर्वृतिर्द्वयोः ॥ ७.२,७.२१॥

na hi śaktimataśśaktyā viprayogo 'sti jātucit .. tasmācchakteḥ śaktimatastādātmyānnirvṛtirdvayoḥ .. 7.2,7.21..

Shloka 22

क्रमो विवक्षितो नूनं विमुक्तौ ज्ञानकर्मणोः ॥ प्रसादे सति सा मूर्तिर्यस्मात्करतले स्थिता ॥ ७.२,७.२२॥

kramo vivakṣito nūnaṃ vimuktau jñānakarmaṇoḥ .. prasāde sati sā mūrtiryasmātkaratale sthitā .. 7.2,7.22..

Shloka 23

देवो वा दानवो वापि पशुर्वा विहगो ऽपि वा ॥ कीरो वाथ कृमिर्वापि मुच्यते तत्प्रसादतः ॥ ७.२,७.२३॥

devo vā dānavo vāpi paśurvā vihago 'pi vā .. kīro vātha kṛmirvāpi mucyate tatprasādataḥ .. 7.2,7.23..

Shloka 24

गर्भस्थो जायमानो वा बालो वा तरुणो.पि वा ॥ वृद्धो वा म्रियमाणो वा स्वर्गस्थो वाथ नारकी ॥ ७.२,७.२४॥

garbhastho jāyamāno vā bālo vā taruṇo.pi vā .. vṛddho vā mriyamāṇo vā svargastho vātha nārakī .. 7.2,7.24..

Shloka 25

पतितो वापि धर्मात्मा पंडितो मूढ एव वा ॥ प्रसादे तत्क्षणादेव मुच्यते नात्र संशयः ॥ ७.२,७.२५॥

patito vāpi dharmātmā paṃḍito mūḍha eva vā .. prasāde tatkṣaṇādeva mucyate nātra saṃśayaḥ .. 7.2,7.25..

Shloka 26

अयोग्यानां च कारुण्याद्भक्तानां परमेश्वरः ॥ प्रसीदति न संदेहो विगृह्य विविधान्मलान् ॥ ७.२,७.२६॥

ayogyānāṃ ca kāruṇyādbhaktānāṃ parameśvaraḥ .. prasīdati na saṃdeho vigṛhya vividhānmalān .. 7.2,7.26..

Shloka 27

प्रसदादेव सा भक्तिः प्रसादो भक्तिसंभवः ॥ अवस्थाभेदमुत्प्रेक्ष्य विद्वांस्तत्र न मुह्यति ॥ ७.२,७.२७॥

prasadādeva sā bhaktiḥ prasādo bhaktisaṃbhavaḥ .. avasthābhedamutprekṣya vidvāṃstatra na muhyati .. 7.2,7.27..

Shloka 28

प्रसादपूर्विका येयं भुक्तिमुक्तिविधायिनी ॥ नैव सा शक्यते प्राप्तुं नरैरेकेन जन्मना ॥ ७.२,७.२८॥

prasādapūrvikā yeyaṃ bhuktimuktividhāyinī .. naiva sā śakyate prāptuṃ narairekena janmanā .. 7.2,7.28..

Shloka 29

अनेकजन्मसिद्धानां श्रौतस्मार्तानुवर्तिनाम् ॥ विरक्तानां प्रबुद्धानां प्रसीदति महेश्वरः ॥ ७.२,७.२९॥

anekajanmasiddhānāṃ śrautasmārtānuvartinām .. viraktānāṃ prabuddhānāṃ prasīdati maheśvaraḥ .. 7.2,7.29..

Shloka 30

प्रसन्ने सति देवेश पशौ तस्मिन्प्रवर्तते ॥ अस्ति नाथो ममेत्यल्पा भक्तिर्बुद्धिपुरस्सरा ॥ ७.२,७.३०॥

prasanne sati deveśa paśau tasminpravartate .. asti nātho mametyalpā bhaktirbuddhipurassarā .. 7.2,7.30..

Shloka 31

तपसा विविधैश्शैवैर्धर्मैस्संयुज्यते नरः ॥ तत्र योगे तदभ्यासस्ततो भक्तिः परा भवेत् ॥ ७.२,७.३१॥

tapasā vividhaiśśaivairdharmaissaṃyujyate naraḥ .. tatra yoge tadabhyāsastato bhaktiḥ parā bhavet .. 7.2,7.31..

Shloka 32

परया च तया भक्त्या प्रसादो लभ्यते परः ॥ प्रसादात्सर्वपाशेभ्यो मुक्तिर्मुक्तस्य निर्वृतिः ॥ ७.२,७.३२॥

parayā ca tayā bhaktyā prasādo labhyate paraḥ .. prasādātsarvapāśebhyo muktirmuktasya nirvṛtiḥ .. 7.2,7.32..

Shloka 33

अल्पभावो ऽपि यो मर्त्यस्सो ऽपि जन्मत्रयात्परम् ॥ नयोनियंत्रपीडायै भवेन्नैवात्र संशयः ॥ ७.२,७.३३॥

alpabhāvo 'pi yo martyasso 'pi janmatrayātparam .. nayoniyaṃtrapīḍāyai bhavennaivātra saṃśayaḥ .. 7.2,7.33..

Shloka 34

सांगा ऽनंगा च या सेवा सा भक्तिरिति कथ्यते ॥ सा पुनर्भिद्यते त्रेधा मनोवाक्कायसाधनैः ॥ ७.२,७.३४॥

sāṃgā 'naṃgā ca yā sevā sā bhaktiriti kathyate .. sā punarbhidyate tredhā manovākkāyasādhanaiḥ .. 7.2,7.34..

Shloka 35

शिवरूपादिचिंता या सा सेवा मानसी स्मृता ॥ जपादिर्वाचिकी सेवा कर्मपूजादि कायिकी ॥ ७.२,७.३५॥

śivarūpādiciṃtā yā sā sevā mānasī smṛtā .. japādirvācikī sevā karmapūjādi kāyikī .. 7.2,7.35..

Shloka 36

सेयं त्रिसाधना सेवा शिवधर्मश्च कथ्यते ॥ स तु पञ्चविधः प्रोक्तः शिवेन परमात्मना ॥ ७.२,७.३६॥

seyaṃ trisādhanā sevā śivadharmaśca kathyate .. sa tu pañcavidhaḥ proktaḥ śivena paramātmanā .. 7.2,7.36..

Shloka 37

तपः कर्म जपो ध्यानं ज्ञानं चेति समासतः ॥ कर्मलिङ्गार्चनाद्यं च तपश्चान्द्रायणादिकम् ॥ ७.२,७.३७॥

tapaḥ karma japo dhyānaṃ jñānaṃ ceti samāsataḥ .. karmaliṅgārcanādyaṃ ca tapaścāndrāyaṇādikam .. 7.2,7.37..

Shloka 38

जपस्त्रिधा शिवाभ्यासश्चिन्ता ध्यानं शिवस्य तु ॥ शिवागमोक्तं यज्ज्ञानं तदत्र ज्ञानमुच्यते ॥ ७.२,७.३८॥

japastridhā śivābhyāsaścintā dhyānaṃ śivasya tu .. śivāgamoktaṃ yajjñānaṃ tadatra jñānamucyate .. 7.2,7.38..

Shloka 39

श्रीकंठेन शिवेनोक्तं शिवायै च शिवागमः ॥ शिवाश्रितानां कारुण्याच्छ्रेयसामेकसाधनम् ॥ ७.२,७.३९॥

śrīkaṃṭhena śivenoktaṃ śivāyai ca śivāgamaḥ .. śivāśritānāṃ kāruṇyācchreyasāmekasādhanam .. 7.2,7.39..

Shloka 40

तस्माद्विवर्धयेद्भक्तिं शिवे परमकारणे ॥ त्यजेच्च विषयासंगं श्रेयो ऽर्थी मतिमान्नरः ॥ ७.२,७.४०॥

tasmādvivardhayedbhaktiṃ śive paramakāraṇe .. tyajecca viṣayāsaṃgaṃ śreyo 'rthī matimānnaraḥ .. 7.2,7.40..

Shloka 41

इति श्रीशिवमहापुराणे सप्तम्यां वायवीयसंहितायामुत्तरखण्डे शिवतत्त्वकथनं नाम सप्तमो ऽध्यायः॥

iti śrīśivamahāpurāṇe saptamyāṃ vāyavīyasaṃhitāyāmuttarakhaṇḍe śivatattvakathanaṃ nāma saptamo 'dhyāyaḥ..